Sygn. akt: KIO 935/21
WYROK
z dnia 28 kwietnia 2021 r.
Krajowa Izba Odwoławcza - w składzie:
Przewodniczący: Emil Kawa
Członkowie:
Magdalena Grabarczyk
Katarzyna Odrzywolska
Protokolant:
Piotr Cegłowski
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 kwietnia 2021 roku w Warszawie,
odwołania
wniesionego do Prezesa Krajowe
j Izby Odwoławczej w dniu 23 marca 2021 r. przez
wykonawcę S. K. i Wspólnicy Sp. K., ul. Bagatela 10/3, 00-585 Warszawa, w
postępowaniu prowadzonym przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad
Oddział w Kielcach, ul. I. Paderewskiego 43/45, 25-950 Kielce
przy udziale:
A.
wykonawcy B.
Kancelaria Radców Prawnych M. & Partnerzy Spółka Partnerska,
ul. Adama Branickiego 15, 02-972 Warszawa
, zgłaszającego przystąpienie do
postępowania odwoławczego po stronie odwołującego
B.
wykonawcy Kancelaria Prawna T. S. Radca Prawny,
ul. Jagiellońska 27/13, 03-
719 Warszawa
, zgłaszającego przystąpienie do postępowania odwoławczego po stronie
odwołującego
C.
wykonawcy
Kancelaria Radców Prawnych Ć. i Partnerzy Sp. p., Al. J. Ch. Szucha
8, 00-582 Warszawa
, zgłaszającego przystąpienie do postępowania odwoławczego po
stronie odwołującego
D.
wykonawcy S. D. O.
i Partnerzy Spółka Partnerska Radców Prawnych i
Adwokatów, ul. Narutowicza 12, 70-240 Szczecin, zgłaszającego przystąpienie do
postępowania odwoławczego po stronie odwołującego.
Orzeka
umarza postępowanie w zakresie zarzutu 4 lit. b) odwołania z powodu jego wycofania
przez odwołującego
Uwzględnia odwołanie w zakresie:
2a.
zarzutu z pkt 3.2 OPZ i nakazuje zamawiającemu jego zmianę wraz z odpowiednią
zmian
ą treści postanowień § 8 pkt 4-8 projektu wzoru umowy
2b.
zarzutu z pkt 2 lit b i w tym zakresie nakazuje zamawiającemu wskazanie
okoliczności, kiedy i przez jaki okres nieobecność Lidera zespołu/koordynatora w
siedzibie zamawiającego, będzie usprawiedliwiona zaistniałymi okolicznościami.
2c. zarzutu nr 5
pkt a) i nakazuje zamawiającemu dokonanie zmiany dotychczasowej
treści pkt. 8.2.b.1.a Tomu I SWZ i ustalenie warunku doświadczenia koordynatora/Lidera
zespołu na okres min 12 miesięcy.
W pozostałym zakresie zarzuty odwołania oddala.
Zalicza w poczet kosztów postępowania kwotę 7 500, 00 (siedem tysięcy pięćset)
złotych, i:
4a. zasądza od zmawiającego na rzecz odwołującego kwotę 4 500,00 (cztery tysiące
pięćset) złotych tytułem zwrotu 3/5 kosztu wpisu od odwołania
4b. zasądza od odwołującego na rzecz zamawiającego kwotę 1440,00 (jeden tysiąc
czterysta czterdzieści) złotych tytułem zwrotu 2/5 kosztu wynagrodzenia
pełnomocnika.
Stosownie do art. 579 ust.1 i art.
580 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 11 września 2019 r. Prawo
zamówień publicznych (Dz. U. poz. 2019 ze zm.) na niniejszy wyrok - w terminie 14 dni od
dnia jego doręczenia - przysługuje skarga za pośrednictwem Prezesa Krajowej Izby
Odwoławczej do Sądu Okręgowego w Warszawie.
Przewodniczący
………………………………
Członkowie: ……………………………..
………………………………
Sygn.. akt KIO 935/21
UZASADNIENIE
Generalna Dyrekcja
Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Kielcach, ul. I. Paderewskiego
43/45, 25-950 Kielce,
dalej zwany „zamawiającym” prowadzi postepowanie o udzielenie
zamówienia publicznego na usługi społeczne pn. ,,Obsługa prawna Oddziału GDDKiA w
Kielcach" o nr: ocds-148610-ca00af63- 8645-11 eb-86bl -a64936a8669f.
