Zmiana art. 5k rozporządzenia 833/2014 a oświadczenia wykonawców w zamówieniach publicznych

Rada UE 23 października 2025 r. przyjęła rozporządzenie (UE) 2025/2033, które zmieniło art. 5k ust. 1 lit. b rozporządzenia 833/2014 dotyczącego sankcji wobec Rosji.

Zmiana, o której mowa, weszła w życie „z dniem następującym po publikacji w Dzienniku Urzędowym UE”. Publikacja nastąpiła 23.10.2025 r., zatem nowe brzmienie art. 5k stosuje się od 24.10.2025 r.

W skrócie: od 24 października 2025 r. zakaz zawierania i wykonywania umów dotyczy również podmiotu, którego ponad 50% praw własnościowych posiada bezpośrednio lub pośrednio osoba fizyczna lub prawna z Federacji Rosyjskiej (lub mająca tam miejsce zamieszkania bądź siedzibę).

Do 23.10.2025 r. zakaz dotyczył m.in.:

1)               obywatela rosyjskiego, osoby fizycznej mającej miejsce zamieszkania w Rosji albo osoby prawnej/jednostki organizacyjnej mającej siedzibę w Rosji,

2)               osoby prawnej/jednostki, której prawa własnościowe były bezpośrednio lub pośrednio w ponad 50% własnością podmiotu wymienionego w pkt 1,

3)               podmiotu działającego w imieniu lub na rzecz podmiotów z lit. a lub b,

W nowym brzmieniu rozporządzenia zakaz z pkt 2 dotyczy podmiotu, którego prawa własnościowe są bezpośrednio lub pośrednio w ponad 50% własnością osoby fizycznej lub prawnej, jednostki lub organu, o których mowa w pkt 1.

Należy pamiętać, że zakazem nadal objęte są:

• podmioty udostępniające zasoby oraz
• podwykonawcy i
• dostawcy,

jeśli ich udział przekracza 10% wartości zamówienia.

Przepis wyraźnie stanowi, że rozporządzenie „jest wiążące w całości i bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich”, co oznacza brak okresu przejściowego dla tej nowelizacji. 

Formalnie dopuszczalne jest dalsze procedowanie postępowań wszczętych przed 24.10.2025 r. na podstawie dotychczasowej SWZ. Jednak przy wyborze oferty i przed podpisaniem umowy zamawiający ma obowiązek zbadać wykonawcę według aktualnego, poszerzonego zakazu z art. 5k rozporządzenia 833/2014. Jeżeli zwycięski wykonawca podlega zakazowi, umowy nie wolno zawrzeć ani realizować.

Z tego względu, aby uniknąć wątpliwości interpretacyjnych oraz zarzutu udzielenia zamówienia z naruszeniem bezpośrednio obowiązującego zakazu unijnego, warto rozważyć zmianę SWZ i załącznika (w szczególności wzoru oświadczenia dotyczącego art. 5k), tak aby odzwierciedlały nowe brzmienie art. 5k ust. 1 lit. b obowiązujące od 24.10.2025 r.

Aktualny wzór oświadczenia załączamy pod tekstem.

Rozporządzenie 2025/2033 weszło w życie z dniem następującym po publikacji w Dzienniku Urzędowym UE, a zatem 24 października 2025 r., bez wprowadzenia odrębnego okresu przejściowego dla tej zmiany. Jak już wcześniej wspomniano, jako rozporządzenie unijne stosuje się je bezpośrednio, niezależnie od treści wcześniej sporządzonych SWZ.

Z tego wynika kluczowa konsekwencja dla postępowań wszczętych przed 24 października 2025 r. Data wszczęcia postępowania nie „zamraża” reżimu sankcyjnego. Jak podkreślają komentarze praktyczne i analizy po nowelizacji:

• rozporządzenie ma bezpośrednie zastosowanie i brak jest okresu przejściowego, a
• zamawiający nie mogą zawierać ani wykonywać umów z wykonawcami objętymi zakazem,

niezależnie od tego, kiedy rozpoczęto postępowanie.

