Sygn. akt: KIO 1418/22
WYROK
z dnia 14 czerwca 2022 r.
Krajowa Izba Odwoławcza - w składzie:
Przewodniczący:
Ewa Sikorska
Protokolant:
Aldona Karpińska
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 czerwca 2022 roku Warszawie odwołania
wniesionego do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej w dniu 26 maja 2022 r. przez
wykonawcę PORR Spółka akcyjna w Warszawie w postępowaniu prowadzonym przez
zamawiającego – 5 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką Samodzielny Publiczny
Zakład Opieki Zdrowotnej w Krakowie
orzeka:
umarza odwołanie w zakresie zarzutów: nr 1, nr 2, nr 3, nr 4, nr 5 lit. a, lit. d, lit. f, lit. l,
lit. m, lit. n, lit. o, lit. p, lit. q, lit. r, lit. s (str.3-
6) odwołania,
w pozostałym zakresie odwołanie oddala,
kosztami post
ępowania obciąża wykonawcę PORR Spółka akcyjna w Warszawie i:
zalicza w poczet kosztów postępowania odwoławczego kwotę 20 000 zł 00 gr (słownie:
dwadzieścia tysięcy złotych zero groszy) uiszczoną przez wykonawcę PORR Spółka
akcyjna w Warszawie
tytułem wpisu od odwołania,
3.2. zasądza od wykonawcy PORR Spółka akcyjna w Warszawie – na rzecz
zamawiającego – 5 Wojskowego Szpitala Klinicznego z Polikliniką Samodzielnego
Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Krakowie – kwotę 4 091 zł 45 gr (słownie:
cztery
tysiące dziewięćdziesiąt jeden złotych czterdzieści pięć groszy), stanowiącą koszty
postępowania odwoławczego poniesione z tytułu wynagrodzenia pełnomocnika i dojazdu na
posiedzenie Izby.
Stosownie do art. 579 ust. 1 i 580 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 11
września 2019 roku – Prawo
zamówień publicznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1129 ze zm.), na niniejszy wyrok, w terminie 14
dnia od dnia jego doręczenia, przysługuje skarga, za pośrednictwem Prezesa Krajowej Izby
Odwoławczej, do Sądu Okręgowego w Warszawie.
…………………………………..
Sygn. akt: KIO 1418/22
Uzasadnienie
Zamawiający – 5 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką Samodzielny Publiczny
Zakład Opieki Zdrowotnej w Krakowie – prowadzi postępowanie o udzielenie zamówienia
publicznego, którego przedmiotem są roboty budowlane dotyczące realizacji zadania
inwestycyjnego pod nazwą „Budowa budynku szpitala dla potrzeb bloku operacyjnego,
oddziałów szpitalnych, zaplecza diagnostyczno-laboratoryjnego i rehabilitacji” wraz z
dostawą sprzętu – zadanie 2 nr 91575.
Postępowanie prowadzone jest na podstawie przepisów ustawy z dnia 11 września
2019 roku
– Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2021 roku, poz. 1129 ze zm.), zwanej
dalej ustawą P.z.p.
W dniu 26 maja 2022 roku wykonawca PORR SA w Warszawie (dalej: odwołujący)
wniósł odwołanie wobec treści Specyfikacji Warunków Zamówienia („SWZ”) oraz Ogłoszenia
o zamówieniu w zakresie:
(1) SWZ: a) pkt 8.1; b) Pkt 21.1.2; c) Pkt 2.1.3
(2) Dokumentów wchodzących w skład załącznika nr 1 do OPZ:
a) 270-IP-00-XX-TD-B-00001-GAZY_MEDYCZNE_PW (strony 5, 10, 11)
b) 270-IP-00-XX-TD-M-00001-Opis Technologii Medycznej (strony 27-28)
c) 270-IP-ZB-XX-SP-M-98301 -
Specyfikacje Wyposażenia i Sprzętu Medycznego (strona
d) 2022_5WSZK_EIR_Opis (strona 5)
e) ZAL2
– MPDT (exel – wiersz 73)
(3) Wzoru Umowy (załącznik nr 3 do SWZ):
a) art. 6.3
b) art. 8.1 w związku z art. 8.3
c) art. 11.3
d) art. 14.1
e) art. 24
f) art. 26.2 w związku z art. 26.3 w związku z definicją „Robót”
g) art. 26.5
h) art. 27.3
i) art. 29.12 w związku z art. art. 29.13
j) art. 88.1.3
k) art. 88.3.2 w związku z art. 89.2.2
l) art. 103.3
m) art. 107.2.1.5
n) art. 107.2.2
o) art. 107.2.4.1.14
p) art. 108.4 i 108.8
q) art. 110.2.1.2
(4) Zał. nr 4 do Wzoru umowy (Procedury Odbiorowe):
a) pkt 3.2.3.5., pkt 3.2.3.9 i pkt 3.2.3.10
(5) Zał. nr 9 do Wzoru umowy (Gwarancja jakości i wzór karty gwarancyjnej):
d) § 3 pkt 2
Odwołujący zarzucił zamawiającemu naruszenie następujących przepisów ustawy
P.z.p.:
W zakresie treści SWZ (w tym dokumentów stanowiących OPZ)
(1) art. 240 ust. 1 i 2 w zw. z art. 241 ust. 1 z zw. z art. 16 ustawy P.z.p. poprzez
sformułowanie kryteriów oceny ofert w sposób nieproporcjonalny, a przy tym
niejednoznaczny, niezroz
umiały, nieuzasadniony i uniemożliwiający przeprowadzenie
rzetelnej weryfikacji i porównania poziomu oferowanego wykonania przedmiotu zamówienia
na podstawie informacji przedstawionych w ofertach w związku z:
a) ustaleniem kryterium pn. „Gwarancja na całość przedmiotu umowy”, gdy tymczasem, z
uwagi na przedmiot zamówienia, w skład którego wchodzą elementy zróżnicowane,
charakteryzujące się odrębną specyfiką (jak np. produkty medyczne oraz produkty
budowlane), żądanie określenia okresu gwarancji odpowiadającego całości umowy jest
nieuzasadnione;
b) ustaleniem kryterium „Doświadczenie Kierownika Budowy”, w treści którego premiowane
będzie aż 12 inwestycji o określonej przez zamawiającego wartości, co (z uwagi na wielość
poddawanych ocenie inwestycji) wypacza sens mechanizmu kryterium oceny ofert oraz
stanowi nadmierną uciążliwość dla wykonawców;
(2) art. 99 ust. 1 w zw. z art. 16 ustawy P.z.p. poprzez opisanie przedmiotu zamówienia w
sposób niejednoznaczny i niewyczerpujący, uniemożliwiający prawidłowe przygotowanie
oferty w zakresie:
a) gazów medycznych, w odniesieniu do których Zamawiający przedstawił projekty
niekompletne i obarczone brakami, a także przywołał nieobowiązującą na etapie składania
oferty i realizacji zamówienia ustawę o wyrobach medycznych;
b)
zamieszczenia w specyfikacji technicznej informacji o punktowaniu określonych
elementów wyposażenia i sprzętu, gdy tymczasem przyznawanie z tego tytułu dodatkowej
punktacji jest nieuzasadnione i niezrozumiałe w świetle treści kryteriów oceny ofert;
c) obow
iązku wykonania zamówienia w terminie do dnia 30.11.2026 r., gdy tymczasem
wskazanie „sztywnej” daty kalendarzowej jest nieuzasadnione w świetle braku wiedzy
wykonawców na temat terminu zawarcia umowy;
(3) art. 99 ust. 4, 5 i 6 w zw. z art. 16 ustawy P.z.p
. poprzez opisanie przedmiotu zamówienia
w sposób, który prowadzi do uprzywilejowania niektórych produktów i wyeliminowanie
innych, przy jednoczesnym braku dopuszczenia możliwości posłużenia się produktami
równoważnymi i określenia kryteriów równoważności (dot. wymogów w zakresie gazów
medycznych);
(4) art. 99 ust. 1, 4 w zw. z art. 16 ustawy P.z.p. poprzez opisanie przedmiotu zamówienia w
sposób, który utrudnia uczciwą konkurencję, pozostaje wewnętrznie sprzeczny, formułuje
nadmierne i nieuzasadnione wymog
i (w zakresie żądanych dokumentów), a przez to utrudnia
dostęp do zamówienia wykonawcom potencjalnie zdolnym do jego realizacji w związku z
zawartym w treści dokumentów wchodzących w skład Opisu Przedmiotu Zamówienia
(„OPZ”) wymogiem przedłożenia wraz z ofertą dodatkowych dokumentów (Plan Realizacji
BIM oraz Plan Wykonania BIM).
W zakresie postanowień umowy:
(5) art. 353
K.c. w zw. z art. 8 ust. 1 w zw. z art. 134 ust. 1 pkt 20 w zw. z art. 433 pkt 4 w
zw. z art. 99 w zw. z art. 447 ust. 1 w zw. z art. 453 w zw. z art. 16 pkt 1 ustawy P.z.p.
poprzez ukształtowanie stosunku prawnego (umowy) w sposób sprzeczny z jego
właściwością oraz zasadami współżycia społecznego, prowadzący do nadużycia przez
zamawiającego jego podmiotowego prawa poprzez rażące wykorzystanie dominującej
pozycji „organizatora przetargu”, co znalazło odzwierciedlenie w szczególności w:
a) przyznaniu zamawiającemu uprawniania do przeniesienia praw i obowiązków
wynikających z umowy na osobę trzecią bez konieczności uzyskania zgody wykonawcy (art.