Ogłoszenie o zamówieniu o nr 2021/BZP 00019387/01 zamieszczone zostało w Biuletynie
Zamówień Publicznych w dniu 18.03.2021 r. oraz na platformie zakupowej zamawiającego
pod adresem: gddkia.eb2b.com.pl.
Postępowanie znajduje się na etapie udostępnienia wykonawcom treści SWZ. Jeden
z wykonawców - Sienna K. i Wspólnicy Sp. K., ul. Bagatela 10/3, 00-585 Warszawa, dalej
zwany „odwołującym” wniósł odwołanie od postanowień treści SWZ do Prezesa Krajowej
Izby Odwoławczej, gdyż uznał je za niezgodne z przepisami ustawy Pzp.
Zarzucił zamawiającemu:
1) naruszenie przepisu art. 353
w zw. z art. 58 w zw. z art. 5 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964
r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1740 z późn. zm.), zwanej dalej również „k.c." w zw.
z przepisem art. 8 i art. 16 ustawy Pzp w zw. z art. 19a ust. 5 pkt 4 lit. b tiret piąte i art. 106j
ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2020 r. poz. 106 z
późn. zm.) oraz § 1 pkt 2 i § 5 pkt 2 lit b Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 30
grudnia 2020 r. w sprawie szczegółowych rodzajów kosztów postępowania odwoławczego,
ich rozliczania oraz wysokości i sposobu pobierania wpisu od odwołania (Dz. U. poz. 2437)
wyrażające się w wykorzystaniu pozycji dominującej Zamawiającego, polegające na
ustanowieniu w OPZ i umowie takiego mechanizmu zwrotu kosztów zastępstwa
procesowego przed Krajową Izbą Odwoławczą zgodnie z którym Wykonawca zawsze
zobowiązany będzie do wnioskowania o zasądzenie tych kosztów przedkładając wystawioną
na Zamawiającego fakturę VAT
a)
w sytuacji, gdy Izba zasądzi te koszty na rzecz Zamawiającego, a koszty zostaną
wyegzekwowane, Zamawiający zapłaci ich sumę Wykonawcy lecz wartość wynagrodzenia
brutto uzyskanego przez Wykonawcę z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego
przed KIO pomniejszy wartość brutto najbliższej faktury Wykonawcy z tytułu miesięcznego
wynagrodzenia ryczałtowego, co w istocie sprowadzać się będzie do obniżenia należnego
Wykonawcy wynagrodzenia ryczałtowego w tytułu świadczonej usługi bieżącej obsługi
prawnej
mimo jej należytego wykonania oraz w sposób niedozwolony modyfikuje
bezwzględnie obowiązujące przepisy prawa podatkowego w przedmiocie momentu
powstania zobowiązania podatkowego;
b)
w sytuacji, gdy
Izba nie zasądzi tych kosztów na rzecz zamawiającego, Wykonawca
zobowiązany będzie do dokonania „korekty" faktury, ku czemu przepisy prawa podatkowego
nie dają podstaw, gdyż okoliczność taka nie może być przyczyną „korekty", a co więcej,
czynić będzie nie polegającym na prawdzie oświadczanie pełnomocnika składanego przed
Izbą o poniesieniu przez jego mocodawcę kosztów zastępstwa procesowego.
