Gminy poprawnie wdrożyły nowy system gospodarowania odpadami

Stan prawny na dzień: 16.12.2013
17377522

Tylko jedna gmina, z 27 skontrolowanych przez Najwyższą Izbę Kontroli, zleciła odbieranie odpadów samorządowemu zakładowi budżetowemu z pominięciem ustawy Pzp. Z danych Ministerstwa Środowiska wynika, że w Polsce jest w sumie 17 gmin, które postąpiły w ten sposób. NIK uważa jednak, że świetle ustawy tryb przetargowy powinien być stosowany w każdym przypadku.

NIK przeprowadziła kontrolę, która miała pokazać przygotowanie wybranych gmin do wprowadzenia nowego systemu gospodarki odpadami komunalnymi. Izba sprawdzała m.in. czy gminy utworzyły punkty selektywnego zbierania odpadów i czy na swoich stronach internetowych poinformowały mieszkańców o istotnych kwestiach związanych z nowym systemem gospodarowania odpadami.

Przetargi śmieciowe prawie we wszystkich gminach

NIK skontrolowała też czy gminy zastosowały się do przepisów ustawy śmieciowej i wybrały odbiorców odpadów w drodze przetargów. Inspekcja wykazała, że tylko gmina Lubrza nie ogłosiła postępowania o zamówienie publiczne na odbiór i gospodarowanie odpadami i zleciła to zadanie własnej spółce komunalnej. Wójt powołał się na opinię prawną w sprawie możliwości powierzenia przez gminę spółce komunalnej realizacji zadań własnych polegających na odbiorze odpadów od właścicieli nieruchomości wydaną przez Biuro Analiz Sejmowych. Izba podkreśliła jednak, że ustawa o czystości i porządku w gminie wyraźnie wskazuje, że tylko w przypadku rozwiązania umowy na odbiór odpadów, do czasu rozstrzygnięcia kolejnego przetargu można zastosować tryb zamówienia z wolnej ręki. Choć sytuacji podobnych w całym kraju było niewiele, to NIK uznała, że kwestia ta wymaga doprecyzowania w przepisach prawa.

Kontrola wykazała, że w 2 spośród sprawdzonych gmin – Ozimek i Raszyn – przetargi śmieciowe nie zostały przeprowadzone w terminie i nowy system gospodarowania odpadami nie zaczął obowiązywać od 1 lipca 2013 r. Zdaniem NIK przyczyną tej sytuacji było nieuwzględnienie przez zamawiającego czasu na przeprowadzenie ewentualnego postępowania odwoławczego.

Izba ustaliła też, że blisko 30% gmin nie wywiązało się w pełni z obowiązku przeprowadzenia corocznej analizy stanu gospodarki odpadami komunalnymi. NIK twierdzi, że jednostki pozbawiły się w ten sposób wiedzy, która jest niezbędna do oszacowania kosztów oraz rzetelnego przygotowania przetargu. „Dane z dobrze przeprowadzonej analizy są niezbędne do sporządzenia specyfikacji przetargowej” – podsumowuje Najwyższa Izba Kontroli.

Pozostałe nieprawidłowości ujawnione przez NIK

Kontrola Izby wykazała, że blisko połowa skontrolowanych gmin nie utworzyła punktów selektywnego zbierania odpadów, do których mieszkańcy mogliby samodzielnie dostarczyć określony rodzaj odpadów, które byłyby odbierane nieodpłatnie. Poza tym, jednostki te nie wskazały miejsc, w których mieszkańcy w dowolnym czasie mogą bezpłatnie pozostawić zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny. Niektóre gminy zorganizowały odbiór odpadów zbieranych selektywnie np. dwa razy w roku. Jednak jak podkreśla, NIK takie działanie nie zapewniają mieszkańcom sprawnego usuwania odpadów i są sprzeczne z przepisami ustawy śmieciowej.

