Prawa szczególne i wyłączne (ustawa PZP)

Do praw szczególnych i wyłącznych nie należą prawa przyznane w drodze ogłoszonego publicznie postępowania na podstawie obiektywnych i niedyskryminujących kryteriów, w szczególności postępowania:

1)     obejmującego ogłoszenie o zamówieniu lub wszczęcie postępowania o udzielenie koncesji na roboty budowlane lub usługi;

2)     prowadzone na podstawie przepisów aktów prawnych wdrażających przepisy określone w załączniku II do dyrektywy 2014/25/UE, których wykaz prezes Urzędu Zamówień Publicznych zamieszcza w obwieszczeniu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, oraz na stronie internetowej UZP.

Do aktów tych należą:

• ustawa z 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (tekst jedn.: Dz.U. z 2021 r. poz. 716 ze zm.),
• rozporządzenie ministra gospodarki z 2 lipca 2010 r. w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu gazowego (tekst jedn.: Dz.U. z 2018 r. poz. 1158 i 1814)
• rozporządzenie ministra gospodarki z 7 maja 2008 r. w sprawie przetargu na budowę nowych mocy wytwórczych energii elektrycznej lub na realizację przedsięwzięć zmniejszających zapotrzebowanie na energię elektryczną (Dz.U. poz. 548),
• ustawa z 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe (tekst jedn.: Dz.U. z 2020 r. poz. 1041 ze zm.),
• rozporządzenie ministra administracji i cyfryzacji z 25 listopada 2013 r. w sprawie konkursu na operatora pocztowego wyznaczonego do świadczenia usług powszechnych (Dz.U. poz. 1466),
• rozporządzenie ministra administracji i cyfryzacji z 26 lipca 2013 r. w sprawie wzoru wniosku o wpis do rejestru operatorów pocztowych oraz wzoru zgłoszenia dotyczącego prowadzenia działalności pocztowej (Dz.U. poz. 1024),
• ustawa z 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze (tekst jedn.: Dz.U. z 2020 r. poz. 1064 ze zm.),
• rozporządzenie Rady Ministrów z 28 lipca 2015 r. w sprawie przetargu na udzielenie koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie złoża węglowodorów oraz wydobywanie węglowodorów ze złoża, a także koncesji na wydobywanie węglowodorów ze złoża (Dz.U. poz. 1171),
• rozporządzenie Rady Ministrów z 10 stycznia 2012 r. w sprawie przetargu na ustanowienie użytkowania górniczego (Dz.U. poz. 101),
• ustawa z 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym (tekst jedn.: Dz.U. z 2020 r. poz. 1944 ze zm.).

Wymienione akty prawne regulują następujące rodzaje procedur:

• wydawanie zezwoleń na eksploatację instalacji gazu ziemnego,
• wydawanie zezwoleń lub zaproszenie do składania ofert na budowę nowych instalacji służących do wytwarzania energii elektrycznej,
• wydawanie zezwoleń w odniesieniu do usługi pocztowej, która nie jest lub nie może być zastrzeżona,
• udzielania zezwoleń na prowadzenie działalności obejmującej wydobycie węglowodorów,
• umowy o świadczenie usług publicznych dotyczące świadczenia usług publicznych w zakresie transportu pasażerskiego autobusem, tramwajem, koleją lub metrem.

Tym samym, prawa szczególne lub wyłączne to przyznanie określonych uprawnień danemu podmiotowi lub podmiotom, które odbywa się w sposób arbitralny, co jednocześnie wpływa na warunki konkurencji w danym sektorze, ograniczając lub uniemożliwiając prowadzenie działalności innym podmiotom lub stawiając te podmioty w niekorzystnej sytuacji w stosunku do podmiotów działających na podstawie praw szczególnych i wyłącznych.

A contrario, prawa szczególne i wyłączne nie wystąpią, gdy o ich uzyskanie może ubiegać się każdy zainteresowany podmiot i każdy podmiot spełniający określone obiektywne i niedyskryminacyjne warunki może je otrzymać.

Jeżeli podmiot nie jest kwalifikowany jako zamawiający publiczny lub jako przedsiębiorstwo publiczne (podmiot wykonujący działalność sektorową, na który zamawiający publiczni wywierają dominujący wpływ), ale wykonuje jeden z rodzajów działalności sektorowej, a działalność ta realizowana jest na podstawie praw szczególnych i wyłącznych, należy do kategorii zamawiających sektorowych, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy Pzp.

Podmioty te w zwykłych okolicznościach nie są co prawda zobowiązane do stosowania Pzp, ale w odniesieniu do zamówień udzielanych w celu wykonywania działalności realizowanej na podstawie praw szczególnych i wyłącznych obowiązek ten występuje.

Zobacz także: ZAMÓWIENIA SEKTOROWE