Sygn. akt: KIO 2153/22
WYROK
z dnia 31 sierpnia 2022 r.
Krajowa Izba Odwoławcza - w składzie:
Przewodniczący: Magdalena Rams
Protokolant:
Klaudia Kwadrans
po rozpoznaniu na rozprawie z udziałem stron w dniu 30 sierpnia 2022 r. w Warszawie
odwołania wniesionego do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej w dniu 16 sierpnia 2022 r.
przez wykonawcę Polsuper Sp. z o.o.,
z siedzibą w Warszawa,
w postępowaniu prowadzonym przez Zarząd Oczyszczania Miasta, Warszawa
przy udziale:
A. wykonawcy D. A.
prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą PARTNER D.
A., Warszawa
zgłaszającego swoje przystąpienie do postępowania odwoławczego
po stronie odwołującego,
B. wykonawcy W. B.
prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą BYŚ W. B.,
Warszawa
zgłaszającego swoje przystąpienie do postępowania odwoławczego po
stronie odwołującego,
C. wykonawcy Remondis Sp. z o.o.,
z siedzibą w Warszawie zgłaszającego swoje
przystąpienie do postępowania odwoławczego po stronie odwołującego,
orzeka:
Oddala odwołanie.
Kosztami postępowania obciąża wykonawcę Polsuper Sp. z o.o.,
z siedzibą w
Warszawa i zalicza w
poczet kosztów postępowania odwoławczego kwotę 15 000 zł
00 gr (słownie: piętnaście tysięcy złotych zero groszy) uiszczoną przez wykonawcę
tytułem wpisu od odwołania.
Stosownie do art. 579 ust. 1 i 580 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 11 września 2019 r. - Prawo
zamówień publicznych (t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 2019 z późn. zm.) na niniejszy wyrok –
w
terminie 14 dni od dnia jego doręczenia - przysługuje skarga za pośrednictwem Prezesa
Krajowej Izby Odwoławczej do Sądu Okręgowego w Warszawie.
Przewodniczący: ………………………….
Sygn. akt:
KIO 2153/22
UZASADNIENIE
W dniu 16 sierpnia 2022 r. do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej wpłynęło odwołanie
wykonawcy Polsuper Sp. z o.o.,
z siedzibą w Warszawa (dalej „Odwołujący”) zarzucają
zamawiającemu Zarządowi Oczyszczania Miasta w Warszawie (dalej „Zamawiający)
naruszenie następujących przepisów ustawy Pzp:
1) art. 99 ust. 1 i 4 p.z.p w zw. z art. 134 ust. 1 pkt 4 p.z.p. oraz art. 9b ust. 1 ustawy z
dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz. U.
z 2022 r. poz. 1297 z późn. zm.; dalej u.c.p.g.). i art. 9c ust. 1 u.c.p.g., poprzez
brak dokonania wyczerpującego opisu przedmiotu zamówienia oraz
nieuwzględnienie wszystkich wymagań i okoliczności opisu przedmiotu
zamówienia mogących mieć wpływ na sporządzenie oferty w zakresie, w jakim
Zamawiający nie wprowadził do dokumentów zamówienia wymogu posiadania
przez wykonawców realizujących zamówienie, obowiązku wpisu do rejestru
działalności regulowanej w m. st. Warszawa;
co jednocześnie skutkuje naruszeniem art. 16 pkt 1 i 3 p.z.p., poprzez niekorzystny
wpływ na konkurencyjność, równe traktowanie wykonawców i nieproporcjonalne
ukształtowanie opisu przedmiotu zamówienia w prowadzonym postępowaniu;
ewentualnie ;
3) art. 112 ust. 1 p.z.p. w zw. z art. 114 pkt 1 p.z.p. w zw. z art. 134 ust. 1 pkt 8 p.z.p.
oraz art. 9b ust. 1 u.c.p.g. i art. 9c ust. 1 u.c.p.g., a w konsekwencji naruszeniem
art. 16 pkt 1 i 3 p.z.p., poprzez brak określenia w warunkach udziału w
postępowaniu obowiązku posiadania uprawnień do prowadzenia określonej
działalności gospodarczej, tj. wpisu do rejestru działalności regulowanej w m. st.
Warszawy, co jednocześnie niekorzystnie wpływa na konkurencyjność, równe
trak
towanie wykonawców i nieproporcjonalność prowadzonego postępowania.
Odwołujący wniósł o uwzględnienie odwołania w całości oraz nakazanie Zamawiającemu
z
miany postanowień SWZ poprzez: (i) wprowadzenie do SWZ wymogu dokonania wpisu do
rejestru działalności regulowanej w m. st. Warszawa w zakresie odbioru odpadów
komunalnych od właścicieli nieruchomości, ewentualnie (ii) wprowadzenie warunku udziału w
postępowaniu w zakresie posiadania uprawnień do prowadzenia określonej działalności
gospodarczej, tj. wpisu
do rejestru działalności regulowanej w m. st. Warszawa w zakresie
odbioru odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości.
Odwołujący wskazał, że posiada interes w uzyskaniu zamówienia i jest zainteresowany
wzięciem udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, organizowanego
przez Zamawiającego. Odwołujący zarzuca Zamawiającemu, uchybienia w opisie
przedmiotu zamówienia (ewentualnie: braku wprowadzenia warunku udziału w
postępowaniu) w zakresie w jakim nie przewiduje wymogu posiadania przez wykonawcę
realizującego zamówienie wpisu do rejestru działalności regulowanej w m. st. Warszawa w
zakresie odbioru odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości. W ocenie
Odwołującego, brak wymogu posiadanie ww. wpisu do RDR utrudnia uczciwą konkurencję i
przeczy zasadzie proporcjonalności i faworyzuje podmioty, które nie dopełniły ustawowych
wymogów w zakresie posiadania wpisu do działalności regulowanej. Tym samym może to
uniemożliwić albo przynajmniej znacząco utrudnić Odwołującemu (ale też innym podmiotom,
które spełniają wymogi określone przepisami prawa dla podmiotów wpisanych do RDR)
ubieganie się o udzielenie zamówienia lub umożliwić udzielenie zamówienia podmiotom,
które nie posiadają wpisu do rejestru działalności regulowanej w m. st. Warszawa. Tym
samym Zamawiający – pomijając w SWZ istotne wymogi co do posiadania niezbędnych
wpisów do przepisanych prawem rejestrów – nie tylko działa wbrew przepisom prawa, ale
również utrudnia możliwość uzyskania zamówienia podmiotom, które dostosowały się do
wymagań wynikających z powszechnie obowiązujących przepisów (w tym Odwołującemu).