Połowa jednostek nie udostępniła na swoich stronach internetowych istotnych informacji odnośnie nowego systemu gospodarowania odpadami. Mieszkańcy nie mogli się np. dowiedzieć, gdzie znajdują się punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych, odbioru zużytego sprzętu elektronicznego lub jacy przedsiębiorcy będą odbierać od nich odpady. Badania ankietowe pokazały, że ponad 16% mieszkańców oceniło działania informacyjne swoich gmin jako niewystarczające.

Kontrola NIK wykazała też, że ponad połowa skontrolowanych gmin nie podjęła uchwały w sprawie warunków i trybu składania deklaracji za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Izba twierdzi także, że należy zrezygnować z obowiązku składania deklaracji przez mieszkańców za każdym razem, kiedy rada gminy przyjmie nowe stawki opłat za gospodarowanie odpadami. W ocenie NIK powoduje to zbędne uciążliwości dla mieszkańców, jak również niepotrzebnie ponownie obciąża pracowników samorządowych czynnościami już wcześniej wykonanymi.

Istotnym problemem jest także ustalenie czy spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe powinny być traktowane jako właściciele nieruchomości. Zdaniem NIK na podstawie określonego w znowelizowanej ustawie śmieciowej pojęcia "właściciela nieruchomości" trudno precyzyjnie ustalić. Tym samym występują pewne wątpliwości w ustaleniu, , kto ma obowiązek składania deklaracji i wnoszenia opłaty śmieciowej. Zdaniem Izby przepisy w tym zakresie należy doprecyzować.

Zdaniem Najwyższej Izby Kontroli jednostki samorządowe powinny w większym stopniu stosować ulgi prorodzinne – m.in. niższe stawki opłat dla rodzin wielodzietnych. Tylko 6 spośród skontrolowanych gmin obecnie stosuje takie rozwiązania.

Gminy poradziły sobie z nowym systemem

Analiza wyników kontroli przeprowadzonej przez NIK pokazuje, że nowy system gospodarowania odpadami komunalnymi został wdrożony poprawnie w skontrolowanych 27 gminach. Jednak analiza kosztów przeprowadzona w 18 gminach wykazała, że w dziewięciu z nich po wprowadzeniu nowego systemuzmian wynikających z nowych przepisów wzrosły stawki za odpady zmieszane. Ne, natomiast w pięciu gminach opłaty za odpady selektywne były niższe niż przed wdrożeniem znowelizowanej ustawy śmieciowej. Gminy tłumaczyły wzrost kosztów koniecznością sfinansowania całego systemu odbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów wraz z jego obsługą administracyjną.

Kolejna kontrola gospodarki komunalnej w gminach odbędzie się w 2014 roku. Najwyższa Izba Kontroli oceni wówczas, czy gminy odpowiednio często organizują wywóz śmieci oraz czy zapobiegają zaśmieceniu terenów niezamieszkałych. Szczególnie wnikliwie Izba przyjrzy się przetargom na gospodarowanie odpadami.

Nowa ustawa śmieciowa nakłada większe obowiązki na gminy

Nowy system gospodarowania odpadami komunalnymi obowiązuje od 1 lipca 2013 roku, a jego wprowadzenie wynika ze, po wejściu w życie znowelizowanej ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Zmiana polegała przede wszystkim na obligatoryjnym przejęciu przez gminy obowiązków właścicieli nieruchomości w zakresie gospodarowania odpadami. Nowelizacja miała uszczelnić system gospodarowania odpadami, na większą skalę zapewnić recykling oraz zmniejszyć ilość odpadów szczególnie biodegradowalnych, kierowanych na składowiska.

Autor:

Wioleta Szczygielska

Źródło:

Najwyższa Izba Kontroli

Wioleta Szczygielska

Wioleta Szczygielska

Redaktor prowadząca miesięczników "Ochrona danych osobowych" i "Dokumentacja ODO", redaktor portalu PoradyODO.pl

Powiązane treści