Kryteria oceny ofert o charakterze społecznym i środowiskowym (zrównoważone zamówienia publiczne) – poradnik UZP

Stan prawny na dzień: 06.03.2023
  Kryteria oceny ofert o charakterze społecznym i środowiskowym (zrównoważone zamówienia publiczne) – poradnik UZP

Urząd Zamówień Publicznych wydał obszerne opracowanie dotyczące możliwych do zastosowania w przetargach kryteriów oceny ofert o charakterze społecznym i środowiskowym. Składa się ono z trzech części: ogólnego omówienia i przypomnienia zasad, jakie rządzą formułowaniem kryteriów oraz przykładowymi kryteriami społecznymi i przykładowymi kryteriami środowiskowymi. Warto skorzystać z dostępnej publikacji szczególnie w kontekście tego, iż kierownicy jednostek administracji rządowej są odgórnie zobowiązani do uwzględniania aspektów społecznych w zamówieniach publicznych, zawsze gdy istnieje taka możliwość.

Kryteria oceny ofert o charakterze społecznym i środowiskowym służą m.in. realizacji zrównoważonych zamówień publicznych. Czym w ogóle są zrównoważone zamówienia publiczne? Komisja Europejska definiuje je jako „proces, w ramach którego organizacje zaspokajają swoje potrzeby na towary, usługi, roboty budowlane, w oparciu o stosunek jakości do ceny w całym cyklu życia, generując korzyści nie tylko dla organizacji, ale także dla społeczeństwa i gospodarki, przy jednoczesnym minimalizowaniu szkód dla środowiska”.

Ze względu na cel i charakter zamówienia wśród zrównoważonych zamówień publicznych wyróżnia się tzw. społecznie odpowiedzialne zamówienia publiczne i zielone zamówienia publiczne.

Jak czytamy w opracowaniu UZP, społecznie odpowiedzialne zamówienia publiczne  równocześnie z zaspokajaniem zapotrzebowania zamawiającego na określoną dostawę, usługę lub robotę budowlaną realizują cele społeczne takie jak:

  • zatrudnienie przy realizacji zamówienia m.in. osób bezrobotnych, poszukujących pracy, osób usamodzielnianych czy też osób z niepełnosprawnościami;
  • integracja społeczna osób marginalizowanych (w tym także osób z niepełnosprawnościami);
  • równość szans i niedyskryminacja czy
  • uwzględnienie kwestii etycznego handlu oraz przestrzeganie zasad społecznej odpowiedzialności biznesu.

Z kolei zielone zamówienia publiczne wypełniają cele środowiskowe i klimatyczne. Zamawiający realizując potrzeby zakupowe, wybiera takie dostawy, usługi lub roboty budowlane, które będą najmniej negatywnie oddziaływać na środowisko w trakcie ich cyklu życia.

Realizacja założeń społecznie odpowiedzialnych zamówień publicznych jak i zielonych zamówień publicznych odbywa się poprzez odniesienia do aspektów społecznych i  środowiskowych. Aspekty te zamawiający może z kolei ujmować w wymaganiach związanych z realizacją zamówienia zawartych w:

  • opisie przedmiotu zamówienia,
  • warunkach udziału w postępowaniu,
  • fakultatywnych podstawach wykluczenia z postępowania,
  • kryteriach oceny ofert.

Te ostatnie szczegółowo omawia opracowanie Urzędu Zamówień Publicznych.

Kryteria oceny ofert o charakterze społecznym

Zgodnie z art. 242 ust. 2 pkt. 2 ustawy Pzp zamawiający może zdefiniować jakościowe kryteria oceny ofert, które odnoszą się do aspektów społecznych, w tym do integracji zawodowej i społecznej osób społecznie marginalizowanych, o których mówi art. 94 ust. 1 ustawy Pzp. Kryteria te mogą odnosić się w szczególności do zatrudnienia osób defaworyzowanych bądź współpracy z podmiotami integrującymi osoby społecznie marginalizowane, która ma na celu zatrudnienie/zaangażowanie takich osób do realizacji zamówienia lub podnoszenie ich kwalifikacji w związku z realizacją zamówienia.

Aby jednak móc skorzystać z kryteriów oceny ofert, które dotyczą integracji zawodowej i społecznej osób społecznie marginalizowanych, muszą to uzasadniać okoliczności wynikające z opisu przedmiotu zamówienia lub sposobu jego wykonania.