6.3 Wzoru Umowy);
b) sformułowaniu zakazu angażowania się w działalność sprzeczną z interesami
Zamawiającego, który obejmuje w szczególności zakaz współpracy z podmiotami mającymi
zamiar wziąć udział w osobnym przetargu na dostawę wyposażenia pod groźbą odstąpienia
przez zamawiającego z winy wykonawcy lub naliczenia kary umownej (art. 8.1 w związku z
art. 8.3 Wzoru Umowy);
c) przyznaniu Zamawiającemu prawa do jednostronnej zmiany listy instrukcji i standardów w
toku realizacji umowy oraz narzuceniu wyko
nawcy obowiązku dostosowania się bez prawa
do zmiany wynagrodzenia lub terminu realizacji (art. 11.3 Wzoru Umowy);
d) braku określenia terminu przekazania Wykonawcy projektu budowlanego dotyczącego
wykonania zbiornika tlenu, którym Zamawiający nie będzie dysponował w chwili zawarcia
umowy oraz w związku z tym niezawarcia odpowiedniego postanowienia we Wzorze
Umowy, iż wykonawca będzie uprawniony do zmiany terminu realizacji, jeżeli będzie to
spowodowane opóźnieniem w przekazaniu projektu budowlanego dotyczącego wykonania
zbiornika tlenu (art. 14.1 Wzoru Umowy);
e) obciążeniu wykonawcy obowiązkiem weryfikacji i kontroli zgodności przedmiotu dostaw z
OPZ lub Dokumentacją Projektową, mimo iż dostawy te będą przedmiotem odrębnego
postępowania o udzielenie zamówienia publicznego prowadzonego przez Zamawiającego
przy jednoczesnym braku przyznaniu wykonawcy uprawnienia do zmiany Czasu na
Ukończenie oraz zmiany wysokości wynagrodzenia, w przypadku, gdy zweryfikowane przez
wykonawcę dostawy nie będą spełniać wymogów przewidzianych w dokumentacji
Postępowania (art. 24 Wzoru Umowy);
f) obciążeniu wykonawcy obowiązkiem wykonania czynności i robót, które nie zostały
wskazane w umowie i dokumentacji projektowej, za której kompletność i prawidłowość
odpowiada Zamawiający (Art. 26.2, 26.3 Wzoru umowy oraz definicja „Robót”);
g) obciążeniu wykonawcy obowiązkiem sporządzenia niezbędnych projektów zamiennych i
uzyskaniu w tym zakresie nowych pozwoleń na budowę, za które Wykonawca będzie
odpowiedzialny, podczas gdy za sporządzenie projektu budowlanego i uzyskanie pozwolenia
na budowę odpowiedzialny jest Zamawiający (art. 26.5 Wzoru Umowy);
h) zastrzeżeniu przez Zamawiającego, iż 35 % kwoty zabezpieczenia należytego wykonania
zostanie zwolnione w terminie 14 dni od dnia sporządzeniu Protokołu przekazania Obiektu
do eksploatacji, podczas gdy w świetle przepisów ustawy P.z.p. zabezpieczenie należytego
wykonania umowy winno być zwrócone wykonawcy maksymalnie w terminie 30 dni od dnia
wykonania zamówienia i uznania go za należycie wykonane(Art. 27.3 Wzoru Umowy);
i) nałożeniu na wykonawcę obowiązku przedkładania wraz z raportami okresowymi
pisemnych oświadczeń oraz dowodów, które mają potwierdzić, iż wykonawca terminowo
uiszcza wszelkie wymagalne należności na rzecz podwykonawców robót budowlanych,
podczas gdy w świetle przepisów ustawy P.z.p. wystarczającym jest przedłożenie wyłącznie
dowodów (art. 29.12 i art. 29.13 Wzoru Umowy);
j) zastrzeżeniu przez Zamawiającego niezgodnego z przepisami K.c. warunku odbioru robót,
który polega na uzależnieniu dokonania odbioru robót od zakończenia i odebrania przez
Zamawiającego wszystkich dostaw, które nie wchodzą w zakres przedmiotu umowy i są
realizowane przez dostawców wybranych przez Zamawiającego w odrębnym postępowaniu
o ud
zielenie zamówienia publicznego (art. 88.1.3 Wzoru Umowy);
k) braku wskazania powodów, kiedy możliwe jest odrzucenie przez Zamawiającego wniosku
o dokonanie odbioru końcowego i podpisanie protokołu zakończenia robót, jak również
wskazaniu, że Zamawiający ma prawo do odmowy odbioru częściowego do czasu usunięcia
wszelkich wad i niedoróbek, także nieistotnych (art. 88.3.2 i art. 89.2.2 Wzoru Umowy,
Procedury Odbiorowe - pkt a) pkt 3.2.3.5, pkt 3.2.3.9 i pkt 3.2.3.10);
l) przyznaniu Zamawiającemu uprawnienia polegającego na możliwości dokonania
jednostronnych zmian w umowie, niepoprzedzonych konsultacjami czy zgodą wykonawcy
(art. 103.2 Wzoru Umowy);
m) ograniczeniu procedury zmiany umowy w zakresie wydłużenia terminu jej realizacji do
maksymalnie 30 dni z przy
czyn niezależnych od wykonawcy, takich jak wystąpienie
niekorzystnych warunków atmosferycznych, jak i z przyczyn zawinionych przez
Zamawiającego, jak na przykład zwłoka w przekazaniu placu budowy czy błędy
dokumentacji projektowej (art. 107.2.1.5 Wzoru Umowy);
n) braku uwzględnienia w Akcie Umowy jednoznacznego postanowienia, że wykonawca
będzie miał prawo do kosztu w przypadku zmiany czasu na ukończenie, która będzie miała
wpływ na koszt (art. 107.2.1.5 Wzoru Umowy);
o) wyłączeniu przez Zamawiającego możliwości zmiany wysokości wynagrodzenia
wykonawcy w przypadku wprowadzenia zmian technologicznych wynikających ze zmian
prawa lub roszczeń osób trzecich (art. 107.2.2 Wzoru Umowy);
p) ukształtowanie stosunku prawnego w sposób sprzeczny z prawem z uwagi na
uwz
ględnienie przez Zamawiającego w umowie klauzuli niedozwolonej, bezpośrednio
zakazanej przez ustawy P.z.p., która w istocie stanowi zastrzeżenia prawa do ograniczenia
zakresu zamówienia bez wskazania minimalnej wartości lub wielkości świadczenia [art.
107.2.4.1.14 Wzoru Umowy);
q) wprowadzeniu do klauzuli waloryzacyjnej warunkowości zastosowania waloryzacji w
sytuacji, gdy osiągnie ona wartość na poziomie 5% oraz wprowadzeniu limitu waloryzacji w
wysokości 10% wartości wynagrodzenia wykonawcy (art. 108.4 i 108.8 Wzoru Umowy);
r) zobowiązaniu wykonawcy do konieczności zagwarantowania przejściowego finansowania
robót przez wykonawcę z uwagi na dopuszczenie możliwości wystawienia faktury częściowej
dopiero po podpisaniu przez Zamawiającego umowy dotacyjnej na dany rok kalendarzowy
(art. 110.2.1.2 Wzoru Umowy);
s) uwzględnieniu przez Zamawiającego nieadekwatnie krótkiego czasu na zgłoszenie awarii
istotnych, jak i nieistotnych. (Zał. nr 9 do Wzoru umowy (Gwarancja jakości i wzór karty
gwarancyjnej) pkt b) § 3 pkt 2);
a w konsekwencji powyższych
(6) art. 16 ustawy P.z.p. poprzez przeprowadzenie Postępowania w sposób niezapewniający
zachowania uczciwej konkurencji, równego traktowania wykonawców, proporcjonalności i
przejrzystości.
Na podstawie art. 534 ust. 1 w zw
. z art. 535 ustawy P.z.p odwołujący wniósł o
dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów załączonych do odwołania, wnioskowanych w
odwołaniu lub przedstawionych na rozprawie, na okoliczności wskazane w uzasadnieniu
pisemnym bądź ustnym.
Na podstawie art. 573 u
stawy P.z.p. odwołujący wniósł o zasądzenie od
zamawiającego na rzecz odwołującego kosztów postępowania odwoławczego, w tym
kosztów zastępstwa procesowego, według norm przewidzianych przepisami prawa zgodnie z
fakturą przedstawioną na rozprawie.
Zamawiający w odpowiedzi na odwołanie z dnia 9 czerwca 2022 roku oświadczył, że
uwzględnia odwołanie w części w zakresie zarzutu nr 1 lit. b, nr 2 lit. a i b, nr 3, nr 4, nr 5 lit.
c, d, h, m, o i p.
Zamawiający wniósł o oddalenie odwołania w zakresie wykraczającym poza
uwzględnione zarzuty z uwagi na brak podstaw faktycznych i prawnych uzasadniających
zarzuty i żądania odwołującego.
Ponadto zamawiający wniósł o zasądzenie od odwołującego kosztów zastępstwa
procesowego w wysokości 3.600 zł, w oparciu o stosowny dokument księgowy, który
zostanie przedstawiony na rozprawie, zgodnie z treścią § 5 rozporządzenia Prezesa Rady
Ministrów z dnia 30 grudnia 2020 w sprawie wysokości i sposobu pobierania wpisu od
odwołania oraz rodzajów kosztów w postępowaniu odwoławczym i sposobu ich rozliczania,
jak też kosztów dojazdu zgodnie z treścią przywołanego rozporządzenia.
Zamawiający wniósł także o przeprowadzenie dowodu z dokumentów wskazanych w
ramach uzasadnienia odpowiedzi na odwołanie na okoliczności w niej zakreślone.
Odwołujący, w dniu 10 czerwca 2022 roku, na posiedzeniu niejawnym Krajowej Izby
Odwoławczej z udziałem stron, oświadczył, że cofa zarzuty nieuwzględnione przez
odwołującego, za wyjątkiem: zarzutu nr 5 lit. b, e, g, i, j, k. Ponadto odwołujący podtrzymał
dwa zarzuty, które zostały przez zamawiającego uwzględnione, tj. zarzut nr 5 lit. c i h.
W zakresie podtrzymanych zarzutów odwołujący wniósł o ich uwzględnienie i
nakazanie zamawiającemu zmianę postanowień SWZ w sposób wskazany poniżej.
Izba ustaliła i zważyła, co następuje:
Odwołanie podlega umorzeniu w zakresie zarzutów: nr 1, nr 2, nr 3, nr 4, nr 5 lit. a, lit.
d, lit. f, lit. l, lit. m, lit. n, lit. o, lit. p, lit. q, lit. r, lit. s (str.3-
6) odwołania.
W pozostałym zakresie odwołanie jest bezzasadne i podlega oddaleniu.
W pierwszej kolejności Izba ustaliła, że odwołujący jest uprawniony do korzystania ze
środków ochrony prawnej w rozumieniu art. 505 ust. 1 ustawy P.z.p. Okoliczność ta nie była
pomiędzy stronami sporna.
Dot. zarzutu 5b:
Stosowni
e do treści art. 8.1 i 8.3 projektu umowy:
„1. Wykonawca nie zaangażuje się w żadną działalność, która mogłaby być sprzeczna z
interesami Zamawiającego w związku z Inwestycją w okresie trwania Umowy, jak również
Wykonawca zobowiązuje się do tego, że Koordynator Wykonawcy, Personel Wykonawcy,
Podwykonawcy ani żadna z osób zaangażowanych (chociażby pośrednio) przez Wykonawcę
w realizację Umowy również nie zaangażuje się w żadną działalność, która mogłaby być
sprzeczna z interesami Zamawiającego w związku z Inwestycją w okresie trwania Umowy.
Na potrzeby Umowy Strony zgodnie przyjmować będą jako „sprzeczną z interesami
Zamawiającego” taką działalność, która, chociażby potencjalnie, wpływać może negatywnie
wykonywanie Robót przez Wykonawcę, Koordynatora Wykonawcy, Personelu Wykonawcy,
Podwykonawców czy też jakiejkolwiek z osób zaangażowanych (chociażby pośrednio) przez
Wykonawcę w realizację Umowy.