Należy w tym przypadku rozpatrzyć dwie sytuacje:

1)       postępowanie zostało wszczęte przed 24.10.2025 r., ale zamawiający nie dokonał jeszcze wyboru wykonawcy i bada oferty po tej dacie;

2)       postępowanie zostało wprawdzie wszczęte przed 24.10.2025 r., ale zamawiający zbadał i ocenił już oferty a także odebrał stosowne oświadczenia od wykonawców.

W obydwu przypadkach zamawiający powinien dokonać weryfikacji wykonawcy zgodnie z nowym, poszerzonym brzmieniem art. 5k.

Odnosząc się do przypadku pierwszego – jeżeli zamawiający dopiero kieruje wezwanie z art. 126 ust. 1 ustawy Pzp, a oświadczenie z art. 5k nie zostało uprzednio złożone, zasadne jest, aby w tym samym piśmie zażądać złożenia oświadczenia odpowiadającego aktualnemu brzmieniu art. 5k, powołując się na art. 5k rozporządzenia 833/2014 w związku z art. 126 ust. 1 ustawy Pzp.

Na gruncie ustawy Pzp najbardziej naturalnym momentem żądania oświadczenia sankcyjnego jest etap weryfikacji wykonawcy, którego oferta została najwyżej oceniona. W praktyce oświadczenie z art. 5k kwalifikowane jest jako podmiotowy środek dowodowy, choć nie wynika to wprost z przepisu.

Drugi przypadek obejmuje sytuację, gdy w toku wcześniejszych czynności wykonawca składał już oświadczenie dotyczące art. 5k (np. według „starego” wzoru wraz z ofertą). Wówczas podstawą ponownego żądania aktualnego dokumentu może być art. 126 ust. 3 ustawy Pzp. Przepis ten stanowi, że jeżeli zachodzą uzasadnione podstawy do uznania, że złożone uprzednio podmiotowe środki dowodowe nie są już aktualne, zamawiający może w każdym czasie wezwać wykonawcę do złożenia podmiotowych środków dowodowych aktualnych na dzień ich złożenia.

Zmiana unijnego reżimu sankcyjnego, zwłaszcza rozszerzenie definicji podmiotów objętych zakazem, stanowi przykład takiej „uzasadnionej podstawy”. Zatem powołanie art. 126 ust. 3 ustawy Pzp w piśmie wzywającym do aktualizacji oświadczenia jest zasadne. W przypadku braków lub wad oświadczenia zastosowanie znajdzie dodatkowo art. 128 ustawy Pzp.

Artykuł 5k obejmuje zakazem nie tylko samego wykonawcę, lecz także podmioty udostępniające zasoby, podwykonawców i dostawców, jeżeli na taki podmiot przypada ponad 10% wartości zamówienia lub koncesji.

Wynika to wprost zarówno z treści rozporządzenia, jak i z wyjaśnień UZP. Skutkiem jest konieczność objęcia aktualizacją nie tylko oświadczeń samego wykonawcy, lecz także podmiotów trzecich, na których potencjale wykonawca polega, oraz kluczowych podwykonawców i dostawców.

Treść art. 5k w zakresie skutków pozostaje co do zasady niezmieniona. Przepis nadal wprost zakazuje:

• zarówno udzielania nowych zamówień publicznych i koncesji, jak i
• dalszego wykonywania już zawartych umów,

jeżeli wykonawca, podmiot, na którego zdolnościach polega, podwykonawca lub dostawca należy do kategorii podmiotów objętych zakazem.

Powyższe wynika z literalnego brzmienia art. 5k ust. 1. Tym samym, zakaz z art. 5k obejmuje nie tylko moment udzielenia zamówienia, ale także dalsze wykonywanie umów zawartych przed wejściem w życie przepisów sankcyjnych, w tym także przed wejściem w życie przepisów sankcyjnych w zmienionej treści.

Oznacza to, aby wykluczyć ryzyko naruszenia sankcji, zamawiający powinien niezwłocznie ponownie zbadać wykonawców realizujących kontrakty ponad progowe oraz ich kluczowych podwykonawców i dostawców, żądając zaktualizowanych oświadczeń sanacyjnych i, w razie potrzeby, wyjaśnień lub dodatkowych dokumentów dotyczących struktury właścicielskiej.