Tym samym, skoro postanowienia dokumentów zamówienia umożliwiają złożenie oferty i
uzyskanie zamówienia przez podmioty do tego nieuprawnione, to godzą w interes
Odwołującego w uzyskaniu zamówienia. Prowadzi to do powstania szkody po stronie
Odwołującego w postaci utraty korzyści z jakimi wiązać się może uzyskanie zamówienia.
W uzasadnieniu podniesionych zarzutów, Odwołujący wskazał, że spór dotyczy braku
określenia przez Zamawiającego warunków koniecznych do realizacji zamówienia w postaci
wpisu do Rejestru Działalności Regulowanej w m. st. Warszawa w zakresie odbierania
odpadów komunalnych (dalej również jako „RDR”). W ocenie Odwołującego brak określenia
takiego wymogu w
SWZ stanowi zaniechanie Zamawiającego, które rodzi daleko idące
konsekwencje dla realizacji zamówienia – uchybienie to stanowi bowiem nie tylko brak
precyzyjnego opisu przedmiotu zamówienia, wypaczenie zasad postępowania, ale i
potencjalnie niekorzystne skutki z punktu
widzenia ochrony środowiska. Tymczasem to na
Zamawiającym ciąży obowiązek jednoznacznego i pełnego opisania przedmiotu zamówienia,
w oparciu o zasady uczciwej konkurencji, równego traktowania wykonawców i zasadę
proporcjonalności, ewentualnie określenia warunków udziału w postępowaniu w sposób
jednoznaczny, obiektywny i niebudzący wątpliwości.
Zdaniem Odwołującego, już z samego charakteru przedmiotu zamówienia jednoznacznie
wynika, że Zamawiający powinien doprecyzować przedmiot zamówienia i wprowadzić
wymóg wpisu do rejestru działalności regulowanej na terenie m. st. Warszawy.
Odwołujący wskazał, że Zamówienie podzielone jest na 6 części, z których każda stanowi
odrębne zadanie:
Część I /rejon I/ - Dzielnica Śródmieście;
Część II /rejon II/ - Dzielnice: Mokotów, Ursynów, Wilanów;
Część III /rejon III/ - Dzielnice: Ochota, Ursus, Włochy;
Część IV /rejon IV/ - Dzielnice: Bemowo, Bielany, Wola, Żoliborz;
Część V /rejon V/ - Dzielnice: Praga Północ, Targówek, Białołęka;
Część VI /rejon VI/ - Dzielnice: Praga Południe, Wawer, Rembertów, Wesoła.
Według Wspólnego Słownika Zamówień, przedmiot zamówienia obejmuje kod CPV:
8 usługi wywozu stałych odpadów i polega na wykonywaniu na terenie m.st.
Warszawy następujących prac:
– dla części I-V:
a)
opróżniania koszy,
b)
interwencyjnego opróżniania koszy,
c)
przestawiania koszy,
d)
mycia koszy.
dla części VI:
a)
opróżniania koszy,
b)
interwencyjnego opróżniania koszy,
c)
przestawiania koszy,
d)
mycia koszy,
e)
opróżniania pojemników do selektywnej zbiórki odpadów.
W ocenie Odwołującego, zadaniem wykonawcy realizującego zamówienie jest więc
odbieranie odpadów wytworzonych przez inne podmioty (zwykle: mieszkańców m. st.
Warszawa) z koszy ulicznych położonych na nieruchomościach należących do m. st.
Warszawa. Warto podkreślić, że językowe rozumienie słowa „odbiór” oznacza <<odebranie
czegoś, co jest dla danej osoby przeznaczone>> (www.sjp.pwn.pl). W tym kontekście chodzi
o odebranie odpadów z koszy ulicznych, co – w okolicznościach tego zamówienia - jest
niczym innym jak ich opróżnianiem. Jest to niezwykle istotne z punktu widzenia kwalifikacji
tej czynności z punktu widzenia przepisów ustawy o odpadach i ustawy o utrzymaniu
czystości i porządku w gminach, ponieważ wiąże się to z obowiązkiem wpisu przez
wykonawców do rejestru działalności regulowanej na terenie m. st. Warszawa.
W ocenie Odwołującego, mając na uwadze powyższe, kluczowy z punktu widzenia
przedmiotu zamówienia jest fakt, że Zamawiający jednoznacznie kwalifikuje jaki odpad jest
objęty przedmiotem zamówienia – jest to odpad o kodzie 20 03 01, a więc zmieszany odpad
komunalny.
W tym miejscu warto zwrócić uwagę na specyfikę odpadu komunalnego.
Definicja
„odpadu komunalnego” została zawarta w art. 3 pkt 7 ustawy o odpadach. Definicja ta
stanowi, że „odpadami komunalnymi” są odpady powstające w gospodarstwach domowych
oraz odpady pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój
charakter i skład są podobne do odpadów z gospodarstw domowych, w szczególności
niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne i odpady selektywnie zebrane:
a)
z gospodarstw domowych, w tym papier i tektura, szkło, metale, tworzywa sztuczne,
bioodpady, drewno, tekstylia, opakowania, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny,
zużyte baterie i akumulatory oraz odpady wielkogabarytowe, w tym materace i meble,
oraz
b)
ze źródeł innych niż gospodarstwa domowe, jeżeli odpady te są podobne pod
względem charakteru i składu do odpadów z gospodarstw domowych.