2) naruszenie przepisu art. 353
w zw. z art. 58 w zw. z art. 5 k.c. w zw. z przepisem art. 8 i
art. 16 ustawy Pzp wyrażające w wykorzystaniu pozycji dominującej Zamawiającego,
polegające na ustanowieniu wymagania, aby Lider/Koordynator zespołu radców
prawnych/adwokatów Wykonawcy pełnił dyżury prawne w siedzibie Zamawiającego
codziennie co najmniej przez 4 godziny obok innego członka Personelu Kluczowego, co
stanowi:
a)
zbyt daleko idącą ingerencję w sposób organizacji pracy przez Wykonawcę,
zwłaszcza, że zgodnie z postanowieniem § 3 ust. 4 wzoru Umowy to Wykonawca odpowiada
za jakość, terminowość i zgodność z obowiązującymi przepisami prawnymi czynności
wykonywanych w ramach Umowy, kierując do wykonania zamówienia wymagany przez
Zamawiającego Personel Kluczowy, a obecność lub brak obecności Lidera/Koordynatora
codziennie w siedzibie Zamawiającego nie jest czynnikiem decydującym, czy mającym na
celu zapewnić należytą jakość realizowanych usług, skoro i tak tylko jeden członek zespołu
(poza Liderem/Koordynatorem), a nie każdy z nich, ma być dostępny w siedzibie
Zamawiającego danego dnia, przy jednoczesnej, pełnej dostępności zdalnej - co wskazuje,
że należyta koordynacja realizacji umowy odbywać się będzie i tak w sposób w większości
zdalny (przez porozumiewanie się Lidera/Koordynatora w sposób zdalny z zespołem),
b)
zbyt daleko idącą ingerencję w sposób organizacji pracy przez Wykonawcę,
narzucając mu wręcz niemożliwe do spełnienia wymaganie (konieczne do spełnienia przez
cały, 36 miesięczny okres świadczenia usługi), nie uwzględniające jakiejkolwiek możliwości
zastępstwa Lidera/Koordynatora inną osobą przy świadczeniu codziennego, co najmniej 4
godzinnego dyżuru w siedzibie Zamawiającego (nawet w wypadku urlopu, choroby czy
innych organizacyjnych losowych zdarzeń);
naruszenie przepisu art. 353
w zw. z art. 58 w zw. z art. 5 k.c. w zw. z przepisem art.
8 i art. 16 ustawy Pzp wyrażające w wykorzystaniu pozycji dominującej Zamawiającego,
polegające na ustanowieniu arbitralnego prawa Zamawiającego do wyrażania lub
niewyrażania zgody na świadczenie usługi w formie pracy zdalnej, bez wskazania ku temu
żadnych obiektywnych i weryfikowalnych kryteriów oraz bez uwzględnienia trybu pracy
pracowników Zamawiającego i Wykonawcy oraz chociażby panującej sytuacji epidemicznej
oraz bez żadnego trybu odwoławczego;
art. 99
ust. 1 w zw. z art. 16 ustawy Pzp przez niejednoznaczne i niewyczerpujące
opisanie przedmiotu zamówienia co do zakresu świadczonej pomocy prawnej, wyrażające
się w:
a)
możliwości powierzenia Wykonawcy świadczenia pomocy prawnej w zakresie spraw
nie wymieni
onych wprost w OPZ, jeżeli „charakter tych spraw dotyczy działalności
Zamawiającego w zakresie zagadnień związanych z działalnością wewnętrznych komórek
organizacyjnych i odpowiada kwalifikacjom oraz uprawnieniom Wykonawcy" (TOM III SWZ -
OPZ pkt 2.2.), bez jakiegokolwiek sprecyzowania przede wszystkim przedmiotu tej pomocy
prawnej oraz jej zakresu, w tym czasowego,
b)
braku oszacowania w dokumentach zamówienia liczby: opinii pisemnych, stanowisk
pisemnych, spotkań poza siedzibą Zamawiającego, zastępstw procesowych, zastępstw
przed KIO, chociażby na podstawie danych historycznych oraz planowanych oraz
zrealizowanych dotychczas inwestycji
co nie pozwala Wykonawcy na pełne zidentyfikowanie obowiązków do których
wykonywania zobowiązany będzie w toku realizacji umowy oraz nie pozwala na należyte
wyszacowanie kosztów realizacji zamówienia, a przez to złożenie konkurencyjnej i należycie
sporządzonej oferty;
art. 112 w zw. z art. 16 ustawy Pzp przez ustanowienie nieproporcjonalnego warunku
udziału
w
postępowaniu
dot.