Opracowanie omawia m.in. następujące kryteria dotyczące integracji zawodowej i społecznej osób społecznie marginalizowanych:

  • kwoty zadeklarowanej przez wykonawcę na zaangażowanie/zatrudnienie do realizacji zamówienia osób z niepełnosprawnościami,
  • przeprowadzenia szkoleń lub innych form podnoszenia kwalifikacji niezbędnych do odpowiedniego wykonywania pracy przez osoby społecznie marginalizowane,
  • przeprowadzenia szkolenia z dostępności architektonicznej,
  • promowania równości w wynagradzaniu,
  • odwołania do etykiet społecznych oraz standardów społecznych określonych w etykietach społecznych,
  • etykiety GOTS,
  • etykiety Rainforest Alliance,
  • przygotowania serwisu kawowego z wykorzystaniem kawy pochodzącej z produkcji spełniającej kryteria społeczne Sprawiedliwego Handlu,
  • uwzględniania szczególnych potrzeb żywieniowych,
  • przygotowania posiłków zgodnie z zasadami zdrowego żywienia.

Kryteria jakościowe w kontekście środowiskowym mogą odnosić się do:

  • jakości, w tym parametrów technicznych;
  • aspektów środowiskowych, w tym efektywności energetycznej przedmiotu zamówienia;
  • warunków dostawy, takich jak sposób lub czas dostawy.

Środowiskowe kryteria oceny ofert

W ramach środowiskowych kryteriów oceny ofert zamawiający może wykorzystać m.in. etykiety ekologiczne, które potwierdzą, że oferowane przez wykonawcę produkty posiadają określone cechy środowiskowe. Aby – zgodnie z art. 104 ust. 1 ustawy Pzp – zamawiający mógł w opisie kryteriów oceny ofert żądać od wykonawcy określonej etykiety, muszą być łącznie spełnione następujące warunki:

1)     wymóg etykiety dotyczy wyłącznie kryteriów, które są związane z przedmiotem zamówienia, i są odpowiednie dla określenia cech robót budowlanych, dostaw lub usług będących przedmiotem tego zamówienia;

2)     wymóg etykiety jest oparty na obiektywnie możliwych do sprawdzenia i niedyskryminujących kryteriach;

3)     wymóg etykiety jest opracowywany i przyjmowany w drodze otwartej i przejrzystej procedury, w której mogą uczestniczyć wszystkie zainteresowane podmioty, w tym te, które należą do administracji publicznej, konsumenci, partnerzy społeczni, producenci, dystrybutorzy oraz organizacje pozarządowe;

4)     etykiety oraz wymagania etykiety są dostępne dla wszystkich zainteresowanych stron;

5)     wymagania etykiety określa podmiot trzeci, na który wykonawca ubiegający się o etykietę nie może wywierać decydującego wpływu.

Wymagając etykiety, zamawiający ma obowiązek zaakceptować etykietę, która potwierdza spełnienie równoważnych wymagań do tych odnoszących się do określonej przez zamawiającego etykiety.

Przykładowe kryteria środowiskowe, jakie omawia autor opracowania to m.in. kryterium oceny ofert dotyczące:

  • zastosowania włókien drzewnych pochodzących ze zrównoważonej gospodarki leśnej w produkcie objętym zamówieniem,
  • ekologicznych parametrów technicznych pojazdów wykorzystywanych do realizacji zamówienia,
  • edukacji ekologicznej w zakresie selektywnej zbiórki odpadów komunalnych wśród mieszkańców terenu objętego zamówieniem,
  • dostawy lub zastosowania w ramach świadczenia usługi wyrobów wyprodukowanych zgodnie z wymaganiami produkcji ekologicznej,
  • dotyczące charakterystyki środowiskowej środków czystości stosowanych przy realizacji zamówienia, odnoszące się do klasy efektywności paliwowej opon,
  • dotyczące efektywności energetycznej budynku,
  • dotyczące emisji CO2 oraz zanieczyszczeń przez pojazdy samochodowe.  

Publikacja UZP niezwykle praktycznie omawia poszczególnie kryteria łącznie ze wskazaniem przykładowych zapisów w dokumentach zamówienia oraz umowy o zamówienie publiczne (zawierających opisy kryteriów oceny ofert i sposobu ich oceny).