Zdaniem Odwołującego, sama definicja odpadu komunalnego w zasadzie jednoznacznie
określa kto wytwarza odpad komunalny, w tym odpad o kodzie 20 03 01 (zmieszany
[niesegregowany] odpad komunalny). Niemniej, sięgając do definicji „wytwórcy odpadów”
(art. 3 ust. 1 pkt 32 ustawy o odpadach) to przez wytwórcę odpadów rozumie się każdego,
którego działalność lub bytowanie powoduje powstawanie odpadów (pierwotny wytwórca
odpadów), oraz każdego, kto przeprowadza wstępną obróbkę, mieszanie lub inne działania
powodujące zmianę charakteru lub składu tych odpadów; wytwórcą odpadów powstających
w wyniku świadczenia usług w zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektów, czyszczenia
zbiorników lub urządzeń oraz sprzątania, konserwacji i napraw jest podmiot, który świadczy
usługę, chyba że umowa o świadczenie usługi stanowi inaczej. W ocenie Odwołującego, z
całą pewnością w ramach tego postępowania nie można uznać, że to wykonawcy będą
jednocześnie „wytwórcami odpadów” w rozumieniu definicji z art. 3 ust. 1 pkt 32 ustawy o
odpadach.
Odwołujący wskazał, że ze specyfiki przedmiotu zamówienia (polegającego na opróżnianiu
koszy ulicznych) nijak nie wynika, że wykonawca realizujący usługę:
• spowodował powstanie odpadów (wykonawca odbiera odpady, które zostały
wytworzone przez inne podmioty),
• zmienia charakter lub skład odbieranych odpadów.
Co jednak najistotni
ejsze, realizowana usługa nie wpisuje się w świadczenie usług w
zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektów, czyszczenia zbiorników lub urządzeń oraz
sprzątania, konserwacji i napraw. Wedle przypisanego przez Zamawiającego kodu wg
Wspólnego Słownika Zamówień CPV, usługa obejmuje kod 90513200-8, tj. usługi wywozu
stałych odpadów miejskich. Nie ma więc podstaw do uznania, że to wykonawca realizujący
usługę jest jednocześnie wytwórcą odpadów.
Konkludując, wykonawca realizujący zamówienie nie jest wytwórcą odpadów w rozumieniu
przepisów ustawy o odpadach. Konsekwencją powyższego jest obowiązek uwzględnienia
tego faktu i jasne określenie w warunkach udziału w postępowaniu, że wykonawca
realizujący zamówienie jest obowiązany posiadać wpis do rejestru działalności regulowanej
w m. st. Warszawa na podstawie przepisów u.c.p.g. Wykonawca realizujący to zamówienie
nie może działać w legislacyjnej próżni, nie może być kimś „pomiędzy” wytwórcą a odbiorcą
odpadów. Wątpliwości co do statusu wykonawcy realizującego zamówienie rozstrzyga sam
opis przedmiotu zamówienia, który przesądza o tym, że zamówienie polega na odbiorze
o
dpadów, a nie ich wytwarzaniu.
Odwołujący wskazał, że proces gospodarowania odpadami jest procesem sformalizowanym,
mocno regulowanym przez przepisy
prawa. Z tego też względu tak istotne jest odpowiednie
wywiązanie się przez zamawiających z obowiązku właściwego opisywania przedmiotu
zamówienia. Jeżeli Zamawiający nie wprowadza do dokumentów zamówienia wymogu
posiadania wpisu do rejestru działalności regulowanej, to pojawia się istotna wątpliwość co
do charakteru w jakim występuje wykonawca tego zamówienia. Z punktu widzenia zarówno
przepisów ustawy o odpadach, jak i u.c.p.g. (a w konsekwencji i p.z.p.) jest niezwykle istotne
kto posiada status wytwórcy odpadów, a kto jest podmiotem te odpady odbierającym.
Zamawiający zdaje się zmierzać do sytuacji, w której to wykonawca realizujący zamówienie
będzie traktowany jako wytwórca odpadów. Jest to jednak sprzeczne z przepisami prawa i
jeżeli taka jest rzeczywista intencja Zamawiającego, to tym bardziej zasadne jest
doprecyzowanie opisu przedmiotu zamówienia poprzez wprowadzenie jasnego wymogu
posiadania wpisu do RDR przez wykonawcę (ewentualnie sformułowanie warunku udziału w
tym zakresie). Wymóg ten jest bowiem powiązany ze statusem podmiotu odbierającego
odpady jaki powinien przysługiwać wykonawcy realizującemu to zamówienie.
Wymaga podkreślenia, że brak wymogu posiadania wpisu do RDR ma realne przełożenie na
treść ofert składanych w tym postępowaniu przez przyszłych oferentów. Posiadanie wpisu do
RDR wiąże się z koniecznością spełnienia wymogów wynikających z przepisów u.c.p.g. oraz
Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 11 stycznia 2013 r. w sprawie szczegółowych
wymagań w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości (Dz. U.
poz. 122).
Odwołujący wskazał, że wedle przepisów Rozporządzenia, podmiot wpisany do RDR:
• musi posiadać wyposażenie umożliwiające odbieranie odpadów komunalnych od
właścicieli nieruchomości oraz zapewnienie jego odpowiedniego stanu technicznego;
• utrzymanie odpowiedniego stanu sanitarnego pojazdów i urządzeń do odbierania
odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości,
• pełnienia wymagań technicznych dotyczących wyposażenia pojazdów,
• zapewnienia
odpowiednie
go
usytuowania
i
wyposażenia
bazy
magazynowotransportowej.