posiadania
przez
Lidera/Koordynatora
radców
prawnych/adwokatów Wykonawcy doświadczenia zawodowego przez min. 24 miesiące jako
radca prawny lub adwokat, zdobytego w ramach jednej umowy (zakończonej lub będącej w
trakcie realizacji) w okresie ostatnic
h 5 lat, polegającego na świadczeniu stałej obsługi
prawnej związanej z realizacją lub nadzorem i zarządzaniem kontraktem dotyczącym
inwestycji drogowej, w oparciu o warunki kontraktowe FIDIC, w sytuacji, gdy czas na jaki
zawierana jest umowa wynosi 36 mie
sięcy:
a)
a rękojmię należytego wykonania zamówienia może dawać Wykonawca dysponujący
osobą skierowaną do realizacji zamówienia jako Lider/Koordynator posiadającą 12
miesięczne doświadczenie w podanym wyżej zakresie i czas ten pozwala na zdobycie
niezbędnych kompetencji i doświadczenia do realizacji umowy z Zamawiającym,
b)
i wymaganie doświadczenia zawodowego osoby skierowanej do wykonania
zamówienia w proporcji ¾ do czasu przez jaki świadczona ma być usługa jawi się jako
rażące ograniczenie konkurencji.
Podnosząc powyższe zarzuty wniósł o uwzględnienie odwołania i nakazanie
Zamawiającemu:
a)
wprowadzenia do dokumentów zamówienia postanowienia zgodnie z którym:
„Niezależnie od wynagrodzenia ryczałtowego Zamawiający zapłaci Wykonawcy dodatkowe
wynagrodzenie
w wysokości kosztów zastępstwa procesowego:
jako kwotę brutto zasądzonych na rzecz Zamawiającego lub jemu przyznanych, jeśli
pełna kwota zastępstwa procesowego została wyegzekwowana od strony przeciwnej w
okresie trwania umowy. Płatność następować będzie na podstawie faktury VAT wystawianej
raz w miesiącu w ostatnim dniu miesiąca, do której załączony będzie wykaz zasądzonych i
wyegzekwowanych kwot zastępstw procesowych;
jako kwotę 3.600 zł brutto na podstawie faktury VAT przedkładanej w Krajowej Izbie
Odwoławczej" wraz z wymaganym przepisami prawa oświadczeniem."
oraz dostosowania dokumentacji postępowania do tego postanowienia,
b)
usunięcie wymagania w zakresie obowiązkowego, codziennego świadczenia przez
Lidera/Koordynatora dyżuru w siedzibie Zamawiającego oraz wprowadzenie do dokumentów
zamówienia postanowień, zgodnie z którymi:
,,Wykonawca świadczyć będzie usługę osobiście lub przy pomocy innych wskazanych przez
Wykonawcę osób spełniających warunki wskazane w postępowaniu o udzielenie zamówienia
publicznego",
„Usługi realizowane będą przez pełnienie dyżuru w siedzibie Zamawiającego w następujący
sposób: 5 razy w tygodniu w dni robocze po 8 godziny dziennie - tj. 40 godzin w tygodniu, w
godzinach pracy Zamawiającego 7:30-16:15. Szczegółowe godziny obecności Wykonawcy
lub poszczególnych osób skierowanych do realizacji
zamówienia zostaną określone w harmonogramie, który zostanie pisemnie uzgodniony przez
Strony w terminie 7 dni od dnia zawarcia Umowy",
„ Wykonawca skieruje niezbędną ilość radców prawnych/adwokatów spełniających
wymagania określone w SWZ do pełnienia dyżurów prawnych w siedzibie Zamawiającego w
ilości 40 godzin tygodniowo, pięć razy w tygodniu w dni robocze tj. od poniedziałku do piątku
po 8 godzin dziennie (co najmniej jedna osoba jedneg
o dnia) oraz zapewni dostępność
zdalną tych osób, które nie świadczą danego dnia dyżuru w siedzibie Zamawiającego, w tym
z wykorzystaniem kwalifikowanego podpisu elektronicznego"
oraz dostosowania dokumentacji postępowania do ww. postanowień,
c)
dokonania
zmiany § 4 ust. 2 zdanie ostatnie Tomu II SWZ - PPU przez zastąpienie
jego dotychczasowej treści następującą: „Dopuszczalna jest możliwość wykonywania usługi
w formie pracy zdalnej, zgodnie z potrzebami Oddziału, co uwarunkowane będzie
organizacją pracy Zamawiającego lub Wykonawcy zdeterminowaną okolicznościami