W szczególności Wykonawca, Koordynator Wykonawcy, Personel Wykonawcy,
Podwykonawcy ani żadna z osób zaangażowanych (chociażby pośrednio) przez Wykonawcę
w realizację Umowy nie podejmie jakiejkolwiek współpracy, innej niż wynikająca z Umowy, z
podmiotami mającymi zamiar zostać Dostawcami lub podwykonawcami Dostawców,
Dostawcami i podwykonawcami Dostawców lub ich personelem, a jeśli przed dniem
podpisania Aktu Umowy w taką współpracę wstąpił, to bez odrębnego wezwania
Zamawiającego w tym przedmiocie, Wykonawca podejmie działania celem niezwłocznego
zakończenia takiej współpracy przez Wykonawcę, Koordynatora Wykonawcy, Personelu
Wykonawcy, Podwykonawców lub jakichkolwiek osób zaangażowanych (chociażby
pośrednio) przez Wykonawcę w realizację Umowy, nie później jednak niż w terminie 5 Dni
Roboczych od Dnia zawarcia Umowy.
W przypadku gdy przed podpisaniem Aktu Umowy, lub po zawarciu Umowy, Wykonawca,
Koordynator Wykonawcy, Personel Wykonawcy, Podwykonawcy lub jakakolwiek z osób
zaangażowanych (chociażby pośrednio) przez Wykonawcę w realizację Umowy będzie
pozostawać we współpracy, o której mowa w zdaniu uprzednim, to Wykonawca nie później
niż w terminie 5 Dni Roboczych od Dnia zawarcia Umowy lub podjęcia takiej współpracy:
podejmie działania celem niezwłocznego zakończenia takiej współpracy przez
Wykonawcę, Koordynatora Wykonawcy, Personelu Wykonawcy, Podwykonawców lub
jakichkolwiek osób zaangażowanych (chociażby pośrednio) przez Wykonawcę w realizację
Umowy, nie później jednak niż w terminie 5 Dni Roboczych od Dnia zawarcia Umowy, lub
złoży Zamawiającemu oświadczenie w przedmiocie braku sprzeczności z interesami
Zamawiającego takiej współpracy z jednoczesnym wskazaniem zakresu takiej współpracy
oraz ewentualnych działań podjętych przez Wykonawcę zmierzających do przeciwdziałania
powstania konfliktu interesów takiej współpracy z interesami Zamawiającego w związku z
Umową.”
W art. 8.3 zamawiający sformułował konsekwencje naruszenia wskazanej powyżej
klauzuli umownej, które polegać miałyby na naliczeniu wykonawcy kar umownych lub
odstąpieniu od umowy z winy wykonawcy.
W ocenie odwołującego tak skonstruowane postanowienia umowne istotnie ingerują
w działalność prowadzoną przez wykonawcę i – co istotne – wykraczają poza uzasadnione
potrzeby zamawiającego.
Odwołujący wskazał, że zamawiający klauzulą umowną określoną w art. 8.1
ogranicza de facto
działalność biznesową wykonawcy, bowiem na tle wskazanego
postanowienia umownego wykonawca może zostać wręcz pozbawiony możliwości
realizowania innych inwestycji budowlanych, w które zaangażowany jest szeroko rozumiany
personel wykonawcy. Zamawiający kwestionowanym postanowieniem narzuca na
wykonawcę potencjalny obowiązek zakończenia takiej (rzekomo sprzecznej) współpracy i
skupieniu całego swojego personelu (w tym personelu podwykonawców i innych, pośrednio
realizujących zadanie osób) na zadaniu wynikającym z tego postępowania. Nie można więc
nie zauważyć, iż taką klauzulą zamawiający istotnie ingeruje w działalność wykonawcy, w
tym w działalność wykonawcy na innych, trwających już inwestycjach, w które
zaangażowany jest wykonawca. Nadużycie wynikające z analizowanych klauzul ma tym
większy, niekorzystny wymiar dla wykonawcy, gdyż zamawiający zdecydował się obarczyć
wykonawcę ryzykiem odstąpienia od umowy lub kar umownych w przypadku zaangażowania
wykonawcy (personelu) w realizację innych inwestycji.
Odwołujący wniósł o zmianę wzoru umowy poprzez usunięcie z niego art. 8.1 i 8.3
Zamawiający nie zgodził się z argumentami odwołującego, wskazując, że
przewidziany w art. 8.1 umowy „zakaz” nie ma charakteru permanentnego i nic nie stoi na
przeszkodzie dla podejmowania przez wykon
awcę takiej aktywności, przy jednoczesnym
poinformowaniu zamawiającego, w jaki sposób taki wykonawca złoży oświadczenie
wskazane w Artykule 8.1.2. umowy i przedstawi zamawiającemu informacji opisanych w
przytoczonym postanowieniu.
Izba uznała zarzut za nieuzasadniony.
Izba wskazuje, że zamawiający jest uprawniony do tego, by wymagać od swoich
kontrahentów zaniechania bądź niepodejmowania działalności, która jest sprzeczna z jego
interesami.
W umowie strony mogą zawrzeć zapisy zobowiązujące do powstrzymania się od
działalności sprzecznej z interesami jednej ze stron zarówno w czasie trwania umowy, jak i
po jej ustaniu. Kodeks cywilny nie reguluje wprost tego rodzaju klauzul (poza jednym
wyjątkiem dotyczącym zakazu konkurencji przy umowie agencyjnej). Wydaje się jednak, że
tego rodzaju postanowienia mogą być wprowadzone do umowy zgodnie z wyrażoną w art.
Kodeksu cywilnego tzw. zasadą swobody umów, zgodnie z którą strony mogą ułożyć
stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się
właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
W wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 września 2018 r., sygn. akt VII
AGa 38/18, dotyczącego wprowadzenia do umowy postanowienia obejmującego klauzulę
konkur
encyjną, czytamy: „Szczególnie zatem profesjonalni uczestnicy obrotu gospodarczego
mają możliwość takiego ukształtowania stosunku prawnego, który będzie odpowiadał
zarówno ich ogólnemu interesowi gospodarczemu, jak i indywidualnym interesom
kontrahentów. W judykaturze rozważana była kwestia dopuszczalności zamieszczenia w
umowie klauzuli konkurencyjnej bez ekwiwalentu. Przyjmuje się, że jest to co do zasady
dopuszczalne, bowiem z zasady swobody umów wynika też przyzwolenie na nierówność
stron, nieekwiwalent
ność ich sytuacji prawnej.”.
Z kolei Sąd Najwyższy w wyroku z 5 grudnia 2013 roku, sygn. akt V CSK 30/13
potwierdził, że: „To, że w kodeksie nie ma szczegółowej regulacji odnoszącej się do tego
stosunku prawnego wprost świadczy o woli ustawodawcy dopuszczenia szerokiego zakresu
swobody kontraktowej, która umożliwi ukształtowanie umowy w sposób odpowiadający
celowi gospodarczemu i indywidualnym interesom stron”. „Klauzula konkurencyjna bez
ekwiwalentu, przy zastrzeżeniu kary umownej za jej naruszenie, mimo braku symetrii nie
traci sensu gospodarczego i mieści się w granicach lojalności kontraktowej”.
Niezależnie od powyższego podkreślenia wymaga, że zamawiający w
rozpoznawanym przypadku nie zakazał wykonawcy prowadzenia jakiejkolwiek działalności,
w którą zaangażowana byłaby osoba biorąca udział w realizacji umowy ze strony
wykonawcy, a która polegałaby na współpracy z podmiotami zaangażowanymi w realizację
inwestycji jako dostawcy. Zakaz dotyczy jedynie prowadzenia takiej działalności, która jest
sprzeczna z
interesami zamawiającego. Wynika to wprost z treści art. 8.1 wzoru umowy,
który zawiera definicję działalności „sprzecznej z działalności Zamawiającego”. Jeżeli
wykonawca prowadzi bądź będzie prowadził współpracę z dostawcami, ale współpraca ta
nie będzie nosić znamion działalności sprzecznej z działalnością Zamawiającego, dla
uczynienia zadość wynikającemu z umowy obowiązkowi zaniechania prowadzenia
działalności zakazanej wystarczające będzie złożenie oświadczenia o braku sprzeczności z
interesami zamawiaj
ącego. Tym samym uprawnienie wykonawcy do prowadzenia
działalności gospodarczej będzie ograniczone tylko w zakresie niezbędnym dla realizacji
inwestycji.
Dot. zarzutu 5c:
Zgodnie z art. 11.3 wzoru umowy:
„3. Wykonawca zapewnia, że, składając Ofertę, zapoznał się z Instrukcjami i
standardami, których lista stanowi Załącznik nr 3 do Aktu Umowy [Lista Instrukcji i
standardów do stosowania przez Wykonawcę w związku z realizacją Umowy], i zobowiązuje
się do nich stosować, traktując wynikające z nich zobowiązania jako zobowiązania
wynikające z Umowy.
W momencie podpisania Aktu Umowy Zamawiający potwierdzi ważność Instrukcji i
standardów, których lista stanowi Załącznik nr 3 do Aktu Umowy [Lista Instrukcji i
stan
dardów do stosowania przez Wykonawcę w związku z realizacją Umowy] z Dnia
złożenia przez Wykonawcę Oferty.
W przypadku wprowadzenia nowych lub zmiany obowiązujących, a wskazanych w
Załączniku nr 3 do Aktu Umowy [Lista Instrukcji i standardów do stosowania przez
Wykonawcę w związku z realizacją Umowy], Instrukcji lub standardów, Zamawiający
poinformuje o tym bez zbędnej zwłoki Wykonawcę z jednoczesnym złożeniem na piśmie
oświadczenia o zmianie treści Załącznika nr 3 do Aktu Umowy
[Lista Instrukcji i standa
rdów do stosowania przez Wykonawcę w związku z realizacją
Umowy], a Wykonawca dostosuje się do ich treści i wdroży wynikające z nich obowiązki w
ramach Umowy.
Zmiana taka nie będzie traktowana jako Zmiana Umowy i pozostawać będzie bez
wpływu na ewentualne prawo Wykonawcy do zwiększenia Wynagrodzenia lub zmianę Czasu
na Ukończenie.”
Odwołujący podniósł, że powyższe postanowienie umowne przerzuca na wykonawcę
ryzyko związane z realizacją zamówienia i wprowadza istotne trudności w oszacowaniu i
kalkulacji ryz
yk na etapie składania oferty. Zamawiający bowiem daje sobie pełne prawo do
samodzielnych, bliżej nieuzasadnionych zmian w zakresie standardów realizacji przedmiotu
zamówienia. Nie da się nie dostrzec, iż zmiany w takiej postaci nierzadko niosą za sobą
ryz
yko zmiany wysokości wynagrodzenia wykonawcy, a przy tym mogą prowadzić do zmiany
czasu koniecznego do ukończenia zadania w nowym, nieprzewidzianym wcześniej
standardzie. Zamawiający w treści tego postanowienia nie precyzuje okoliczności, które
mogłyby stać za zasadnością zmiany rzeczonych instrukcji i standardów. Co istotne,
wykonawca na etapie realizacji przedmiotu zamówienia może nie być przygotowany do
zmiany takich standardów, bowiem taka zmiana nieść może za sobą zmianę stosowanych
materiałów i urządzeń, a to z kolei generować może po stronie wykonawcy ryzyko
ponoszenia dodatkowych kosztów realizacji zamówienia.