W ocenie Odwołującego, powyższe wymogi (uszczegółowione w przepisach
Rozporządzenia) nie są wymogami nadmiernymi, niemniej powodują, że podmioty
prowadzące działalność w zakresie odbioru odpadów muszą zachować minimum
standardów, które zapewniają świadczenie usług na odpowiednim poziomie, z pożytkiem dla
mieszkańców i środowiska. Celem Zamawiającego nie powinno być więc „uciekanie” spod
rygorów tych przepisów – wręcz przeciwnie: w interesie mieszkańców m. st. Warszawa
powinno być dopilnowanie, aby reprezentujący ich Zamawiający egzekwował od
wykonawców spełnianie ww. wymagań. Inaczej, newralgiczne dla bezpieczeństwa i higieny
mieszkańców zadania związane z gospodarowaniem odpadami, będą realizowały podmioty
nieposiadające odpowiedniego zaplecza, a odpady odebrane z koszy ulicznych w m. st.
Warszawa będą w nadzwyczajny sposób „znikać”. Przyjęcie bowiem koncepcji, że to
wykonawca realizujący zamówienie jest jednocześnie wytwórcą odpadów, poza tym, że
nielogiczne, będące wbrew ustawowym definicjom, powoduje również „wyjęcie” odpadów z
opróżnionych koszy spod obowiązków ewidencyjnych określonych w ustawie o odpadach, a
także problemy z ich przyjęciem i zagospodarowaniem w przeznaczonych do tego
instalacjach.
Odwołujący zwrócił uwagę, że sam Zamawiający widzi, że charakter zamówienia polega de
facto na odbiorze odpadów. W załączniku nr 2 do wzoru umowy – Wymagania jakościowe
prac oraz warunki realizacji umowy, pkt 1.2., czytamy, że wykonawca zobowiązany jest
dysponować minimalną ilością sprzętu:
• 2 pojazdami ciężarowymi spełniającymi minimum wymogi normy Euro 5 o ładowności
max. 3,5t wyposażonymi w zabezpieczenie skrzyni przed wywiewaniem śmieci
/zabudowa, siatka, itp./ Auta muszą być przystosowane do jednoczesnego odbioru
odpadów zmieszanych z koszy i selektywnie zebranych z pojemników, tak by
zebrane odpady się nie mieszały.
Zamawiający sam posługuje się pojęciem „odbioru odpadów” w kontekście koszy ulicznych.
Konsekwencją takiego stanu rzeczy powinno być jednak zapewnienie, że biorący udział w
postępowaniu wykonawcy, będą wpisani do RDR, tak jak nakazują to przepisy prawa. Nie
jest to więc sfera uznania przez Zamawiającego, ale jego obowiązek. Odwołujący podkreślił
przy tym samo brzmienie art.
9b ust. 1 u.c.p.g. Przepis ten stanowi, że działalność w
zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości jest działalnością
regulowaną w rozumieniu ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z
2021 r. poz. 162 i 210
5 oraz z 2022 r. poz. 24 i 974). Treść przywołanego przepisu pokazuje,
że ustawodawca nakazuje szeroko rozumieć obowiązek wpisu do RDR, ponieważ podlega
mu nie tyle sama działalność odbierania odpadów, co działalność w tym zakresie. Bez
wątpienia opróżnianie koszy ulicznych stanowi działalność w zakresie odbierania odpadów,
skoro
ma ona polegać na ich wywozie.
W ocenie Odwołującego powyższe znajduje odzwierciedlenie w ukształtowanym
orzecznictwie sądów administracyjnych. I tak, Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że
określając cele u.c.p.g., ustawodawca zakreślił szeroko pojęcie odbierania odpadów, nie
ograniczając go wyłącznie do faktycznego odbierania, ale przyjmując szerokie jego
rozumienie przez użycie sformułowania „działalność w zakresie odbierania odpadów" (por.
wyrok NSA z 7.05.2019 r., II OSK 1560/17). Z kolei w wyroku NSA z 7.05.2019 r., II OSK
1560/17, „działalność w zakresie odbierania odpadów” należy rozumieć szerzej niż samo
„odbieranie odpadów”. Zgodnie natomiast z wyrokiem WSA w Rzeszowie, II SAB/Rz 13/22,
to na gminie spoczywa kluczowy obowiązek kontroli szeroko rozumianej prawidłowości
wykonywania działalności przez podmioty odbierające odpady. Jest to działalność
regulowana - art. 9b ust. 1, art. 9d i nast., art. 9q u.c.p.g. Ta kontro
la prawidłowości powinna
się przejawiać, w ocenie Odwołującego, w zapewnieniu odpowiednich wymagań w opisie
przedmiotu zamówienia lub ukształtowaniu warunków udziału w postępowaniu.
Tymczasem Zamawiający – kształtując postanowienia SWZ w sposób dowolny (ewentualnie,
nie przewidując w nich wszystkich koniecznych do realizacji zamówienia warunków udziału w
postępowaniu) – wychodzi ze swej roli podmiotu, który odpowiada za system gospodarki
odpadami na swoim terenie. Brak doprecyzowania opisu przedmiotu zamówienia
(ewentualnie warunków udziału w postępowaniu) w zakresie wprowadzenia wymogu
posiadania wpisu do rejestru działalności regulowanej powoduje, że w postępowaniu mogą
brać udział podmioty, które nie mają odpowiedniego przygotowania (w tym zaplecza).
Za
niechanie Zamawiającego nie jest więc „otwarciem się na konkurencyjność”, ale
rozmywaniem wiążących go przepisów ustawy o odpadach i u.c.p.g., a w zakresie przepisów
p.z.p. stanowi niedozwolone faworyzowanie podmiotów, które unikają spełniania
minimalnych
wymogów jakie wiążą się z wpisem do RDR.
