Zamawiający powszechnie stosują kary umowne w kontraktach o zamówienia publiczne
UZP opublikował raport dotyczący stosowania kar umownych przez zamawiających w kontraktach z wykonawcami. Wynika z niego, że kary umowne są elementem treści zdecydowanej większości umów w sprawie zamówień publicznych. W wielu przypadkach zamawiający także faktycznie je naliczają.
Raport wskazuje, że spośród badanych zamawiających98% z nich zawierało w treści umów o zamówienie publiczne klauzule dotyczące kar umownych za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy. Jednocześnie 67% spośród tych podmiotów faktycznie nałożyło kary.
Przedmiot umowy
Większość kar została naliczona w związku z realizacją usług – 652 przypadki (54%), w dalszej kolejności w zamówieniach na dostawy – 371 przypadków (31%) oraz w zamówieniach na roboty budowlane – 178 przypadków (15%).
Za co karano?
Najwięcej kar umownych zamawiający naliczyli z tytułu niezrealizowania całości lub części przedmiotu umowy w określonym w umowie terminie.
W zamówieniach na dostawy nieterminowość realizacji umowy była przyczyną nałożenia kary umownej aż w 83% przypadków, w robotach budowalnych – w 59%, a w zamówieniach na usługi – w 50% przypadków.
Drugą najczęstszą przyczyną nakładania kar umownych było nienależyte wykonanie umowy o zamówienie publiczne. Z tego tytułu zamawiający naliczyli kary przy realizacji usług w 41% przypadków, przy realizacji robót budowlanych – 21% oraz dostaw – 12% przypadków.
Kolejną przesłanką nałożenia kary umownej jaką wskazali zamawiający było odstąpienie od umowy z przyczyn leżących po stronie wykonawcy. W tym przypadku karę umowną najczęściej nakładano w zamówieniach na roboty budowlane – 9% wskazań, następnie w zamówieniach na usługi – 7% oraz na dostawy – 3% przypadków.
Dodatkowo, w zamówieniach na usługi zamawiający informowali o nakładaniu na wykonawców kar umownych z tytułu braku zatrudnienia w oparciu o umowę o pracę na podstawie wymogu określonego w art. 29 ust. 3a ustawy Pzp w sytuacji, gdy zamawiający określił taki wymóg – w 1% umów. Przesłanki tej nie wskazano przy zamówieniach na roboty budowlane.
Ważne wnioski dla kontrahentów „zamówieniowych”
W podsumowaniu raportu wskazano, że zapisy umowne dotyczące kar umownych motywują wykonawców do należytego wykonania przedmiotu umowy lub jak najbardziej sumiennego i prawidłowego jego zrealizowania. Świadczy o tym niewielki odsetek przypadków, w których zostają one naliczone.
Dodatkowo, co istotne, gdy dochodzi do sytuacji uzasadniającej obciążenie wykonawcy karą umowną, zapłata należności następuje jedynie po wezwaniu zamawiającego, bez konieczności uruchamiania przewodu sądowego.
Z kolei okoliczność, że znakomita większość kar umownych, naliczonych i zapłaconych, wynika z niedotrzymania terminu wykonania przedmiotu zamówienia, może świadczyć o tym, że zamawiający wyznaczają zbyt krótkie terminy realizacji umowy, zważywszy na datę wszczęcia postępowania, a następnie udzielenia zamówienia.
Dane pozyskane w ramach omawianego badania nie wystarczają do oceny sposobu ustalania przez zamawiających wysokości kar umownych. Wskazuje się natomiast, że wysokość tych kar powinna być proporcjonalna do:
- przedmiotu zamówienia i
- ewentualnego uszczerbku, jakiego może doznać zamawiający wskutek niewykonania bądź nienależytego wykonania zobowiązania.
Projektując zapisy umowne w przedmiocie kar umownych, zamawiający powinni mieć na uwadze, że wykonawcy nie odpowiadają za zdarzenia, na których powstanie nie mają wpływu, a wysokość kar umownych nie może być dowolna. Zatem określenie wysokości kar należy poprzedzić kalkulacją przyszłej, hipotetycznej szkody, jaką zamawiający może ponieść w związku z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy.
Źródło: www.uzp.gov.pl
Opracowanie:
Justyna Rek-Pawłowska
redaktor portalu ZP