W ocenie odwołującego, wskazane postanowienie uniemożliwia wykonawcy realne
oszacowanie kosztów realizacji zamówienia, które poniesione będą w trakcie zadania.
Powyższe oznacza, że wykonawcy muszą dokonać własnych i hipotetycznych założeń w
kwestii możliwości zmiany instrukcji i standardów, co poza oczywistym wykorzystaniem przez
Zamawiającego pozycji dominującej w projekcie umowy, prowadzi dodatkowo do złożenia
przez wykonawców nieporównywalnych ofert, bowiem każdy w wykonawcy inaczej wyceni
ryzyko potencjalnej zmiany na etapie realizacji umowy.
Odwołujący wniósł o zmianę art. 11.3 Wzoru Umowy - poprzez nadanie mu
następującej treści:
„Wykonawca zapewnia, że, składając Ofertę, zapoznał się z Instrukcjami i standardami,
których lista stanowi Załącznik nr 3 do Aktu Umowy [Lista Instrukcji i standardów do
stosowania przez Wykonawcę w związku z realizacją Umowy], i zobowiązuje się do nich
s
tosować, traktując wynikające z nich zobowiązania jako zobowiązania wynikające z Umowy.
W momencie podpisania Aktu Umowy Zamawiający potwierdzi ważność Instrukcji i
standardów, których lista stanowi Załącznik nr 3 do Aktu Umowy [Lista Instrukcji i
standard
ów do stosowania przez Wykonawcę w związku z realizacją Umowy] z Dnia
złożenia przez Wykonawcę Oferty. W przypadku wprowadzenia nowych lub zmiany
obowiązujących, a wskazanych w Załączniku nr 3 do Aktu Umowy [Lista Instrukcji i
standardów do stosowania przez Wykonawcę w związku z realizacją Umowy], Instrukcji lub
standardów, zmiana taka będzie traktowana jako Zmiana Umowy, a Wykonawcy
przysługiwać prawo do zwiększenia Wynagrodzenia oraz zmiany Czasu na Ukończenie.
Zamawiający poinformuje o tym bez zbędnej zwłoki Wykonawcę z jednoczesnym złożeniem
na piśmie oświadczenia o zmianie treści Załącznika nr 3 do Aktu Umowy [Lista Instrukcji i
standardów do stosowania przez Wykonawcę w związku z realizacją Umowy], a Wykonawca
dostosuje się do ich treści i wdroży wynikające z nich obowiązki w ramach Umowy. Zmiana
taka nie będzie traktowana jako Zmiana Umowy i pozostawać będzie bez wpływu na
ewentualne prawo Wykonawcy do zwiększenia Wynagrodzenia lub zmianę Czasu na
Ukończenie.
Zamawiający w odpowiedzi na odwołanie oświadczył, że uwzględnia powyższy zarzut
i zobowiązał się do zmiany treści art. 11.3 wzoru umowy poprzez nadanie mu treści:
„Wykonawca zapewnia, że, składając Ofertę, zapoznał się z Instrukcjami i
standardami, których lista stanowi Załącznik nr 3 do Aktu Umowy [Lista Instrukcji i
standardów do stosowania przez Wykonawcę w związku z realizacją Umowy], i zobowiązuje
się do nich stosować, traktując wynikające z nich zobowiązania jako zobowiązania
wynikające z Umowy.
W momencie podpisania Aktu Umowy Zamawiający potwierdzi ważność Instrukcji i
standardów, których lista stanowi Załącznik nr 3 do Aktu Umowy [Lista Instrukcji i
standardów do stosowania przez Wykonawcę w związku z realizacją Umowy] z Dnia
złożenia przez Wykonawcę Oferty.
W przypadku wprowadzenia nowych
lub zmiany obowiązujących, a wskazanych w
Załączniku nr 3 do Aktu Umowy [Lista Instrukcji i standardów do stosowania przez
Wykonawcę w związku z realizacją Umowy], Instrukcji lub standardów, Zamawiający
poinformuje o tym bez zbędnej zwłoki Wykonawcę z jednoczesnym złożeniem na piśmie
oświadczenia o zmianie treści Załącznika nr 3 do Aktu Umowy [Lista Instrukcji i standardów
do stosowania przez Wykonawcę w związku z realizacją Umowy], a Wykonawca dostosuje
się do ich treści i wdroży wynikające z nich obowiązki w ramach Umowy.
Zmiana taka nie będzie traktowana jako Zmiana Umowy.”
Na rozprawie przed Krajową Izbą Odwoławczą zamawiający oświadczył, że ostatnie
zdanie zmienionej treści jest nieprawidłowe i powinno brzmieć:
„Zmiana taka będzie traktowana jako Zmiana Umowy”
Odwołujący podtrzymał zarzut dot. brzmienia art. 11.3 wzoru umowy.
Izba uznała zarzut za nieuzasadniony.
W ocenie Izby modyfikacja, jaką zobowiązał się wprowadzić zamawiający, czyni
zadość oczekiwaniom wykonawcom w zakresie ewentualnych zmian ich sytuacji
wynikających z wprowadzenia nowych bądź zmiany dotychczasowych instrukcji lub
standardów. W szczególności wykreślenie z dotychczasowej treści art. 11.3 wzoru umowy
postanowienia o braku możliwości zwiększenia wynagrodzenia lub terminu realizacji
inwestycji powoduje, że interesy wykonawców należy uznać za niezagrożone.
Dot. zarzutu 5e:
Zgodnie z art. 24 wzoru umowy:
„1. W zakresie opisanych w Umowie obowiązków i praw Wykonawca będzie realizował
wobec Dostawców wszystkie czynności związane z koordynacją Dostaw w ramach
Inwestycji, jak również będzie doradcą technicznym dla Zamawiającego na etapie
postępowań o udzielenie zamówień, w następstwie których zawarte zostaną Umowy
Dostawy.
2. W szczególności w zakres zobowiązania Wykonawcy wchodzi dokonanie weryfikacji czy
będące przedmiotem Dostawy Materiały lub Urządzenia Dostawców odpowiadają warunkom
przewidzianym w OPZ lub Dokumentacji Projektowej i jest możliwa ich zabudowa w ramach
Robót.
Weryfikacja taka nastąpi na etapie postępowań o udzielenie zamówień, w następstwie
których zawarte zostaną Umowy Dostawy.
W przypadku stwierdzenia niezgodności Wykonawca przedstawi Zamawiającemu pisemną
informację o stwierdzonej niezgodności wraz ze wskazaniem rozwiązań alternatywnych, tak
w zakresie realizacji Ro
bót jak i samych Materiałów lub Urządzeń Dostawców.
W tym przypadku Zamawiający wyda Wykonawcy polecenie, o którym mowa w Artykule 19
Aktu Umowy [Polecenia Zamawiającego].
3. W przypadku gdy na etapie realizacji Dostaw, kiedy Wykonawca dokonał uprzednio
we
ryfikacji w odniesieniu do takich Dostaw zgodnie z Artykułem 24.2. Aktu Umowy [Umowy
Dostawy] powyżej, zostanie stwierdzone, że dane Materiały lub Urządzenia Dostawców nie
spełniają wymogów OPZ lub Dokumentacji Projektowej, względnie niemożliwa jest ich
za
budowa w ramach Inwestycji bez zmiany w ramach Robót, to Wykonawca nie będzie
uprawniony do jakiegokolwiek przedłużenia Czasu na Ukończenie lub Kosztu, a wszelkie
zmiany dokonane zostaną przez Wykonawcę na jego wyłączny koszt i ryzyko”
Odwołujący w odwołaniu podniósł, że ma świadomość tego, iż w tym postępowaniu
będzie sprawował funkcję doradcy technicznego, jednak doradztwo to nie może przybrać
formy całkowicie nieograniczonej. Obowiązkiem wykonawcy nie jest bowiem przejęcie zadań
Zamawiającego, który jako profesjonalny uczestnik postępowania o udzielenie zamówienia
publicznego winien dopilnować tego, by zamawiany przez niego przedmiot dostawy
odpowiadał warunkom technicznym wynikającym ze specyfiki zadania będącego
przedmiotem tego postępowania. W ocenie odwołującego świadczy to o próbie obarczenia
wykonawcy niedającym się skalkulować i nieuzasadnionym ryzykiem, które Zamawiający
chce przerzucić na wykonawcę realizującego roboty budowlane. Obciążanie wykonawcę
nadmiernym i nieuzasadnionym ryzykiem ma tym wi
ększy wymiar, gdyż Zamawiający w
punkcie 3 analizowanego postanowienia wprost wyłącza możliwości zgłoszenia roszczenia
przez wykonawcę o wydłużenie Czasu na Ukończenie lub Kosztu, w przypadku gdy
stwierdzone zostanie, że materiały i urządzenia dostawców nie spełniają wymogów OPZ lub
Dokumentacji Projektowej. Takie ograniczenie stanowi jaskrawy przejaw nadużycia swobody
umowy przez Zamawiającego, ale przede wszystkim stanowi w ocenie Odwołującego
klauzulę abuzywną, o której mowa w art. 433 pkt 3 Pzp. Zgodnie z przywołanym przepisem
projektowane postanowienia umowy nie mogą przewidywać odpowiedzialności wykonawcy
za okoliczności, za które wyłączną odpowiedzialność ponosi zamawiający. Tymczasem to
nie wykonawca wybrany w ramach Postępowania odpowiadać powinien za zgodność
przedmiotu dostaw pozyskiwanych w ramach innego postępowania o udzielenie zamówienia
publicznego. Obarczanie wykonawcy ryzykiem niezgodności tych materiałów i sprzętów z
OPZ/Dokumentacją projektową, a w dalszej kolejności – wyłączenie możliwości zgłoszenia
przez wykonawcę roszczenia o odpowiednie wydłużenie terminu na wykonanie zamówienia
lub zwiększenia kosztów jest przejawem jaskrawego naruszenia wskazanego przepisu, jak
również, po raz kolejny potwierdza, iż Zamawiający stara się nadużyć swojej pozycji
dominującej.
Odwołujący wniósł o nadanie zakwestionowanemu zapisowi następującej treści:
„1. W zakresie opisanych w Umowie obowiązków i praw Zamawiający Wykonawca będzie
realizował wobec Dostawców wszystkie czynności związane z koordynacją Dostaw w
ramach Inwestycji. Wykonawca będzie doradcą technicznym dla Zamawiającego na etapie
postępowań o udzielenie zamówień, w następstwie których zawarte zostaną Umowy
Dostawy.