związanymi z panującą sytuacją epidemiczną.",
d)
dokonania zmiany TOMU III SWZ - OPZ przez:
określenie w pkt 2.2 przedmiotu oraz maksymalnego zakresu, w tym czasowego
opisanego tam przedmiotu pomoc
y prawnej, który jako dodatkowy będzie mógł zostać
zlecony Wykonawcy, ze wskazaniem również formy takiego zlecenia, oraz sposobu
rozliczenia oraz z zastrzeżeniem, że powierzenie takiego, dodatkowego zakresu możliwym
będzie z co najmniej 2 tygodniowym wyprzedzeniem,
określenie w OPZ szacunkowej liczby: opinii pisemnych, stanowisk pisemnych,
spotkań poza siedzibą Zamawiającego, zastępstw procesowych, zastępstw przed KIO,
sporządzonej na podstawie danych historycznych oraz planowanych oraz zrealizowanych
dotychczas inwestycji,
e)
dokonania zmiany pkt 8.2.b.l.a Tomu I SWZ (warunek dot. doświadczenia
Lidera/Koordynatora) przez zastąpienie jego dotychczasowej treści następującą: „minimum
12 miesięcy doświadczenia zawodowego jako radca prawny lub adwokat, zdobytego w
ramach jednej umowy (zakończonej lub będącej w trakcie realizacji) w okresie ostatnich 5
lat, polegającego na świadczeniu stałej obsługi prawnej związanej z realizacją lub nadzorem
i zarządzaniem kontraktem
dotyczącym inwestycji drogowej, w oparciu o warunki kontraktowe FIDIC",
2) obciążenie kosztami postępowania odwoławczego Zamawiającego, w tym zasądzenie od
Zamawiającego na rzecz Odwołującego kosztów zastępstwa przed Krajową Izbą
Odwoławczą.
Na wstępie uzasadnienia podniesionych zarzutów podał, że przedmiotowe
zamówienie jest zamówieniem społecznym o wartości wyższej niż 130.000 zł a niższej niż
równowartość kwoty 750 000 euro. Zgodnie więc z przepisem art. 359 pkt 2 ustawy Pzp do
tego typu zamówień stosuje się co do zasady przepisy właściwe dla zamówień klasycznych,
o wartości mniejszej niż progi unijne. Wobec tego, w postępowaniu będą miały zastosowanie
m.in. przepisy Działu IX ustawy Pzp. Tym samym, ustawa Pzp przewiduje możliwość
kierowania środków ochrony prawnej w postępowaniach na usługi społeczne.
Nadto dodać należy, że odwołujący na etapie posiedzenia poinformował, że w związku z
częściowym uwzględnieniem podniesionego w pkt 1lit. b) dotyczącego nieprawidłowej oraz
niezgodnej z przepisami prawa konstrukcji mechanizmu zwrotu na rzecz Wykonawcy
kosztów zastępstwa procesowego przed KIO, Zamawiający dokonał stosownej zmiany treści
SWZ w celu wyeliminowania podniesionego przez Odwołującego problemu z koniecznością
korekty faktury wystawionej na potrzeby złożenia wniosku o zasądzenie kosztów zastępstwa
procesowego przed KIO zarzutu
postanowił wycofać ten zarzut. Jednakże odwołujący
uznała, że brak jest w tym zakresie uwzględnienia wskazanego zarzutu, gdyż działania
zamawiającego stanowią działania pozorne, a nie rozwiązującego problem objęty zarzutem.
W zakresie zarzutu obejmującego mechanizm zwrotu kosztów zastępstwa
procesowego zamawiającego przed KIO wskazał, że zgodnie z pkt 3.2 OPZ „3.2.1.
Wykonawcy nie przysługuje dodatkowe wynagrodzenie z tytułów kosztów zastępstwa
procesowego, zasądzonych na rzecz zamawiającego lub przyznanych zamawiającemu w
ugodzie lub postępowaniu egzekucyjnym, przy czym nie zwalnia to pełnomocnika z
obowiązku składania wniosku o zwrot na rzecz zamawiającego kosztów zastępstwa
procesowego w postępowaniu sądowym lub przed innym organem, np. KIO.
Zgodnie z
3.2.2.Obowiązkiem Wykonawcy jest występowanie do sądu lub innych organów
orzekających z wnioskami o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w wysokości co
najmniej sumy stawki minimalnej przewidzianej dla danej wartości przedmiotu sporu albo
rodzaju sprawy określonej zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami prawa.