Skutkuje to nierównym traktowaniem podmiotów ubiegających się o zamówienie, ponieważ
podmioty (takie jak Odwołujący), które spełniają wszystkie wymogi wynikające z u.c.p.g. i
aktów wykonawczych do niej, znajdują się w gorszej sytuacji od podmiotów tych
postanowień nierespektujących. Wykonawcy posiadający wpis do RDR ponoszą bowiem
większe koszty prowadzenia działalności w stosunku do podmiotów nieposiadających
takiego wpisu (na skutek spełniania wymogów określonych w przywołanym wyżej
Rozporządzeniu), co godzi w zasady wyrażone w art. 16 pkt 1 p.z.p. (zasady uczciwej
konkurencji oraz równego traktowania wykonawców) oraz zasadę proporcjonalności,
wy
rażoną w art. 16 pkt 3 p.z.p.
Mając na uwadze powyższe, zdaniem Odwołującego, Zamawiający faworyzuje w
postępowaniu udział podmiotów, które nie będą – na etapie realizacji – spełniały wymagań
określonych w przepisach prawa, co stanowi naruszenie art. 99 ust. 4 p.z.p. i dowodzi
zachwiania podstawowych zasad postępowania o udzielenie zamówienia. Jest to
uprzywilejowanie podmiotów niespełniających podstawowych wymogów zapewniających
należyte postępowanie z odpadami. Trudno jednak pochwalać takie podejście
Zamawiającego, który powoduje w ten sposób nie tyle otwarcie się konkurencyjność, co na
możliwość obejścia przepisów ustawy o odpadach i u.c.p.g. Zamawiający karze w ten
sposób podmioty, które nie uciekają od wymogów ustawodawcy stawiając je w gorszej
sytuacji od podmiotów, które tymi wymogami po prostu się nie przejmują. Jednocześnie
Zamawiający narusza w ten sposób art. 99 ust. 1 p.z.p., który nakłada na niego – jako
gospodarza postępowania – obowiązek jednoznacznego i wyczerpującego opisania
przedmiotu zamówienia, za pomocą dostatecznie dokładnych i zrozumiałych określeń,
uwzględniając przy tym wymagania i okoliczności mogące mieć wpływ na sporządzenie
oferty. Skoro brak jest opisania w SWZ podstawowych wymogów, których Zamawiający
powinien żądać od wykonawców ubiegających się o udzielenie zamówienia, to trudno mówić
o wycz
erpującym i jednoznacznym opisaniu przedmiotu zamówienia.
Izba ustaliła co następuje:
Izba ustaliła, że Zamawiający prowadzi postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego
pn.: „Opróżnianie koszy na terenie m.st. Warszawy”.
Zamówienie zostało podzielone na 6 części, z których każda stanowi odrębne zadanie:
Część I /rejon I/ - Dzielnica Śródmieście;
Część II /rejon II/ - Dzielnice: Mokotów, Ursynów, Wilanów;
Część III /rejon III/ - Dzielnice: Ochota, Ursus, Włochy;
Część IV /rejon IV/ - Dzielnice: Bemowo, Bielany, Wola, Żoliborz;
Część V /rejon V/ - Dzielnice: Praga Północ, Targówek, Białołęka;
Część VI /rejon VI/ - Dzielnice: Praga Południe, Wawer, Rembertów, Wesoła.
Izba ustaliła, że w Rozdziale VI SWZ, Zamawiający wskazał, że nie stawia warunków udziału
w postępowaniu.
Izba ustaliła, że we wzorze umowy, Zamawiający zawarł następujące postanowienia:
§ 3 Warunki wykonania umowy
Wymagania jakościowe prac oraz warunki realizacji umowy określa załącznik nr 2 do
umowy.
Wykonawca oświadcza, że posiada uprawnienia, doświadczenie, potencjał kadrowy i
techniczny niezbędny do wykonania przedmiotu Umowy, w tym wpis do rejestru
prowadzonego na podstawie art. 49 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach
(Dz. U. z 2022 r., poz. 699 z późn.zm.) w zakresie transportu odpadów
komunalnych (minimum kod 20 03 01), (wpis do rejestru BDO).
3. W zakresie zagosp
odarowania odpadów Wykonawca postępować będzie zgodnie z
postanowieniami ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach, a w szczególności
posługiwać się będzie przy gospodarowaniu odpadami podmiotami spełniającymi
warunki określone ww. ustawą.
Izba ustal
iła, że Zamawiający w sposób następujące określił prace opróżniania koszy:
• opróżnienie /usunięcie/ całej zawartości kosza w tym również usunięcie
zanieczyszczeń znajdujących się pod wkładem oraz w promieniu 2 metrów od kosza;
odpady należy umieścić bezpośrednio na pojeździe oraz zagospodarować zgodnie z
ob
owiązującymi przepisami prawa;
• umieszczanie w koszu wkładu metalowego w sposób niepowodujący jego
wystawania 1,5 cm powyżej krawędzi kosza,
• utrzymanie czystości w promieniu 2 metrów od kosza,
• w przypadku koszy wyposażonych w zamki, każdorazowo po ich opróżnieniu
zamykanie koszy na zamek w sposób uniemożliwiający jego otworzenie przez osoby
trzecie.
Prace opróżniania pojemników do selektywnej zbiórki odpadów obejmują:
• opróżnienie /usunięcie/ całej zawartości czteromodułowego zestawu koszy w tym
również usunięcie zanieczyszczeń znajdujących się pod wkładami, umieszczenie
odpadów bezpośrednio na pojeździe w sposób uniemożliwiający zmieszanie się
odpadów oraz ich zagospodarowanie zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa,
• umieszczanie w czteromodułowym zestawie koszy wkładów metalowych,
umieszczenie worka we wkładzie kosza do zbierania BIO odpadów i zamknięcie
koszy,
• utrzymanie czystości w promieniu 2 metrów od czteromodułowego zestawu koszy.