2. W szczególności w zakres zobowiązania Zamawiającego Wykonawcy wchodzi dokonanie
weryfikacji czy będące przedmiotem Dostawy Materiały lub Urządzenia Dostawców
odpowiadają warunkom przewidzianym w OPZ lub Dokumentacji Projektowej i jest możliwa
ich zabudowa w ramach Robót. Weryfikacja taka nastąpi na etapie postępowań o udzielenie
z
amówień, w następstwie których zawarte zostaną Umowy Dostawy. W przypadku
stwierdzenia niezgodności Wykonawca przedstawi Zamawiającemu pisemną informację o
stwierdzonej niezgodności wraz ze wskazaniem rozwiązań alternatywnych, tak w zakresie
realizacji Rob
ót jak i samych Materiałów lub Urządzeń Dostawców. W tym przypadku
Zamawiający wyda Wykonawcy polecenie, o którym mowa w Artykule 19 Aktu Umowy
[Polecenia Zamawiającego].
3. W przypadku gdy na etapie realizacji Dostaw, kiedy Zamawiający Wykonawca dokonał
uprzednio weryfikacji w odniesieniu do takich Dostaw zgodnie z Artykułem 24.2. Aktu Umowy
[Umowy Dostawy] powyżej, zostanie stwierdzone, że dane Materiały lub Urządzenia
Dostawców nie spełniają wymogów OPZ lub Dokumentacji Projektowej, względnie
niemożliwa jest ich zabudowa w ramach Inwestycji bez zmiany w ramach Robót, to
Wykonawca
nie będzie uprawniony do jakiegokolwiek przedłużenia Czasu na Ukończenie
lub Kosztu, a wszelkie zmiany dokonane zostaną przez Wykonawcę na jego wyłączny koszt i
ryzyko Zamawiającego.
Zamawiający w odpowiedzi na odwołanie stwierdził, że jest świadom, iż jego
oczekiwania w zakresie opisu przedmiotu zamówienia wykraczają poza typowe ramy umowy
o roboty budowlane. Niemniej jednak potrzeby Zamawiającego, które legły u podstaw
ogłoszenia postępowania, wiążą się z tym aby otrzymać w pełni funkcjonalny obiekt
budowlany wraz zapewnieniem przez potencjalnego wykonawcę usług dodatkowych, za
które, co oczywiste, Zamawiający jest gotów zapłacić — i w tym celu oczekuje od oferentów
skalkulowania kosztu realizacji tych usług w ramach ofert (w cenie). Oczekiwania
Odwołującego w zakresie zmiany opisu przedmiotu zamówienia wypaczają całkowicie cel,
dla którego Zamawiający przystąpi do procedowania postępowania o udzielenie zamówienia
publicznego. Mogą wręcz prowadzić do sytuacji, w której Zamawiający zmuszony będzie
rozważyć zaniechanie kontynuacji realizacji inwestycji. Zamawiający zauważył, że
zagadnienie sprawowania nadzoru przez wykonawcę nad Dostawcami, jest kluczowe
bo
wiem przeciwdziałać będzie ryzykom związanym z niezgodnością rozwiązań w ramach
Dostaw z Robotami, które zrealizować ma wykonawca. Nie stanowi przy tym
nieuzasadnionego oczekiwania ze strony Zamawiającego, bowiem Zamawiający przekazuje
Wykonawcy instrument
y kontroli dostaw (zarówno na etapie postępowań zmierzających do
udzielenia zamówień na poszczególne Dostawy, jak i w trakcie realizacji).
Izba uznała zarzut za nieuzasadniony.
Izba wskazuje, że zamawiający ma prawo opisać przedmiot zamówienia w sposób
uw
zględniający jego uzasadnione potrzeby. Zamawiający realizuje określone cele statutowe i
ma najlepszą wiedzę w zakresie tego, w jaki sposób mogą one zostać osiągnięte. To
zamawiający jako gospodarz postępowania określa zakres zarówno przedmiotowy, jak i
po
dmiotowy, charakteryzujący cel jaki zamierza osiągnąć.
Zamawiający dokonując opisu przedmiotu zamówienia nie ma obowiązku
zapewnienia możliwości realizacji przedmiotu zamówienia w sposób najdogodniejszy dla
wykonawców. Prawie nigdy nie jest możliwe opisanie przedmiotu zamówienia, który w ten
czy inny sposób nie utrudnia części wykonawcom złożenie oferty. A zatem nie można
przyznać wykonawcom uprawnienia do narzucania zamawiającym konkretnego określenia
ich potrzeb oraz sposobu ich opisania czy zapewnienia ich realizacji w specyfikacji
warunków zamówienia.
W tym miejscu wskazać należy, że ograniczenie wolności ułożenia stosunku
prawnego wedle uznania stron polega jedynie na tym, że jego treść lub cel nie może
sprzeciwiać się właściwości zobowiązania, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
Jak wskazuje się w orzecznictwie, z zasady swobody umów wynika przyzwolenie na
fak
tyczną nierówność stron (wyrok SN z dnia 18 marca 2008 r., IV CSK 478/07).
Izba wskazuje, że zgodnie z art 353
K.c., strony zawierające umowę mogą ułożyć
stosunek prawny według swojego uznania, byle jego treść lub cel nie sprzeciwiały się
właściwości (naturze) stosunku, ustawie albo zasadom współżycia społecznego. Przepisy
ustawy P.z.p. modyfikują zasadę równości stron stosunku zobowiązaniowego i stanowią
specyficzne ograniczenie zasady swobody umów. Nierówność stron umowy w sprawie
zamówienia publicznego wynika expressis verbis z przepisów ustawy P.z.p. W umowie w
sprawie zamówienia publicznego zamawiający może formułować postanowienia wyłącznie
korzystne dla niego. W orzecznictwie Krajowej Izby Odwoławczej ugruntowany jest pogląd,
że zamawiający działa w interesie publicznym i ryzyko niepowodzenia zamierzonego w
danym postępowaniu celu prowadzi częstokroć do niezaspokojenia uzasadnionych potrzeb
szerszej zbiorowości. Zatem ryzyko zamawiającego przewyższa normalne ryzyko związane z
prowadzeniem działalności gospodarczej, które występuje, gdy umowę zawierają dwaj
przedsiębiorcy.
Podkreślić należy, że umowy zawierane w wyniku przeprowadzenia postępowania o
udzielenie zamówienia publicznego są uznawane za sui generis umowy adhezyjne (tak np.
Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z dnia 16 lipca 2016 roku sygn. akt: XXIII Ga 924/14
oraz Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 lutego 2016 roku sygn. akt II CSK 197/15).. Jak
wskazał Sąd Okręgowy we Wrocławiu w wyroku z 14 kwietnia 2008 r., X Ga 67/08 Na
gruncie prawa zamówień publicznych mamy niewątpliwie do czynienia ze swoistego rodzaju
ograniczeniem zasady wolności umów (art. 353
k.c.), które znajduje odzwierciedlenie w
treści zawieranej umowy. Zgodnie z charakterem zobowiązania publicznego Zamawiający
może starać się przenieść odpowiedzialność na wykonawców. W ramach swobody umów
Zamawiający może narzucić pewne postanowienia we wzorze umowy, a Wykonawca może
nie złożyć oferty na takich warunkach. Natomiast składając ofertę musi wziąć pod uwagę
rozszerzony zakres ryzyk i
odpowiednio zabezpieczyć swoje interesy, kalkulując cenę
ofertową. Należy jednak podkreślić, iż błędem jest utożsamianie przez Skarżącego podziału
ryzyk z naruszeniem zasady równości stron stosunku zobowiązaniowego. Niezależnie od
tego jak dużo ryzyka zostanie w umowie przypisane wykonawcy to on dokonuje jego wyceny
i ujmuje dodatkowy koszt tych ryzyk w cenie oferty. Składając ofertę zabezpiecza zatem
swoje interesy kalkulując cenę ofertową. Zamawiający zaś po wyborze najkorzystniejszej
oferty musi zawrzeć umowę na warunkach przedstawionych we wzorze umowy i zapłacić
wskazaną przez Wykonawcę cenę. Umowy zawierane w trybie udzielenia zamówienia
publicznego zbliżone są w swym charakterze do kategorii umów przystąpienia (umów
adhezyjnych). Dominująca pozycja Zamawiającego wynika nie, jak w przypadku umów
adhezyjnych z przewagi ekonomicznej jednego z kontrahentów, a z faktu, iż jest stroną
reprezentującą interes publiczny. Dla umów adhezyjnych charakterystyczne jest, iż
najważniejsze ich warunki określa jeden z kontrahentów posługując się najczęściej ogólnymi
warunkami umów. Podobnie w przypadku umów zawieranych w trybie udzielenia
zamówienia publicznego - w specyfikacji istotnych warunków zamówienia należy zawrzeć
wszystkie istotne warunki przyszłej umowy. Zamawiający może wręcz załączyć do
specyfikacji wzór (projekt) przyszłej umowy lub ogólne warunki umowy, jeżeli zamierza na
takich warunkach zawrzeć umowę. W takim przypadku złożenie oferty jest równoznaczne ze
zgodą kontrahenta na zawarcie umowy według wzorca umownego (art. 384 § 1 k.c.). Zasada
równości, na którą powołuje się Skarżący nabiera na gruncie prawa zamówień publicznych
zupełnie innego znaczenia. W myśl art. 7 PZP Zamawiający obowiązany jest do traktowania
na równych prawach wszystkich podmiotów ubiegających się o zamówienia publiczne i do
prowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia w sposób gwarantujący zachowanie
uczciwej konkurencji. Powołany przez Skarżącego art. 7 PZP stanowić ma w założeniu
swoistego rodzaju barierę przed nadużyciami ze strony Zamawiającego i wyraża dwie
podstawowe zasady prawa zamówień publicznych - zasadę równości oraz zasadę uczciwej
konkurencji. Zdecydowanym celem powyższych regulacji jest wyeliminowanie z
postępowania o udzielenie zamówienia publicznego jakichkolwiek elementów, które miałyby
charakter dyskryminacyjny. Także w samym postępowaniu zmierzającym do wyłonienia
wykonawcy musi być przestrzegana zasada niedyskryminacji. Można uznać, że
postępowanie ma charakter dyskryminacyjny wówczas, gdy prowadzi do wyłączenia
określonej kategorii potencjalnych wykonawców bez uzasadnionej przyczyny. Nie sposób
przyjąć, że ustalenie istotnych warunków zamówienia następuje w sposób dowolny w drodze
jednostronnej czynności Zamawiającego. Jednakże zgodnie z art. 36 ust. 1 pkt 16 PZP,
specyfikacja istotnych warunków zamówienia zawiera istotne dla zamawiającego
postanowienia, które zostaną wprowadzone do treści zawieranej umowy. Zastosowane przez
Zamawiającego kryteria spełniają warunek niedyskryminacji, jeżeli są istotne z punktu
widz
enia rzeczywistych potrzeb zamawiającego. Zamówienia publicznego udziela się
bowiem w ściśle określonym celu, dla zaspokojenia z góry oznaczonych potrzeb
publicznych. Należy więc stwierdzić, że kształtowanie poszczególnych warunków kontraktu
nie jest działaniem dowolnym, a ich treść musi mieć zawsze swoje uzasadnienie w
istniejących potrzebach jednostki zamawiającej.
