JEDNOSTKA BUDŻETOWA

Specyfika jednostek budżetowych została określona w art. 11 ustawy o finansach publicznych (dalej: ufp). 

Zgodnie z brzmieniem tej regulacji:

• jednostki budżetowe dzielą się na państwowe i samorządowe, co oznacza, że tworzenie i likwidacja jednostek należy odpowiednio do organów administracji rządowej (którymi są np. ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie) lub do organów stanowiących jednostki samorządu terytorialnego. Prawo do tworzenia jednostek budżetowych realizujących zadania na rzecz administracji rządowej ma prezes Rady Ministrów; 
• jednostki budżetowe nie posiadają osobowości prawnej, co oznacza, że w obrocie prawnym korzystają z osobowości prawnej Skarbu Państwa (państwowe jednostki budżetowe) lub osobowości prawnej danej jednostki samorządu terytorialnego (samorządowe jednostki budżetowe); 
• podmioty te pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu tj. odpowiednio z zasobów Skarbu Państwa lub danej jednostki samorządu terytorialnego, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio dochodów budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego;
• jednostka budżetowa dział na podstawie statutu określającego w szczególności ich nazwę, siedzibę i przedmiot działalności; 
• jednostki prowadzą gospodarkę finansową zgodnie z planem dochodów i wydatków tj. planem finansowym jednostek budżetowych. 

Sposób prowadzenia gospodarki finansowej jednostek budżetowych, w tym sposób i tryb sporządzania planów finansowych, a także sposób dokonywania i zatwierdzania zmian, tryb pobierania dochodów i dokonywania wydatków państwowych jednostek budżetowych, rozstrzygają przepisy rozporządzenia ministra finansów z 7 grudnia 2010 r. w sprawie sposobu prowadzenia gospodarki finansowej jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych.  

Jednostka budżetowa w Rzeczypospolitej Polskiej ma obowiązek dokonania wydatków publicznych z poszanowaniem zasad określonych w art. 44 ufp. Z treści przytoczonej regulacji wynika, że wydatki publiczne jednostek budżetowych, mogą być ponoszone na cele i w wysokościach ustalonych w ich planie finansowym oraz, że powinny być dokonywane w sposób: 

a)     celowy (poniesienie wydatku jest niezbędne do wykonania zadania publicznego); 

b)     oszczędny (obniżenie kosztów przy jednoczesnym zachowaniu pożądanej jakości); 

c)     skuteczny (optymalny dobór środków i metod do realizacji konkretnego celu); 

d)     efektywny (uzyskanie najlepszych wyników w związku z ponoszonymi nakładami); 

e)     w sposób umożliwiający terminową realizację zadań; 

f)      w wysokości i terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań – z zastrzeżeniem, że każdorazowo, jeżeli przedmiotem wydatku publicznego są usługi, dostawy lub roboty budowlane, jednostki budżetowe zawierają umowy na zasadach określonych w przepisach o zamówieniach publicznych, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej.   

Ustawodawca w art. 4 pkt 1 ustawy Prawo zamówień publicznych (dalej: ustawa Pzp) wskazuje, że zamawiający publiczni, którzy są jednostkami sektora finansów publicznych, w tym m.in. jednostkami budżetowymi muszą przestrzegać jej przepisów. Przywołana regulacja stanowi o tym, że pozbawiona osobowości prawnej jednostka budżetowa posiada pewną odrębność zamówieniową.   

Oznacza to, że niezależnie od braku osobowości prawnej, oraz możliwości działania w obrocie prawnym wyłącznie w imieniu i na rzecz swojej jednostki macierzystej, jednostka budżetowa stanowi podmiot odrębny od podmiotu macierzystego zamawiającego. Skutkiem wspomnianej odrębności jest natomiast nie tylko prawo do podejmowania decyzji w zakresie sposobu prowadzenia procedury opartej o wytyczne zawarte w ustawie Pzp, ale również skorelowana z nim, odpowiedzialność za podejmowane w tym zakresie czynności.  

Należy podkreślić, że przepisy ufp odsyłają do stosowania ustawy Pzp, zawsze wówczas gdy przedmiotem wydatku publicznego są usługi, dostawy lub roboty budowlane. Nie oznacza to jednak, że w każdym przypadku gdy przedmiotem zakupu są takie świadczenia, jednostka budżetowa, celem podpisania umowy, będzie zobowiązana do przeprowadzenia procedury zamówienia publicznego w rozumieniu ustawy Pzp.   

Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy Pzp, jednostka budżetowa udzielająca przede wszystkim zamówień klasycznych stosuje ustawę Pzp do zamówień, których wartość jest równa lub przekracza kwotę 130.000 zł.   

Jeżeli wartość zamówienia udzielanego przez jednostkę budżetową wynosi stosownie: 

• od 130.000 zł do 957.527, 99 zł w przypadku dostaw lub usług, 
• od 130.000 zł do 23.969 274,99 zł w przypadku robót budowlanych, 
• od 130.000 zł do 3.340.199, 99 zł w przypadku usług społecznych,   

obowiązują zasady odpowiednie dla postępowań krajowych. 

Tryby udzielania zamówień klasycznych, których wartość jest mniejsza niż progi unijne, zostały uregulowane w art. 275−310 ustawy Pzp.   

Jeżeli natomiast wartość zamówienia jest wyższa niż ww. kwoty, jednostka budżetowa zobowiązana jest postawić wymogi odpowiednie dla procedur unijnych. Zgodnie z zasadami opisanymi w art. 44 ufp jednostka budżetowa ponosi te wydatki, które: 

• nie stanowią zamówienia publicznego lub 
• co prawda wyczerpują ustawowe znamiona zamówienia publicznego, ale nie spełniają kryterium wartości (poniżej 130.000 zł netto) i podlegają wyłączeniu od stosowania Pzp.

Zobacz także: JEDNOSTKA SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH, PODMIOTY PRAWA PUBLICZNEGO, ADMINISTRACJA CENTRALNA