• ustawienie koszy we wskazanym przez Zamawiającego miejscu i terminie.
Izba zważyła co następuje:
W ocenie Izby zarzuty podniesione w odwołaniu okazały się niezasadne.
Należy wskazać na wstępie, że zgodnie z art. 99 ust. 1 ustawy Pzp przedmiot zamówienia
opisuje się w sposób jednoznaczny i wyczerpujący, za pomocą dostatecznie dokładnych i
zrozumiałych określeń, uwzględniając wymagania i okoliczności mogące mieć wpływ na
sporządzenie oferty. Ust. 4 ustawodawca wskazał, że przedmiotu zamówienia nie można
opisywać w sposób, który mógłby utrudniać uczciwą konkurencję, w szczególności przez
wskazanie znaków towarowych, patentów lub pochodzenia, źródła lub szczególnego
procesu, który charakteryzuje produkty lub usługi dostarczane przez konkretnego
wykonawcę, jeżeli mogłoby to doprowadzić do uprzywilejowania lub wyeliminowania
niekt
órych wykonawców lub produktów.
Odwołujący upatruje naruszenia art. 99 ust. 1 i 4 ustawy Pzp w zw. z art. 16 pkt 1 i 3 ustawy
Pzp z uwagi na
brak dokonania wyczerpującego opisu przedmiotu zamówienia oraz
nieuwzględnienie wszystkich wymagań i okoliczności opisu przedmiotu zamówienia
mogących mieć wpływ na sporządzenie oferty w zakresie, w jakim Zamawiający nie
wprowadził do dokumentów zamówienia wymogu posiadania przez wykonawców
realizujących zamówienie, obowiązku wpisu do rejestru działalności regulowanej w m. st.
Warszawa. Zdaniem Odwołującego obowiązek posiadania takiego wpisu wynika z przepisów
obowiązującego prawa.
Izba nie podziela stanowiska wykonawca i przestawionej przez
niego analizy przepisów
prawa.
Zgodnie z art. 9b ustawy
o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. z 2022 r. poz.
(dalej „u.o.u.c.g.), działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych od
właścicieli nieruchomości jest działalnością regulowaną w rozumieniu ustawy z dnia 6 marca
2018 r. -
Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2021 r. poz. 162 i 2105 oraz z 2022 r. poz. 24 i
Ustawa nie definiuje pojęcia „odbierania” odpadów.
Zgodnie z art.
1a u.o.u.c.g., w sprawach dotyczących postępowania z odpadami
komunalnymi
w zakresie nieuregulowanym w niniejszej ustawie stosuje się przepisy ustawy
z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz.U. z 2022 r. poz. 699)
(dalej „ustawa o
odpadach”). Również ustawa o odpadach nie zawiera definicji „odbierania” odpadów.
Natomiast ustawodawca w ustawie o odpadach wskazał w art. 3 ust. 1 pkt 23, że za
wytwórcę odpadów uważa się każdego, którego działalność lub bytowanie powoduje
powstawanie odpadów (pierwotny wytwórca odpadów), oraz każdego, kto przeprowadza
wstępną obróbkę, mieszanie lub inne działania powodujące zmianę charakteru lub składu
tych odpadów; wytwórcą odpadów powstających w wyniku świadczenia usług w zakresie
budowy, rozbiórki, remontu obiektów, czyszczenia zbiorników lub urządzeń oraz sprzątania,
konserwacji i napraw jest podmiot, który świadczy usługę, chyba że umowa o świadczenie
usługi stanowi inaczej.
Kluczowe w
analizowanym stanie faktycznym było rozstrzygnięcie czy zakres usług
wskazany przez Zamawiającego w SWZ uznany może być za świadczenie usług sprzątania
terenów m.st Warszawy czy za usługę obioru odpadów od właścicieli nieruchomości, której
wykonywanie wymaga uzyskania wpisu do rejestru, zgodnie z art. 9c u.o.u.c.g
. Zamawiający
uzasadniając swoje stanowisko powołał się na opinię Ministerstwa Klimatu i Środowiska z
dnia 10 stycznia 2019 r. Z opinii tej wynika, że cyt. „ (…) podmiot, który prowadzi działalność
polegającą wyłącznie na opróżnianiu koszy ulicznych, pielęgnacji terenów zielonych lub
sprzątaniu ulic i targowisk, może, ale nie musi być podmiotem odbierającym odpady
komunalne od właścicieli nieruchomości. Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 32 ustawy z dnia 14
grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r., poz. 21) wytwórcą odpadów w wyniku
świadczenia usług w zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektów, czyszczenia zbiorników
lub urządzeń oraz sprzątania, konserwacji i napraw jest podmiot, który świadczy usługę,
chyba że umowa o świadczenie usługi stanowi inaczej. Wobec powyższego istotne jest, jaka
jest treść umowy łączącej strony. W przypadku gdy w umowie będzie wskazane, że
wytwórcą odpadów jest zlecający wykonanie usługi, wówczas wykonujący usługę jest
odb
ierającym odpady komunalne i powinien posiadać wpis do rejestru działalności
regulowanej oraz spełnić wymogi wynikające z ww. rozporządzenia. Jeżeli jednak w umowie
nie będzie takiego zapisu, wówczas to wykonujący usługę opróżniania koszy ulicznych,
pielęgnacji terenów zielonych lub sprzątania ulic i targowisk będzie wytwórcą odpadów, a nie
odbierającym odpady od właścicieli nieruchomości.”
Izba
zgadza się ze stanowiskiem przedstawionym w/w opinii Ministerstwa Klimatu i
Środowiska. Zdaniem Izby z art. 3 ust. 1 pkt 32 ustawy o odpadach wynika, że podmiot, który
wykonuje usługi sprzątania może, ale nie musi być podmiotem odbierającym odpady.