Dot. zarzutu 5g:
Zgodnie z art. 26.5 projektu umowy:
„5. W celu zrealizowania Zadania Inwestycyjnego Wykonawca z należytą starannością i
pi
lnością zrealizuje i ukończy Roboty zgodnie z Umową oraz usunie wszelkie Wady w
robotach.
Wykonawca, w szczególności:
5.1. sprawdzi poprawność Projektu Budowlanego, Projektów Wykonawczych, pozostałej
Dokumentacji Projektowej i Pozwolenia na Budowę oraz innych dokumentów przedłożonych
przez Zamawiającego, 5.2. w uzgodnieniu z Inwestorem Zastępczym i Zamawiającym
dokona w Projekcie Budowlanym oraz Projektach Wykonawczych ewentualnych
niezbędnych aktualizacji i modyfikacji, uzyska decyzję o zmianie Pozwolenia na Budowę lub
wykona zamienny Projekt Budowlany i uzyska nowe pozwolenia na budowę wraz z innymi
decyzjami administracyjnymi, o ile będzie to konieczne dla należytej realizacji Robót i będzie
to uzasadnione z punktu widzenia technicznego oraz celu Umowy,
.3. weźmie odpowiedzialność za tak sprawdzony, zaktualizowany lub uzyskany jako
zamienny projekt budowlany oraz projekty wykonawcze, jak również za każdy inny dokument
wymagany przez Zamawiającego zgodnie z Prawem i Umową.”
Odwołujący podkreślił, że przedmiotem zamówienia jest wyłącznie budowa budynku
szpitala, co oznacza, że zadanie to jest realizowane w formule „buduj”. Jeśli zatem
inwestycja realizowana jest w formule „buduj”, to za pełną dokumentację będącą podstawą
do wykonania przedmiotu umowy odpowia
da zamawiający.
Odwołujący zauważył, że w treści przedmiotowego Aktu Umowy Zamawiający wprost
wskazuje w definicjach (str. 13 Aktu Umowy), iż Zamawiający uzyska i przedłoży wykonawcy
pozwolenie
na
budowę
czy
projekt
budowlany.
Wobec
tego,
obowiązek
sporządzenia/uzyskania pozwolenia na budowę i projektu budowlanego leży po stronie
Zamawiającego. Nie można przyjąć, że skoro koniecznym okaże się wykonanie zamiennego
projektu budowlanego i uzyskanie nowego pozwolenia na budowę to obowiązek ten (co
ważne - ze wszystkimi tego konsekwencjami) w takim przypadku przechodzi na wykonawcę.
Nie znajduje to w ocenie Odwołującego jakiegokolwiek uzasadnienia. Zamawiający
odpowiedzialny jest za przygotowanie i uzyskanie wszelkiej dokumentacji umożliwiającej
wykonawcy wykona
nie przedmiotu zamówienia, przy czym wykonawca ma prawo
oczekiwać, że dokumentacja ta jest kompletna i spełniająca wszelkie wymagania.
Odwołujący stwierdził, że ma świadomość, że na etapie realizacji inwestycji może
okazać się niezbędne opracowanie dokumentacji zamiennej. Nie zgadza się jednak z tym, że
konsekwencje tego mają obciążać właśnie wykonawcę. Wiąże się to bowiem z
przerzuceniem na wykonawcę odpowiedzialności za ewentualne błędy i wadliwości
posiadanej przez Zamawiającego dokumentacji projektowej. Tymczasem na obecnym etapie
(tj. przed rozpoczęciem realizacji zadania) tak dogłębna weryfikacja tej dokumentacji nie jest
obiektywnie możliwa (ewentualna wadliwości mogą być zidentyfikowane dopiero na etapie
realizacyjnym). Tym samym, niezasadnym jest ro
zszerzenia zakresu przedmiotu zamówienia
i przerzucaniu na wykonawcę konsekwencji uzyskania zamiennego projektu budowlanego i
w dalszej kolejności nowego pozwolenia na budowę, w sytuacji gdy obowiązek leży po
stronie Zamawiającego i jasno wynika z postanowień umowy.
Odwołujący wzniósł o nadanie art. 26.5 wzoru umowy następującej treści:
„Wykonawca, w szczególności:
5.1. Wykonawca poinformuje Inwestora Zastępczego jeżeli dostarczona przez
Zamawiającego Dokumentacja Projektowa nie nadaje się do prawidłowego wykonania
Robót. Projektu Budowlanego, Projektów Wykonawczych, pozostałej Dokumentacji
Projektowej i Pozwolenia n
a Budowę oraz innych dokumentów przedłożonych przez
Zamawiającego,
5.2. w uzgodnieniu z Inwestorem Zastępczy i Zamawiającym dokona w Projekcie
Budowlanym oraz Projektach Wykonawczych ewentualnych niezbędnych aktualizacji i
modyfikacji, Zamawiający uzyska decyzję o zmianie Pozwolenia na Budowę lub wykona
zamienny Projekt Budowlany i uzyska nowe pozwolenia na budowę wraz z innymi decyzjami
administracyjnymi, o ile będzie to konieczne dla należytej realizacji Robót i będzie to
uzasadnione z punktu widzenia technicznego oraz celu Umowy,
5.3 Zamawiający weźmie odpowiedzialność za tak sprawdzony, zaktualizowany lub
uzyskany jako zamienny projekt budowlany oraz projekty wykonawcze. jak również za każdy
inny dokument wymagany przez Zamawiającego zgodnie z Prawem i Umową.”
Zamawiający w odpowiedzi na odwołanie podniósł te same okoliczności jak w
przypadku zarzutu 5e odwołania. Dodatkowo zauważył, że kwestia wprowadzenia do Umowy
opcji „przeprojektuj”, tj. dokonania przez wykonawcę przeglądu dokumentacji projektowej
o
raz ewentualnego wprowadzenia do nich zmian nie jest rozwiązaniem niespotykanym w
obrocie gospodarczym, a wręcz typowym dla inwestycji budowlanych realizowanych w
formule EPC-pod klucz.
Izba uznała zarzut za nieuzasadniony.
Izba w pełni podtrzymuje argumentację wskazaną powyżej, dotyczącą uzasadnienia
oddalenia zarzutu określonego w pkt. 5e odwołania.
Dot. zarzutu 5h:
Zgodnie z art. 27.3 wzoru umowy
„Zamawiający zwróci Wykonawcy Zabezpieczenie w sposób następujący:
3.1. część kwoty Zabezpieczenia, w wysokości 35% (trzydzieści pięć procent) kwoty
Zabezpieczenia, zostanie zwolniona przez Zamawiającego w terminie 14 Dni od dnia
sporządzeniu Protokołu Odbioru Końcowego,
3.2. część kwoty Zabezpieczenia, w wysokości 35 % (trzydzieści pięć procent) kwoty
Zabez
pieczenia, zostanie zwolniona przez Zamawiającego w terminie 14 Dni od dnia
sporządzeniu Protokołu przekazania Obiektu do eksploatacji według Artykułu 88 Aktu umowy
[Przekazanie Robót do eksploatacji – Przejęcie Robót przez Zamawiającego];
3.3. pozostała część kwoty Zabezpieczenia, pozostawiona na zabezpieczenie roszczeń
Zamawiającego z tytułu rękojmi lub Gwarancji Jakości, w wysokości 30 % (trzydzieści
procent) kwoty Zabezpieczenia, zostanie zwolniona nie później niż w 15 (piętnastym) dniu po
dniu, w którym upływa Okres Zgłaszania Wad.
Na potrzeby ustanowienia Zabezpieczenia Strony przyjmują jako planowaną datę upływu
Okresu Zgłaszania Wad dzień [●] r., przy czym wskazana data ma wyłącznie charakter
pomocniczy na potrzeby ustanowienia Zabezpieczenia i nie może być traktowana przez
Strony jako wiążący termin wykonania Umowy.”
Odwołujący wskazał, że zgodnie z art. 453 ustawy P.z.p. zamawiający zwraca
zabezpieczenie w terminie 30 dni od dnia wykonania zamówienia i uznania przez
zamawiającego za należycie wykonane. Przepisy ustawy P.z.p. umożliwiają zamawiającemu
pozostawienie na zabezpieczenie roszczeń z tytułu rękojmi za wady lub gwarancji kwoty nie
przekraczającej 30% zabezpieczenia. W praktyce realizacji umów w sprawie zamówienia
publicznego oznacza to, że po uznaniu przez zamawiającego, że zamówienie zostało
zrealizowane należycie, zamawiający zwraca 70% zabezpieczenia, a pozostałą kwotę
pozostawi
a na zabezpieczenie roszczeń na okres rękojmi za wady. W ocenie Odwołującego
całkowicie niezasadne i sprzeczne z art. 453 ustawy P.z.p. pozostaje rozdzielenie zwracanej
części zabezpieczenia należytego wykonania na dwa odrębne zdarzenia, w szczególności
po
przez wprowadzenie warunku zwrotu 35% wartości zabezpieczenia należytego wykonania
umowy po sporządzeniu protokołu przekazania obiektu do eksploatacji, który nie wiąże się
już z oceną prawidłowości wykonania inwestycji budowlanego. W związku z funkcją, jaką
pełni zabezpieczenie należytego wykonania umowy, zamawiający ma obowiązek dokonać
jego zwrotu w terminie 30 dni od dnia wykonania zamówienia i uznania przez
zamawiającego za należycie wykonane .
W ocenie odwołującego za zupełnie nieuzasadnioną uznać należy sytuację, w której
zwrot tak istotnej części zabezpieczenia należytego wykonania umowy nastąpić ma dopiero
po przekazaniu obiektu do eksploatacji, gdyż zdarzenie to uzależnione jest od okoliczności
niezależnych od wykonawcy (realizacja dostaw niewchodzących w zakres przedmiotowy
Postępowania).
