IZM w zamówieniach publicznych w praktyce zamawiającego

W jaki sposób zamawiający powinien dokonywać weryfikacji ofert złożonych przez wykonawców, w zakresie udziału w ich ofertach towarów z Chin do wysokości maksymalnie 50% wartości zamówienia? Jak powyższy zapis można zestawić z zaoferowaniem jednolitego asortymentu do danej części przedmiotu zamówienia? Oferowanie dwóch produktów dla jednej części zamówienia, tj. asortymentu chińskiego i z innego kraju, nieobjętego rozporządzeniem, skutkowałoby zapewne wówczas koniecznością odrzucenia oferty z uwagi na jej wariantowość (oczywiście jeżeli zamawiający nie dopuścił wariantowości w dokumentach zamówienia). Czy mając na uwadze powyższe, w formularzu ofertowo-cenowym wykonawcy powinni wskazywać kraj pochodzenia produktów?

Dnia 30 czerwca 2025 r. weszło w życie rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2025/1197 z 19 czerwca 2025 r. nakładające środek Instrumentu Zamówień Międzynarodowych (IZM), ograniczający dostęp wykonawców i wyrobów medycznych pochodzących z Chińskiej Republiki Ludowej do unijnego rynku zamówień publicznych dla wyrobów medycznych, zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/1031.

Na mocy nowego rozporządzenia na unijne instytucje i podmioty zamawiające nałożono obowiązek wykluczenia wszystkich wykonawców pochodzących z Chińskiej Republiki Ludowej we wszystkich postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego w Unii, których przedmiotem są wyroby medyczne objęte kodami CPV od 33100000-1 do 33199000-1 określonymi w rozporządzeniu (WE) nr 2195/2002, o wartości szacunkowej co najmniej 5.000.000 EUR bez VAT (art. 1 rozporządzenia 2025/1197).

Zwycięski w postępowaniu oferent powinien spełniać wymogi z art. 8 rozporządzenia 2022/1031. Zgodnie z tym przepisem zamawiający są zobowiązani zamieszczać w dokumentach zamówienia publicznego następujące zobowiązania wobec wykonawcy, który wygra przetarg:

1)        niezlecanie w ramach podwykonawstwa więcej niż 50% całkowitej wartości zamówienia wykonawcom pochodzącym z państwa trzeciego objętego środkiem IZM;

2)        w przypadku zamówień, których przedmiot obejmuje dostawę towarów – zapewnienie, aby w okresie obowiązywania umowy towary dostarczone lub usługi świadczone w ramach realizacji zamówienia i pochodzące z państwa trzeciego objętego środkiem IZM odpowiadały nie więcej niż 50% całkowitej wartości zamówienia, niezależnie od tego, czy takie towary lub usługi są dostarczane lub świadczone bezpośrednio przez zwycięskiego oferenta, czy przez podwykonawcę;

3)        dostarczenie, na żądanie, instytucji zamawiającej lub podmiotowi zamawiającemu odpowiednich dowodów odpowiadających pkt 1 lub 2, najpóźniej w chwili zakończenia realizacji zamówienia – do wskazanych celów wystarczy przedstawić dowody na to, że ponad 50% całkowitej wartości zamówienia pochodzi z państw innych niż państwo trzecie objęte środkiem IZM. Instytucja zamawiająca lub podmiot zamawiający żąda przedstawienia odpowiednich dowodów w przypadku, gdy istnieją uzasadnione przesłanki niezgodności z pkt 1 lub 2, lub w przypadku gdy zamówienia udzielono grupie wykonawców, w której skład wchodzi osoba prawna pochodząca z państwa trzeciego objętego środkiem IZM (art. 8 ust. 2 rozporządzenia 2022/1031);

4)        uiszczenie proporcjonalnej opłaty w razie nieprzestrzegania zobowiązań, o których mowa w pkt 1 lub 2, w wysokości od 10% do 30% całkowitej wartości zamówienia.

Mając na uwadze powyższe, na zamawiającego:

• został nałożony obowiązek wykluczenia wykonawców pochodzących z ChRL i odrzucenia złożonych przez nich ofert;
• został nałożony zakaz przyjęcia ofert, które nie zawierają zapewnienia, że w okresie obowiązywania umowy towary dostarczone lub usługi świadczone w ramach realizacji zamówienia i pochodzące z ChRL (niezależnie od tego, czy oferta jest złożona przez wykonawcę pochodzącego z ChRL, czy przez innego wykonawcę) będą odpowiadały nie więcej niż 50% całkowitej wartości zamówienia.

Skoro tak, zasadne wydaje się żądanie złożenia przez wykonawcę co najmniej oświadczenia w zakresie kraju pochodzenia oferowanych towarów.

Warto przy tym wskazać w treści SWZ, w jaki sposób ma zostać ustalony kraj pochodzenia towarów.

Otóż, zgodnie z art. 60 rozporządzenia (UE) nr 952/2013 (Unijny Kodeks Celny), kraj pochodzenia (niepreferencyjnego) towaru ustala się następująco:

• jeżeli towar został wytworzony w jednym kraju – pochodzenie przypisuje się temu krajowi;
• jeżeli produkcja towaru odbywała się w więcej niż jednym kraju – towar uznaje się za pochodzący z kraju, w którym ostatnio przeszedł istotną, ekonomicznie uzasadnioną obróbkę lub przetworzenie w przedsiębiorstwie do tego wyposażonym, które to czynności doprowadziły do powstania nowego produktu lub stanowiły istotny etap wytwarzania.

Dowody pochodzenia, jako takie, mogą być natomiast weryfikowane na etapie realizacji umowy – najpóźniej do dnia zakończenia realizacji umowy.

• Weryfikując udział towarów z Chin (limit 50%) na etapie badania ofert, zamawiający może oprzeć się na oświadczeniach ofertowych wykonawcy (kraj pochodzenia i deklaracja nieprzekroczenia 50% wartości z ChRL), przy jednoczesnym ujęciu w SWZ obowiązków kontraktowych z art. 8 rozporządzenia 2022/1031.
• Asortyment jednolity w części – jeżeli SWZ nie dopuszcza ofert wariantowych i wymaga jednego, jednorodnego wyrobu w danej części, wówczas oferowanie „miksu” dwóch produktów (chińskiego i niechińskiego) jest niedopuszczalne i skutkuje odrzuceniem oferty jako niezgodnej z warunkami zamówienia.
• Formularz ofertowo-cenowy – zasadne jest wymaganie w formularzu wskazania kraju pochodzenia (w rozumieniu art. 60 UKC) dla każdej pozycji asortymentowej albo – w części jednolitej – dla oferowanego wyrobu, a także oświadczenia o zachowaniu limitu 50% zgodnie z art. 8 rozporządzenia (UE) 2022/1031

W toku postępowania weryfikację można oprzeć na oświadczeniach ofertowych wykonawcy (pochodzenie towarów i potwierdzenie nieprzekroczenia 50% wartości z Chińskiej Republiki Ludowej), z zastrzeżeniem, że właściwa weryfikacja pochodzenia będzie realizowana na etapie wykonywania umowy zgodnie z regulacjami zawartymi w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/1031.

Oświadczenie składane w ramach formularza oferty lub formularza asortymentowo-cenowego może obejmować wskazanie kraju pochodzenia produktu, ustalane zgodnie z art. 60 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 952/2013 ustanawiającego unijny kodeks celny.

Zamawiający może wymagać, aby towar dostarczany w ramach danej kategorii był jednorodny. Zaoferowanie różnych produktów skutkuje wówczas odrzuceniem oferty jako niezgodnej z warunkami zamówienia.