Ochrona sygnalistów a zamówienia publiczne

Obowiązek ochrony sygnalistów został przewidziany w unijnej dyrektywie, która miała być wdrożona w Polsce jeszcze w 2021 r. Tak się jednak nie stało. Ostatnio jednak ukazał się kolejny, być może ostateczny projekt ustawy wdrażającej. Co ważne, na wdrożenie nowych rozwiązań w zakresie ochrony sygnalistów nie pozostaje zbyt wiele czasu. Ustawa ma wprawdzie wejść w terminie 2 miesięcy od dnia ogłoszenia. Przy czym procedurę zgłaszania naruszeń w szkole trzeba będzie przyjąć już w ciągu 14 dni od dnia ogłoszenia ustawy w Dzienniku Ustaw.

W związku ze zbliżającym się terminem przyjęcia nowej ustawy na rynku pojawia się coraz więcej narzędzi w tym aplikacji, które mają wspierać ochronę sygnalistów w organizacji. Tu jednak warto zachować ostrożność – wszak póki co przepisy dotyczące ochrony sygnalistów nie weszły w życie w Polsce.

Sygnalistą będzie osoba, która zgłosiła naruszenie prawa w danej organizacji. Zgłoszenie naruszenia będzie obejmowało następujące dziedziny:

• zamówień publicznych;
• usług, produktów i rynków finansowych;
• przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;
• bezpieczeństwa produktów i ich zgodności z wymogami;
• bezpieczeństwa transportu;
• ochrony środowiska;
• ochrony radiologicznej i bezpieczeństwa jądrowego;
• bezpieczeństwa żywności i pasz;
• zdrowia i dobrostanu zwierząt;
• zdrowia publicznego;
• ochrony konsumentów;
• ochrony prywatności i danych osobowych;
• bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych;
• interesów finansowych skarbu państwa, jednostki samorządu terytorialnego oraz UE;
• rynku wewnętrznego UE, w tym publiczno-prawnych zasad konkurencji i pomocy państwa oraz opodatkowania osób prawnych.

Sygnalistą stanie się osoba (pracownik, współpracownik, ale też np. praktykant czy stażysta), która miała uzasadnione podstawy sądzić, iż informacja będąca przedmiotem zgłoszenia:

• dotyczy interesu publicznego,
• jest prawdziwa w momencie dokonywania zgłoszenia lub ujawnienia,
• stanowi informację o naruszeniu prawa.

Tylko taka osoba będzie chroniona przed działaniami odwetowymi w organizacji np. rozwiązaniem stosunku pracy, pogorszeniem warunków zatrudnienia czy mobbingiem i dyskryminacją. W razie podjęcia takich działań dana organizacja narazi się na pozew o odszkodowanie.

Wobec osoby, która zgłosi naruszenie prawa zamówień publicznych w organizacji (zarówno ustawy, jak i przepisów wewnętrznych, nie będzie można podejmować działań odwetowych. Osoba ta co do zasady zyska status sygnalisty.

Rozwiązania dotyczące ochrony sygnalistów będą musiały wdrożyć podmioty publiczne i niepubliczne zatrudniające co najmniej 50 osób. Wyjątkowo ochrona sygnalistów nie będzie dotyczyła jednostek prowadzonych przez gminy liczące mniej niż 10 tys. mieszkańców. W takich jednostkach wdrożenie ochrony sygnalistów nie będzie obowiązkowe.

Poza ochroną sygnalisty przed działaniami odwetowymi organizacja będzie musiała zorganizować proces przyjmowania zgłoszeń naruszeń prawa i ich obsługi. W tym celu musi ona przyjąć wewnętrzną procedurę zgłaszania naruszeń. Procedura ta będzie musiała określać co najmniej:

• wewnętrzną jednostkę organizacyjną lub osobę w ramach struktury organizacyjnej lub podmiot zewnętrzny, upoważnione do przyjmowania zgłoszeń,
• sposoby przekazywania zgłoszeń przez zgłaszającego wraz z jego adresem korespondencyjnym lub adresem poczty elektronicznej (ustne oraz papierowe lub elektroniczne),
• wewnętrzną jednostkę organizacyjną lub osobę w ramach struktury organizacyjnej, upoważnioną do podejmowania działań następczych (w tym weryfikacji zgłoszenia i dalszej komunikacji ze zgłaszającym, w tym występowania o dodatkowe informacje i przekazywania zgłaszającemu informacji zwrotnej),
• obowiązek potwierdzenia zgłaszającemu przyjęcia zgłoszenia (w terminie do 7 dni od jego przyjęcia),
• obowiązek podjęcia działań następczych,
• maksymalny termin na przekazanie zgłaszającemu informacji zwrotnej o działaniach następczych (w terminie do 3 miesięcy od potwierdzenia przyjęcia, a w razie niepotwierdzenia – licząc od upływu 7 dni od dnia dokonania zgłoszenia)
• zrozumiałe i łatwo dostępne informacje na temat dokonywania zgłoszeń zewnętrznych do organów publicznych oraz, w stosownych przypadkach, do instytucji, organów lub jednostek organizacyjnych UE.

Źródło:

• projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa (z 12 lipca 2023 r.)