Zgodnie bowiem z przywołaną regulacją umowa łącząca strony może przewidywać, że
podmiot taki nie będzie uważany za wytwórcę odpadów. W przypadku zatem, gdy strony w
łączącej je umowie ustalą, że wytwórcą odpadów będzie podmiot zlecający usługę, wówczas
wykonawca usługi jest odbierającym odpady komunalne i winien posiadać stosowane
zezwolenie.
Zamawiający jednakże nie wprowadził takich zapisów we wzorze umowy.
Zatem, w analizowanym stanie faktycznym,
należy przyjąć, że to wykonawca będzie
wytwórcą odpadów, nie zaś odbierającym odpady od właścicieli nieruchomości.
Izba ponadto wskazuje, że zgodnie z art. 9b u.o.u.c.g. działalność w zakresie odbierania
odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości jest działalnością regulowaną.
Ustawodawca wskazał w art. 9c w/w ustawy, że przedsiębiorca odbierający odpady od
właścicieli nieruchomości jest obowiązany do uzyskania wpisu do rejestru w gminie na
terenie której zamierza odbierać odpadu komunalne od właścicieli nieruchomości. Zgodnie z
art. 3 u.o.u.c.g. utrzymanie czystości i porządku w gminach należy do obowiązkowych zadań
własnych gminy. Ustawodawca w art. 5 ust. 5 ustawy dokonał usystematyzowania podziału
obowiązków pomiędzy gminę, właścicieli nieruchomości i zarządy dróg. Uczyniono to w ten
sposób, że do obowiązków gminy wskazanych w art. 3, 3b i 3c ustawy dodano dodatkowe
obowiązki, czyli:
utrzymanie czystości i porządku na terenach innych niż wymienione w art. 5 ust. 1– 4
u.o.u.c.g
, czyli na terenach poza nieruchomościami stanowiącymi własność
podmiotów innych niż gmina, poza terenami budów, poza torowiskami pojazdów
szynowych, poza drogami publicznymi;
2) utrzymanie czyst
ości i porządku na chodnikach dróg publicznych, jeżeli na chodniku
jest dopuszczony płatny pojazd lub parkowanie pojazdów samochodowych, a
gmina pobiera za to opłaty – wtedy gmina jest zobowiązana do:
a)
uprzątnięcia i pozbycia się błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń z chodnika,
b)
zbierania i pozbywania się odpadów zgromadzonych w pojemnikach do tego
przeznaczonych umieszczonych na tym chodniku,
c)
utrzymania tych pojemników w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i
technicznym.
Zatem gmina odpowiada
za utrzymanie czystości i porządku na całym swoim obszarze, co
do zasady, a wyjątki od niej muszą być zaś wyraźnie wskazane w przepisach, tak jak ma to
miejsce w art. 5 ust. 1
–4 u.o.u.c.g, w zakresie których ustawodawca przewidział obowiązki
właścicieli nieruchomości. Zdaniem Izby, ustawodawca w ramach przyjętej systematyki
podziału obowiązków związanych z utrzymaniem porządku i czystości gmin i obowiązkiem
posiadania wpisu do rejestru o którym mowa w art. 9b i 9c u.o.u.c.g. nie obejmuje swoim
zakresem podmiotowym odbioru odpadów z koszy ulicznych, gdyż nie mamy tu do czynienia
z odbiorem odpadów od właścicieli nieruchomości.
Odnosząc się do argumentacji Odwołującego, iż w przedmiotowym postępowaniu nie mamy
do czynienia z usługą sprzątania, o której mowa w art. 3 ust. 1 pkt 32 ustawy o odpadach
oraz złożonej do akt sprawy opinii prywatnej, Izba nie podziela stanowiska wykonawcy. Po
pierwsze, Izba wskazuje
, że ustawodawca nie zdefiniował pojęcia „sprzątania” ani w ustawie
o odpadach ani w ustawie o u.o.u.
c.g. Wg słownika języka polskiego „sprzątnie” to usuwanie
brudu, śmieci z powierzchni lub pomieszczeń i porządkować. Zamawiający w OPZ – wzór
umowy wskazał, że przedmiotem zamówienia jest:
• opróżnienie /usunięcie/ całej zawartości kosza w tym również usunięcie
zanieczyszcze
ń znajdujących się pod wkładem oraz w promieniu 2 metrów od kosza;
odpady nale
ży umieścić bezpośrednio na pojeździe oraz zagospodarować zgodnie z
obowi
ązującymi przepisami prawa,
• umieszczanie w koszu wkładu metalowego w sposób niepowodujący jego
wystawania 1,5 cm powy
żej krawędzi kosza,
• utrzymanie czystości w promieniu 2 metrów od kosza,
• w przypadku koszy wyposażonych w zamki /dotyczy części I, IV, każdorazowo po ich
opr
óżnieniu
• zamykanie koszy na zamek w sposób uniemożliwiający jego otworzenie przez osoby
trzecie.
Powyższy zakres usług został prawidłowy uznany przez Zamawiającego za usługę
sprzątania. Usługa ta stanowi usuwanie śmieci zgromadzonych w koszach na terenach
publicznych, z jednoczesnych utrzymaniem czystości w promieniu 2 metrów od kosza. Tym
samym
Zamawiający prawidłowo odniósł się do art. 3 ust. 32 ustawy Pzp i zakwalifikował
zakres usług wskazany w SWZ jako usługę sprzątania. W SWZ – wzór umowy Zamawiający
nie zawarł żadnych dodatkowych regulacji, postanowień dotyczących określenia statusu
wytwórcy odpadów. W związku z tym wykonujący usługę wykonawca będzie uważny za
wytwórcę odpadów, a nie odbierającym odpady komunalne. Odnosząc się zaś do opinii
złożonej przez Odwołującego z dnia 25 sierpnia 2022 r., Izba wskazuje, że zawiera ona
odmienną wykładnię przepisów ustawy o odpadach, której Izba w analizowanym stanie
faktycznym uzna
ła za nieprawidłową. Z art. 3 pkt 23 ustawy o odpadach nie wynika w żaden
sposób, iż czynności usuwania śmieci z koszty publicznych i sprzątanie terenów wokół
koszów publicznych muszą towarzyszyć jakieś inne, dodatkowe czynności kwalifikowane
jako czynności sprzątania. W konsekwencji, Izba uznała zarzut za niezasadny.