W przypadku zastępstwa przed KIO Wykonawca ma obowiązek występowania do KIO z
wnioskiem o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego, zgodnie z zasadami właściwymi
dla postępowań odwoławczych przed Krajową Izbą Odwoławczą.
W przypadku, gdy Wykonawca, składając przed KIO wniosek o zasądzenie kosztów
zastępstwa, przedłożył fakturę wystawioną na zamawiającego opiewającą na te koszty
zastępstwa procesowego, a KIO zasądziło na rzecz zamawiającego te koszty - strona
przegrywająca wzywana jest do zapłaty kosztów zasądzonych na konto GDDKiA, i po
wpływie ww. kosztów na konto GDDKiA - GDDKiA zapłaci Wykonawcy za fakturę opiewającą
na koszty zastępstwa procesowego. Zamawiający zapłaci Wykonawcy koszty zastępstwa
procesowego tylko w przypadku wcześniejszego otrzymania ww. kosztów od strony
przegrywającej. Wartość wynagrodzenia brutto uzyskanego przez Wykonawcę z tytułu
zwrotu kosztów zastępstwa procesowego przed KIO pomniejsza wartość brutto najbliższej
faktury Wykonawcy z tytułu miesięcznego wynagrodzenia ryczałtowego.
W przypadku gdy Wykonawca składając przed KIO wniosek o zasądzenie ww. kosztów
przedłożył fakturę wystawioną na Zamawiającego opiewającą na koszty zastępstwa
procesowego, a KIO nie zasądziło na rzecz Zamawiającego tych kosztów - Wykonawca
dokona stosownej korekty faktury.".
Odnosząc się do powyższego podał, że Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z
dnia 30 grudnia 2020 r. w sprawie szczegółowych rodzajów kosztów postępowania
odwoławczego, ich rozliczania oraz wysokości i sposobu pobierania wpisu od odwołania (Dz.
U. poz. 2437) w § 1 pkt 2 reguluje szczegółowe rodzaje kosztów postępowania
odwoławczego oraz limit kosztów poniesionych na wynagrodzenie oraz wydatki
pełnomocnika, a także szczegółowe warunki ponoszenia kosztów oraz sposób ich
rozliczania przez Krajową Izbę Odwoławczą.
Biorąc pod uwagę, że ww. Rozporządzenie m.in. zasady zwrotu kosztów
poniesionych na wynagrodzenie lub wydatki pełnomocnika, wniosek o zasadzenie tych
kosztów, musi być składany wraz z rachunkiem lub spisem kosztów (§ 5 pkt 2 lit b). Złożenie
więc wniosku o zasądzenie przez Izbę od strony przeciwnej kosztów zastępstwa
procesowego równoznaczne jest wiec z oświadczeniem o ich poniesieniu, czego podstawą
jest właśnie wspomniany, składany rachunek lub spis.
Jak wynika z powyższego, pomimo, że zamawiający pozbawił Wykonawcę
uprawnienia do otrzymania kwoty zasądzonej na rzecz zamawiającego tytułem zastępstwa
procesowego, zobligował go do każdorazowego składania przed Izbą faktury VAT
opiewającej na takie wynagrodzenie, a tym samym i oświadczenia, że koszty wynagrodzenia
pełnomocnika zostały przez Zamawiającego poniesione w danej kwocie. Takie
postanowienia OPZ są sprzeczne z przepisami ww. Rozporządzenia.
Ustanowiony przez Zamawiającego mechanizm rozliczenia kosztów zastępstwa
procesowego przed Krajową Izbą Odwoławczą pozbawia też de facto Wykonawcę (w
wypadku zasądzenia na rzecz Zamawiającego i wyegzekwowania kosztów) części prawa do
wy
nagrodzenia ryczałtowego z tytułu świadczonej pomocy prawnej zmuszając Wykonawcę
do obniżenia należności z tego tytułu za dany miesiąc stwierdzanej w fakturze miesięcznej.