Odwołujący wniósł o zmianę art. 27.3 wzoru umowy poprzez nadanie mu
następującej treści:
„3. Zamawiający zwróci Wykonawcy Zabezpieczenie w sposób następujący:
3.1 część kwoty Zabezpieczenia, w wysokości 70% 35% (trzydzieści pięć
siedemdziesiąt procent) kwoty Zabezpieczenia, zostanie zwolniona przez Zamawiającego w
terminie 14 Dni od dnia sporządzeniu Protokołu Odbioru Końcowego,
3.2. część kwoty Zabezpieczenia, w wysokości 35 % (trzydzieści pięć procent) kwoty
Zab
ezpieczenia, zostanie zwolniona przez Zamawiającego w terminie 14 Dni od dnia
sporządzeniu Protokołu przekazania Obiektu do eksploatacji według Artykułu 88 Aktu umowy
[Przekazanie Robót do eksploatacji– Przejęcie Robót przez Zamawiającego]”
Zamawiający w odpowiedzi na odwołanie oświadczył, że uwzględnia powyższy zarzut
i zobowiązuje się do zmiany treści art. 27.3 wzoru umowy w sposób następujący:
Zamawiający zwróci Wykonawcy Zabezpieczenie w sposób następujący:
„3.1. część kwoty Zabezpieczenia, w wysokości 70% (siedemdziesiąt procent)
kwoty Zabezpieczenia, zostanie zwolniona przez Zamawiającego w terminie 14 Dni od dnia
sporządzeniu Protokołu Odbioru Końcowego;
pozostała część kwoty Zabezpieczenia, pozostawiona na zabezpieczenie
roszczeń Zamawiającego z tytułu rękojmi lub Gwarancji Jakości, w wysokości 30%
(trzydzieści procent) kwoty Zabezpieczenia, zostanie zwolniona nie później niż w 15
(piętnastym) dniu po dniu, w którym upływa Okres Zgłaszania Wad.
Na potrzeby ustanowienia Zabezpieczenia Strony przyj
mują jako planowaną datę
upływu Okresu Zgłaszania Wad dzień [●] r., przy czym wskazana data ma wyłącznie
charakter pomocniczy na potrzeby ustanowienia Zabezpieczenia i nie może być traktowana
przez Strony jako wiążący termin wykonania Umowy.”
Odwołujący na rozprawie przed Krajową Izbą Odwoławczą oświadczył, że
podtrzymuje wskazany wyżej zarzut.
Izba uznała zarzut za nieuzasadniony.
Izba wskazuje, że zgodnie z art. 453 ust. 1 ustawy P.z.p., zamawiający zwraca
zabezpieczenie w terminie 30 dni od dnia wykonani
a zamówienia i uznania przez
zamawiającego za należycie wykonane. W myśl ust. 2, zamawiający może pozostawić na
zabezpieczenie roszczeń z tytułu rękojmi za wady lub gwarancji kwotę nieprzekraczającą
30% zabezpieczenia. Stosownie do ust. 3, kwota, o której mowa w ust. 2, jest zwracana nie
później niż w 15. dniu po upływie okresu rękojmi za wady lub gwarancji.
Izba wskazuje, że modyfikacja treści art. 27.3 umowy, do jakiej zobowiązał się
zamawiający w związku z uwzględnieniem odwołania, nie jest sprzeczna z dyspozycją art.
453 ust. 1
– 3 ustawy P.z.p. W zakresie ustalenia, co należy rozumieć przez „sporządzenie
Protokołu Końcowego”
Dot. zarzutu 5i:
Zgodnie z art. 29 ust. 12 i 13 wzoru umowy:
„12. Wraz z Raportami Okresowymi Wykonawca będzie przekazywał pisemne oświadczenia,
że Wykonawca terminowo uiszcza wszelkie wymagalne należności na rzecz
Podwykonawców Robót Budowlanych wynikające z umów pomiędzy Podwykonawcami
Robót Budowlanych i Wykonawcą, oraz wskazujące następujące okoliczności:
nazwy i dane adresowe Podwykonawców Robót Budowlanych wykonujących w imieniu
Wykonawcy Roboty w danym okresie raportowania;
12.2. przybliżoną wartość Robót wykonanych w danym okresie raportowania przez
poszczególnych Podwykonawców Robót Budowlanych;
. płatności uiszczone na rzecz każdego z Podwykonawców Robót Budowlanych przez
Wykonawcę w danym okresie raportowania oraz całkowitą sumę płatności dokonanych na
rzecz każdego z Podwykonawców Robót Budowlanych w toku realizacji Umowy.
Wraz z wyżej wymienionym oświadczeniem Wykonawca będzie przekazywał dowody
dokonania zapłaty wynagrodzenia Podwykonawcom jak również pisemne oświadczenia
Podwykonawców Robót Budowlanych, z których będzie wynikać, że wszystkie należności
takich Podwykonawców Robót Budowlanych wynikające z ich umów z Wykonawcą
wymagalne w danym okresie raportowania zostały uiszczone przez Wykonawcę.
Powyższe zobowiązania Wykonawcy znajdują wprost zastosowanie do dalszych
Podwykonawców Robót Budowlanych.
13. Wykonawca wraz z Raportami Okresowymi
dostarczy ponadto oświadczenia
Podwykonawców Robót Budowlanych, będących dalszymi podwykonawcami Wykonawcy, a
którzy nie są w sposób bezpośredni stronami umów z Wykonawcą, z których to oświadczeń
będzie wynikać, że wszystkie należności takich Podwykonawców Robót Budowlanych
wynikające z ich umów o charakterze podwykonawczym wymagalne w danym okresie
raportowania zostały na ich rzecz uiszczone.”
Odwołujący wskazał, że ustawodawca wprost wskazał, iż warunkiem zapłaty
wynagrodzenia przez zamawiającego jest przedstawienie dowodów zapłaty wymagalnego
wynagrodzenia podwykonawcom i dalszym podwykonawcom. W ocenie Odwołującego już
więc ustawowy mechanizm weryfikacji wywiązywania się przez wykonawcę z obowiązku
wypłaty wynagrodzenia podwykonawcom powinien być z punktu widzenia Zamawiającego
całkowicie wystarczający. Ustawodawca wprost nakłada na wykonawcę obowiązek
przedstawienia dowodów zapłaty wynagrodzenia należnego podwykonawcom. Postawienie
więc przez Zamawiającego obowiązku przedstawienia zarówno dowodów jak i oświadczeń
każdego z podwykonawcom jest w ocenie Odwołującego wymaganiem ponad potrzeby
Zamawiającego. Odwołujący zauważył, iż z praktycznego punktu widzenia, żądanie złożenia
zarówno dowodów dokonania zapłaty jak i indywidualnych oświadczeń podwykonawców
będzie czynnością de facto wydłużającą proces potwierdzenia dokonania należnej zapłaty
podwykonawcom (i wbrew celowi regulacji z art. 447 ustawy P.z.p. będzie prowadzić do
zatorów płatniczych). Każdorazowa konieczność uzyskiwania dodatkowych oświadczeń od
podwykonawców i dalszych podwykonawców o dokonaniu płatności jest z perspektywy
realizacji inwestycji (oraz tego, iż wykonawca w świetle przepisów ustawy P.z.p. i tak musi
przedstawić dowód np. w postaci faktury lub wyciągu bankowego) czynnością wydłużającą,
bowiem wykonawca nie będzie miał wpływu na terminowość podwykonawców w doręczeniu
mu takiego oświadczenia.
Odwołujący wniósł o zmianę art. 29.12 w związku z art. 29.13 wzoru umowy poprzez
nadanie mu następującej treści:
„12. Wykonawca będzie przekazywał dowody dokonania zapłaty wynagrodzenia
Podwykonawcom lub pisemne oświadczenia Podwykonawców Robót Budowlanych, z
których będzie wynikać, że wszystkie należności takich Podwykonawców Robót
Budowlanych wynikające z ich umów z Wykonawcą wymagalne w danym okresie
raportowania zostały uiszczone przez Wykonawcę. Powyższe zobowiązania Wykonawcy
znajdują wprost zastosowanie do dalszych Podwykonawców Robót Budowlanych.
13. Wykonawca wraz z Raportami Okresowymi dostarczy dowody potwierdzające, że
wszystki
e należności takich Podwykonawców Robót Budowlanych, będących dalszymi
podwykonawcami Wykonawcy, a którzy nie są w sposób bezpośredni stronami umów z
Wykonawcą wynikające z ich umów o charakterze podwykonawczym wymagalne w danym
okresie raportowania zostały na ich rzecz uiszczone.”
Zamawiający stwierdził, że wprowadzone w umowie rozwiązanie z artykułu 29,
zgodnie z którym wykonawca powinien przedkładać oświadczenia podwykonawców o
uzyskaniu wynagrodzenia z tytułu podwykonawstwa, stanowi przejaw dotychczasowych
doświadczeń Zamawiającego, gdzie zdarzały się sytuacje, w których podwykonawcy
artykułowali wobec Zamawiającego oczekiwania zapłaty, pomimo wcześniejszego
przekazania przez wykonawcę „dowodów potwierdzających zapłatę”. Ma ono
zagwarantować, że podwykonawcy uzyskają należne im wynagrodzenie i nie będą mogli
następczo (po złożeniu takiego oświadczenia) artykułować roszczeń względem
Zamawiającego (z uwagi na nadużycie ich prawa w rozumieniu K.c.). Zamawiający
zauważył, że ustawa P.z.p. nie tworzy zamkniętego katalogu „dowodów potwierdzających
zapłatę”, a przyjęte rozwiązanie, z oczywistych względów, stanowi takowy dowód i nie wiąże
się ze szczególną trudnością ich uzyskania przez wykonawcę.
Izba uznała zarzut za nieuzasadniony.
Izba wskazuje, że zgodnie z art. 447 ust. 1 pkt 1 ustawy P.z.p., w przypadku
zamówień na roboty budowlane, których termin wykonywania jest dłuższy niż 12 miesięcy,
jeżeli umowa przewiduje zapłatę wynagrodzenia należnego wykonawcy w częściach,
warunkiem zapłaty, przez zamawiającego, drugiej i następnych części należnego
wynagrodzenia za odebrane roboty budowlane jest przedstawienie dowodów zapłaty
wymagalnego wynagrodzenia podwykonawcom i dalszym podwykonawcom, o których mowa
w art. 464 ust. 1, biorącym udział w realizacji odebranych robót budowlanych.
Izba wskazuje na wyrok Krajowej Izby Odwoławczej z dnia z 8 sierpnia 2014 r., sygn.
akt KIO 1506/14, którego wnioski w pełni podziela i uznaje za swoje, a z którego wynika, że
ustawodawca nie wskazał, co ma być owymi dowodami, ani nie zdefiniował pojęcia dowodu,
jednak można przyjąć, że chodzi o taki „środek służący do wykazania prawdziwości
okoliczności ważnych do rozstrzygnięcia sprawy (definicja słowa „dowód” zawarta w
internetowym słowniku języka polskiego PWN), dzięki któremu zamawiający będzie miał
poczucie, że wykonawca „udowodnił” mu zaistnienie danych okoliczności. Połączenie
wydruku przelewu z oświadczeniem wykonawcy jest najbardziej popularnym i chyba
najlepszym środkiem do osiągnięcia tego celu. Nie jest też powiedziane, że 1 dokument to 1
dowód, dowód w tym zakresie może bowiem się składać z całego ciągu dokumentów.