Zarzut naruszenia art. 112 ust. 1 p.z.p. w zw. z art. 114 pkt 1 p.z.p. w zw. z art. 134 ust. 1 pkt
8 p.z.p. oraz art. 9b ust. 1 u.c.p.g. i art. 9c ust. 1 u.c.p.g.
W ocenie Izby zarzut nie potwierdził się. Na wstępie, odnosząc się ogólnie do
sformułowanych w odwołaniu zarzutów, Izba podkreśla, że odwołania dotyczące
postanowień dokumentów zamówienia, tak jak dotyczące każdej innej czynności lub
zaniechania zamawiającego, służą ochronie wykonawców przed działaniami niezgodnymi
z
przepisami prawa (art. 513 pkt 1 i 2 ustawy Pzp), a Izba może uwzględnić odwołanie
wyłącznie w sytuacji, gdy stwierdzi niezgodność tych postanowień z wymaganiami
wynikającymi z przepisów ustawy (art. 554 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy Pzp). Nie korzystają zatem
z ochrony prawnej dążenia wykonawców ukierunkowane jedynie na ukształtowanie
korzystniejszej dla siebie treści dokumentów zamówienia, jeżeli treść nadana przez
Zamawiającego nie narusza obowiązujących przepisów.
W odniesieniu do zarzutów dotyczących warunków udziału w postępowaniu Izba ustaliła, że
Zamawiający w Rozdziale VI SWZ wskazał, że nie stawia warunków udziału w
postępowaniu. Jednakże takie działanie Zamawiającego nie stanowi naruszenie przepisów
ustawy Pzp
. Należy bowiem mieć na uwadze – co Odwołujący zdaje się pomijać – że w
świetle przepisów ustawy zamawiający ma prawo, a nie obowiązek, sformułowania
warunków udziału w postępowaniu. Wynika to wprost z przepisu art. 57 pkt 2 ustawy Pzp,
który stanowi, że o udzielenie zamówienia mogą ubiegać się wykonawcy, którzy spełniają
warunki udziału w postępowaniu, o ile zostały one określone przez zamawiającego. Z
powyższego wynika, że ustawa pozostawia zamawiającemu decyzję, czy w danym
postępowaniu określić warunki udziału w postępowaniu, stanowiąc jednocześnie, że jeśli
takie warunki zamawiający zdecyduje się określić, muszą być one – zgodnie z art. 112 ust. 1
ustawy Pzp
– proporcjonalne do przedmiotu zamówienia oraz umożliwiające ocenę zdolności
wykonawcy do należytego wykonania zamówienia. Art. 112 ust. 1 ustawy Pzp nie może być
więc interpretowany tak, jak to robi Odwołujący, jako statuujący obowiązek określenia
warunków udziału w postępowaniu w każdej sytuacji, w której ze względu na przedmiot jest
to zasadne. Powyższy przepis wyznacza granicę swobody zamawiającego w kształtowaniu
warunków udziału w postępowaniu, uniemożliwiając ich opisywanie w sposób nadmierny i
niezwiązany z celem, jakim jest weryfikacja zdolności wykonawcy do wykonania przedmiotu
zamówienia. W żadnej mierze jednak nie wprowadza on obowiązku określania warunków
udziału w postępowaniu. Obowiązku takiego nie sposób też wywodzić z przepisów ogólnych,
określających zasady udzielania zamówień publicznych (art. 16 i 17 ustawy Pzp), w tym z
zasady proporcjonalności. Nie można bowiem z ogólnych zasad nakazujących prowadzenie
postępowania w sposób proporcjonalny i zapewniający najlepszą jakość dostaw, usług, oraz
robót budowlanych, wywodzić obowiązku opisania określonych warunków udziału
w
postępowaniu i uzasadniać tego stopniem skomplikowania zamówienia w sytuacji, gdy
inny przepis ustawy, odnoszący się wprost do warunków udziału w postępowaniu (art. 57 pkt
2 ustawy Pzp) wyr
aźnie stanowi, że Zamawiający może, ale nie musi warunków udziału
w
postępowaniu określać.
Skoro określenie warunków udziału w postępowaniu jest prawem, a nie obowiązkiem
Z
amawiającego, to nie można w drodze środków ochrony prawnej skutecznie domagać się
ani formułowania przez zamawiającego warunków udziału w postępowaniu w określonym
zakresie, ani „zaostrzenia” warunków, które zamawiający określił. Zarówno bowiem
nieokreślenie warunków jak i określenie ich na poziomie niższym niż jest to dopuszczalne
z uw
agi na przedmiot zamówienia, nie stanowi naruszenia przez Zamawiającego przepisów
ustawy i w
konsekwencji nie może prowadzić do uwzględnienia odwołania.
Mając na uwadze powyższe, Izba orzekła jak w sentencji.
O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 557 oraz art. 574 ustawy z 11
września 2019 r. Prawo zamówień publicznych oraz w oparciu o przepisy § 5 pkt 1 oraz § 8
rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 31 grudnia 2020 r. w sprawie
szczegółowych rodzajów kosztów postępowania odwoławczego, ich rozliczania oraz
wysokości i sposobu pobierania wpisu od odwołania (Dz. U. poz. 2437).
Przewodniczący: ………………………….