Takie postępowanie nie będzie jednak zgodne z przepisami prawa podatkowego, w zakresie
w jakim szafować ono będzie uregulowanym w bezwzględnie obowiązujących przepisach
prawa podatkowego momentem powstania zobowiązania podatkowego oraz w zakresie w
jakim tworzyć będzie fikcję, iż kwota wskazana w fakturze miesięcznej jest faktycznym,
mies
ięcznym wynagrodzeniem wykonawcy z tytułu bieżącej obsługi prawnej. Co więcej, taki
sposób rozliczeń może potencjalnie doprowadzić do kuriozalnej sytuacji, w której z uwagi na
fakt, iż kwota kosztów wyegzekwowanych w danym miesiącu przewyższy wynagrodzenie
ryczałtowe miesięczne, Wykonawca zobowiązany będzie do zwrotu Zamawiającemu części
tych kosztów. Należy też zwrócić uwagę, że powyższy mechanizm jest równie wadliwy w
wypadku, w którym Izba nie zasądzi na rzecz Zamawiającego kosztów zastępstwa
procesowego
. W takim wypadku, pomimo złożenia faktury wraz z oświadczeniem, że
Zamawiający poniósł stwierdzone w niej koszty zastępstwa, Wykonawca będzie
zobowiązany do dokonania „korekty" faktury, która nie znajduje oparcia w obowiązujących
przepisami podatkowych. C
o już wspomniano, zamawiający niejako zmuszać też będzie
Wykonawcę do składania niezgodnego ze stanem faktycznym oświadczenia w zakresie
poniesienia przez z
amawiającego kosztów zastępstwa procesowego.
W zakresie kolejnego zarzutu dotyczącego
zbytniej
ingerencj
i zamawiającego w
sposób organizacji pracy Zespołu Kluczowego podał, że zgodnie z pkt 2.4 OPZ zamawiający
ustalił harmonogram pracy zespołu radców prawnych w siedzibie zamawiającego, a nadto
zobowiązał do uczestnictwa w posiedzeniach i rozprawach w miejscach wyznaczonych przez
sądy, KIO, prokuraturę, organy administracji publicznej lub samorządowej oraz udziału w
spotkaniach i wizjach lokalnych - w miejscach wskazanych przez z
amawiającego np.: w
siedzibie lub biurze Wykonawcy Robót, Projektanta lub Nadzoru, w miejscu prowadzenia
konsultacji społecznych itp. Nadto w pkt 2.7 akapit 2 OPZ postanowił, że w przypadku, gdy
Radca Prawny/Adwokat, w danym dniu nie pełni dyżuru prawnego w siedzibie
z
amawiającego winien być dostępny dla zamawiającego telefonicznie lub poprzez pocztę
elektroniczną w godzinach, w których pełniony jest dyżur.
Takie ustalenia są zbyt daleko posuniętą ingerencją w sposób organizacji pracy wykonawcy.
Ponadto wskazał, że wymaganie w postaci obowiązkowego, codziennego dyżuru
Koordynatora/
Lidera w siedzibie Zamawiającego jawi się jako niepodyktowane
uzasadnionymi potrzebami Zamawiającego oraz zbyt daleko ingerujące w sposób realizacji
zamówienia. Podkreślił, że wymaganie codziennego dyżuru Lidera/Koordynatora (przez cały,
36 miesięczny okres realizacji umowy) jest też o tyle nieproporcjonalne, że nie uwzględnia
jakiejkolwiek przerwy, podyktowanej chociażby urlopem, chorobą czy innymi organizacyjnymi
i losowymi wydarzeniami, do której zapewnienia, niezależnie od formy prawnej relacji z
osobą zaangażowaną do realizacji
zamówienia zobowiązany będzie Wykonawca. Tego typu
przerwy, nie mające przecież charakteru trwałego, a raczej incydentalny, nie muszą być
przecież bynajmniej połączone z koniecznością „wymiany" tej osoby na inną, posiadającą co
n
ajmniej identyczne doświadczenie.