Zdaniem Izby zamawiający postąpił poprawnie wskazując wykonawcy od razu w umowie,
jakie dokumenty ma on przygotować wraz z fakturą. Jest to dla wykonawcy bardziej
kor
zystne, niż gdyby dopiero po przedstawieniu mu faktury zamawiający zaczął wskazywać,
że danego dokumentu nie uznaje za wystarczający dowód”. A zatem dowodami zapłaty
powinny być wszelkie dokumenty, z których wynika potwierdzenie zrealizowania obowiązku
dot
yczącego zapłaty wymagalnego wynagrodzenia za wykonaną część robót
podwykonawcom i dalszym podwykonawcom
Dot. zarzutu 5j
Zgodnie z art. 88.1.3 „Roboty będą przejęte przez Zamawiającego, kiedy zakończone
i odebrane przez Zamawiającego zostaną wszystkie Dostawy, o których mowa w artykule 24
Aktu Umowy” (dostawy te są przedmiotem odrębnego postępowania o udzielenie
zamówienia publicznego).
W ocenie odwołującego, powyższe postanowienie po raz kolejny stanowi
nieuzasadnione ryzyko wykonawcy w zakresie skuteczno
ści dokonania odbioru przedmiotu
zamówienia, jakim są – siłą rzeczy – roboty budowlane. Zamawiający stara się bowiem
uzależnić odbiór przedmiotu zamówienia od zakończenia i odebrania dostaw, które
realizowane będą przez podmiot inny niż wykonawca. Zamawiający nie może więc
uzależniać odbioru przedmiotu zamówienia wynikającego z tego Postępowania od dnia
zakończenia dostaw, bowiem są to dwa odrębne zadania, a obowiązki w postaci
terminowego dostarczenia przedmiotu dostaw przez podmiot trzeci nie mogą być
prz
erzucane na wykonawcę realizującego roboty budowlane.
Odwołujący podniósł, że określenie takiego powiązania jest sprzeczne z przepisami
kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 647 Kodeksu cywilnego przez umowę o roboty budowlane
wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego
zgodnie z projektem i z zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do
dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem
robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu, oraz do
odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia. Na tle wskazanego przepisu
zamawiający ma więc obowiązek odbioru robót.
Wobec powyższego, odwołujący wniósł o nadanie art. 88.1.3. następującej treści:
1. Rob
oty będą Przejęte przez Zamawiającego, kiedy:
1.1. Roboty zostaną ukończone zgodnie z Umową, włącznie ze sprawami opisanymi w
Artykule 78 Aktu Umowy [Czas na Ukończenie] i z wyjątkiem tego, co zostało dozwolone w
Artykule 88.3.1. Aktu Umowy [Przejęcie Robót przez Zamawiającego] poniżej, oraz
1.2. Inwestor Zastępczy oraz Wykonawca, przy udziale Zamawiającego, sporządzą Protokół
Odbioru Końcowego lub będzie się uważało, że zostało wystawione zgodnie z niniejszym
Artykułem.
1.3. zakończone i odebrane przez Zamawiającego zostaną wszystkie Dostawy, o których
mowa w Artykule 24 Aktu Umowy.
Zamawiający w odpowiedzi na odwołanie podniósł te same okoliczności jak w
przypadku zarzutu 5e odwołania.
Izba uznała zarzut za nieuzasadniony.
Izba w pełni podtrzymuje argumentację wskazaną powyżej, odnoszącą się do
uzasadnienia oddalenia zarzutu określonego w pkt. 5e odwołania.
Dot. zarzutu 5k:
Zgodnie z art. 88 ust. 3 pkt 3.2 wzoru umowy
3. Inwestor Zastępczy, w porozumieniu z Koordynatorem Zamawiającego, w ciągu 3 Dni
Roboczych po otrzymaniu wniosku Wykonawcy:
3.2. odrzuci wniosek, podając powody i wyszczególniając pracę wymaganą do zrobienia
przez Wykonawcę, aby umożliwić przystąpienie do sporządzenia Protokołu Odbioru
Końcowego; w takim przypadku Wykonawca ukończy te pracę przed wystawieniem
ponownego powiadomienia według niniejszego Artykułu 88 Aktu Umowy [Przekazanie Robót
do eksploatacji -
Przejęcie Robót przez Zamawiającego].
Zgodnie z art. 89 ust. 2 pkt 2.2 wzoru umowy:
2. Inwestor Zastępczy w ciągu 3 Dni Roboczych po otrzymaniu wniosku Wykonawcy:
2.2. odrzuci wniosek, podając powody i wyszczególniając pracę wymaganą do zrobienia
przez Wykonawcę, aby umożliwić przystąpienie do sporządzenia Protokołu Zakończenia
Robót; w takim przypadku Wykonawca ukończy te pracę przed wystawieniem ponownego
powiadomienia według niniejszego Artykułu 89 Aktu Umowy [Protokół Zakończenia Robót].
Zgodnie z Załącznikiem nr 4, pkt 3.2.3 ppkt 3.2.3.9 [Procedury odbiorowe]
3.2.3.9. Jeżeli w toku czynności odbiorowych zostaną stwierdzone wady to Inwestorowi
Zastępczemu (Inspektorowi Nadzoru) i Zamawiającemu przysługuje prawo odmowy odbioru
robót do czasu usunięcia wad.
Odwołujący podniósł, że w żadnym z powyższych postanowień Zamawiający nie
precyzuje, iż podstawą odmowy odbioru robót będą wyłącznie wady istotne. Tym samym,
postanowienia te zakładają, iż Zamawiający dokona odbioru robót dopiero wówczas, gdy
roboty będą wolne od wad. Brak wyraźnego i szczegółowego rozróżnienia tych wad
prowadzi do sytuacji, w której Zamawiający będzie upoważniony do odmowy odbioru robót
również w przypadku wystąpienia wad nieistotnych. W ocenie odwołującego postanowienia
w aktualnym brzmieniu pozostają niezgodne z przepisami Kodeksu cywilnego oraz zasadami
realizacji robót budowlanych.
Odwołujący wniósł o zmianę art. 88.3.2 wzoru umowy poprzez nadanie mu
następującej treści:
„3.2. odrzuci wniosek, podając powody i wyszczególniając pracę wymaganą do zrobienia
przez Wykonawcę, aby umożliwić przystąpienie do sporządzenia Protokołu Odbioru
Końcowego, z zastrzeżeniem, że podstawę odrzucenie wniosku o sporządzenia Protokołu
Odbioru Końcowego może stanowić tylko i wyłącznie wystąpienie wad istotnych Robót; w
takim przypadku Wykonawca ukończy te pracę przed wystawieniem ponownego
powiadomienia w
edług niniejszego Artykułu 88 Aktu Umowy [Przekazanie Robót do
eksploatacji -
Przejęcie Robót przez Zamawiającego].”;
Odwołujący wniósł o zmianę art. 89.2.2 wzoru umowy poprzez nadanie mu
następującej treści:
„2.2. odrzuci wniosek, podając powody i wyszczególniając pracę wymaganą do zrobienia
przez Wykonawcę, aby umożliwić przystąpienie do sporządzenia Protokołu Zakończenia
Robót, z zastrzeżeniem, że podstawę odrzucenie wniosku o sporządzenia Protokołu
Zakończenia Robót może stanowić tylko i wyłącznie wystąpienie wad istotnych Robót; w
takim przypadku Wykonawca ukończy te pracę przed wystawieniem ponownego
powiadomienia według niniejszego Artykułu 89 Aktu Umowy [Protokół Zakończenia Robót].”
Zamawiający w odpowiedzi na odwołanie zauważył, że zarzut Odwołującego w
zakresie braku wskazania powodów, kiedy możliwe jest odrzucenie przez Zamawiającego
wniosku o dokonanie odbioru końcowego i podpisanie protokołu zakończenia robót, jak
również wskazaniu, że Zamawiający ma prawo do odmowy odbioru częściowego do czasu
usunięcia wszelkich wad i niedoróbek, także nieistotnych, abstrahuje od oczywistej w
Kodeksie cywilnym zasady, iż odmowa odbioru może nastąpić wyłącznie w przypadku
zaistnienia wad istotnych w rozumieniu K.c. W ich braku i nieuzasadnionej odmowie odbioru
przez Zamawiającego przyjmuje się wręcz tzw. „fikcję odbioru jednostronnego”, który
skutkuje obligiem Zamawiającego dla dokonania zapłaty wynagrodzenia wykonawcy.
Izba uznała zarzut za nieuzasadniony.
Izba wskazuje, że zgodnie z art. 447 Kodeksu cywilnego przez umowę o roboty
budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu,
wykonanego zgodnie z projektem i z zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje
się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z
przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia
projektu, oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia.
W szczególności Izba wskazuje, że z zakwestionowanych przez odwołującego
zapisów umownych w żaden sposób nie wynika, że zamawiający będzie uprawniony do
odmowy odbioru przedmiotu umowy w sytuacji stwierdzenia jakichkolwiek wad, w tym
również wad nieistotnych. Wobec braku takich postanowień zastosowanie będą miały
odpowiednie przepisy Kodeksu cywilnego.
W orzecznictwie sądów powszechnych i Sądu Najwyższego ugruntowany jest pogląd,
że odbiór robót budowlanych nie jest uzależniony od tego, czy są one całkowicie wolne od
wad. Z wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 22 września 2016 r., V ACa 1009/15
wynika, że w sytuacji gdy wykonawca zgłosił zakończenie robót budowlanych wykonanych
zgodnie z projektem i zasadami wiedzy technicznej zamawiający jest zobowiązany do ich
odbioru (art. 647 k.c.). W protokole z tej czynności stanowiącym pokwitowanie spełnienia
świadczenia i podstawę dokonania rozliczeń stron, niezbędne jest zawarcie ustaleń co do
jakości wykonanych robót, w tym ewentualny wykaz wszystkich ujawnionych wad z
terminami ich usunięcia lub oświadczeniem inwestora o wyborze innego uprawnienia
przysługującego mu z tytułu odpowiedzialności wykonawcy za wady ujawnione przy
odbiorze.
Odmowa odbioru będzie uzasadniona jedynie w przypadku, gdy przedmiot
zamówienia będzie mógł być kwalifikowany jako wykonany niezgodnie z projektem i
zasadami wiedzy
technicznej lub wady będą na tyle istotne, że obiekt nie będzie się nadawał
do użytkowania (wyrok Sądu Najwyższego z 7 marca 2013 r., II CSK 476/12).
A zatem zamawiający nie będzie uprawniony do odbioru robót, jeżeli przy czynności
odbioru zostaną stwierdzone wady nieistotne. W ocenie Izby brak jest podstaw do
nakazywania zamawiającemu dokonywania zmian w treści wzoru umowy zgodnie z
żądaniem odwołującego.
Z uwagi na powyższe orzeczono jak na wstępie.
O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 575 ustawy z
dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych, stosownie do wyniku
postępowania oraz na podstawie § 8 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z
dnia 30 grudnia 2020 r. w sprawie szczegółowych rodzajów kosztów postępowania
odwoławczego, ich rozliczania oraz wysokości i sposobu pobierania wpisu od odwołania (Dz.
U. z 2020 r. poz. 2437).
Przewodniczący:
………………………………