Warto w tym miejscu posiłkować się odpowiedzią na pytanie przygotowaną przez UZP niedługo po wejściu w życie przepisów sankcyjnych (w 2022 roku):

„W jaki sposób należy interpretować użyte w art. 5k rozporządzenia 833/2014 w brzmieniu nadanym rozporządzeniem 2022/576, pojęcie »zakazuje się dalszego wykonywania wszelkich zamówień publicznych lub koncesji«?

Zakaz udziału rosyjskich wykonawców w zamówieniach publicznych i koncesjach oznacza, że od dnia 10 października 2022 r. żadne zamówienie publiczne ani koncesja nie może być wykonywane, jeżeli wiązałoby się to z udziałem podmiotów wskazanych w art. 5k rozporządzenia 833/2014 w brzmieniu nadanym rozporządzeniem 2022/576.

W konsekwencji zamawiający powinien dokonać rewizji wszystkich zawartych umów, które będą nadal realizowane po dacie 10 października 2022 r. Zamawiający powinien zatem wystąpić do wykonawców o złożenie stosownego oświadczenia, że nie występują okoliczności, skutkujące zakazem dalszego wykonywania umowy. Jako że podstawa wykluczenia z art. 5k rozporządzenia 833/2014 w brzmieniu nadanym rozporządzeniem 2022/576 dotyczy również podwykonawców, dostawców i podmiotów, na których zdolności wykonawca lub koncesjonariusz polega, o ile przypada na nich ponad 10 % wartości zamówienia, w takim przypadku zamawiający powinien zażądać, aby wykonawca w terminie określonym przez zamawiającego zastąpił tego podwykonawcę, dostawcę lub podmiot, na którego zdolności wykonawca polega, pod rygorem odstąpienia od umowy”.

1. Od 24.10.2025 r. obowiązuje nowe brzmienie art. 5k ust. 1 lit. b rozporządzenia 833/2014, wprowadzone przez rozporządzenie (UE) 2025/2033.
2. Obecnie zakaz udziału w postępowaniu obejmuje również spółkę, której ponad 50% udziałów (praw własnościowych) należy bezpośrednio lub pośrednio do osoby fizycznej lub prawnej wymienionej w pkt 1 przepisu, czyli m.in. do obywatela Federacji Rosyjskiej albo osoby mającej miejsce zamieszkania w Rosji.
3. Rozporządzenie ma bezpośrednie zastosowanie w państwach członkowskich od 24.10.2025 r. – nie przewidziano okresu przejściowego.
4. Postępowania wszczęte przed 24.10.2025 r. można kontynuować według dotychczasowej SWZ, ale przy wyborze wykonawcy i przed podpisaniem umowy należy stosować nowe, poszerzone brzmienie zakazu.
5. Jeżeli wykonawca w postępowaniu wszczętym przed 24.10.2025 r. złożył oświadczenie według „starego” wzoru, zamawiający może wezwać go do jego aktualizacji, powołując się na art. 126 ust. 3 Pzp, gdyż zmiana reżimu sankcyjnego stanowi „uzasadnioną podstawę” do ponownego żądania dokumentów.
6. Jeśli w postępowaniu wszczętym przed 24.10.2025 r. nie dokonano jeszcze badania i oceny ofert, wówczas w jednym piśmie można wezwać wykonawcę zarówno do złożenia podmiotowych środków dowodowych (art. 126 ust. 1 Pzp), jak i aktualnego oświadczenia sankcyjnego (art. 126 ust. 3 Pzp w zw. z art. 5k).
7. Zawarcie umów przed 24.10.2025 r. nie zwalnia zamawiającego z obowiązku weryfikacji. Zakaz obejmuje również dalsze wykonywanie już zawartych kontraktów, co wymaga:
   • ponownego zbadania wykonawców i kluczowych podwykonawców / dostawców pod kątem nowego brzmienia art. 5k,
   • żądania aktualnych oświadczeń,
   • ewentualnego żądania zastąpienia podwykonawcy/dostawcy objętego zakazem – pod rygorem odstąpienia od umowy.

8. Zalecenie praktyczne: zaktualizować SWZ oraz wzory oświadczeń wykonawców, aby odzwierciedlały nową treść art. 5k – w celu uniknięcia ryzyka naruszenia przepisów unijnych.