W kolejnym zarzucie odnoszącym się do arbitralności decyzji o zdalnym świadczeniu
usługi podkreślił, że zgodnie z § 4 ust. 2 zdanie ostatnie Tomu II SWZ dopuszczalna jest
możliwość wykonywania usługi w formie pracy zdalnej, zgodnie z potrzebami Oddziału,
jednakże każdorazowo wymagana jest jednak zgoda osoby wskazanej w § 3 ust. 12 tj.
koordynatora po stronie z
amawiającego. Odnosząc się do powyższego wymagania
zauważył, że zastrzeżenie możliwości świadczenia usługi w sposób zdalny jedynie do
arbitralnej decyzji koordynatora umowy po stronie z
amawiającego, bez żadnego odniesienia
się w umowie do obowiązującej sytuacji faktycznej (chociażby epidemicznej) lub sposobu
organizacji pracy u z
amawiającego albo bez uzależnienia wyrażenia tej zgody od
wystąpienia przytoczonych okoliczności jawi się jako naruszenie zasady równości strony
stosunku zobowiązaniowego oraz nadużycie pozycji dominującej zamawiającego przy
kształtowaniu postanowień wzoru umowy. Co tym bardziej uzasadnia powyższe stwierdzenie
to fakt, że od wspomnianej decyzji, umowa nie przewiduje żadnej możliwości odwoławczej,
chociażby do Dyrekcji Oddziału zamawiającego, organizacyjnie właściwej do zarządzania
z
amawiającym.
W zakresie zarzutu dotyczącego nieprawidłowego opisu przedmiotu zamówienia w
zakresie warunku
udziału w postępowaniu - doświadczenie Koordynatora podał, że zgodnie
z pkt 8.2.b.l.a Tomu I SWZ Wykonawca zobowiązany jest w ramach warunku udziału w
postępowaniu wykazać dysponowanie osobą skierowaną do realizacji zamówienia w
charakterze Lidera/Koordynatora który posiada minimum 24 miesiące doświadczenia
zawodowego jako radca prawny lub adwokat, zdobytego w ramach jednej umowy
(zakończonej lub będącej w trakcie realizacji) w okresie ostatnich 5 lat, polegającego na
świadczeniu stałej obsługi prawnej związanej z realizacją lub nadzorem i zarządzaniem
kontraktem dotyczącym inwestycji drogowej, w oparciu o warunki kontraktowe FIDIC.
Zwrócić jednak należy uwagę, że zamówienie opiewa na 36 miesięczne świadczenie usługi,
w ramach której Wykonawca nie będzie zobowiązany świadczyć pomocy prawnej jedynie w
związku z inwestycjami realizowanymi w oparciu o warunki kontraktowe FIDIC (których
Zamawiający realizował łącznie 7 w horyzoncie ostatnich 5 lat). Co więcej, opis przedmiotu
zamówienia wskazuje, że spory zakres obsługi prawnej realizowanej na rzecz
Zamawiającego nie będzie miała żadnego związku z kontraktami FIDIC. Koniecznym jest też
podkreślenie, że w poprzednim postępowaniu na tożsamą usługę, Zamawiający nie
referowa
ł do doświadczenia obsłudze kontraktów FIDIC, a wykonawca który został wtedy
wybrany należycie realizuje przedmiotowe zamówienie (skoro zamawiający wszczyna nowe
postępowanie wobec dobiegającej końca dotychczasowej umowy).
Do postępowania odwoławczego po stronie odwołującego przystąpiło 4 wykonawców
tj.
Brillaw Kancelaria Radców Prawnych M. & Partnerzy Spółka Partnerska, ul. Adama
Branickiego 15, 02-972 Warszawa, Kancelaria Prawna T. S. Radca Prawny,
ul. Jagiellońska 27/13, 03-719 Warszawa, Kancelaria Radców Prawnych Ć. i Partnerzy Sp.
p., Al. J. Ch. Szucha 8, 00-582 Warszawa, S. D. O.
i Partnerzy Spółka Partnerska Radców
Prawnych i Adwokatów, ul. Narutowicza 12, 70-240 Szczecin. Wszyscy podwykonawcy
zostali dopuszczeni do udziału w postępowaniu odwoławczym, jako uczestnicy
postępowania. Zaznaczyć należy, że tylko dwóch pełnomocników przystępujących stawiło
się na rozprawę w KIO, tj
Kancelaria Prawna T. S. oraz
Kancelaria Radców Prawnych Ć. i
Partnerzy
. Przystępujący prezentowali stanowiska zbieżne z zarzutami i żądaniami
odwołania, dlatego też w całości poparli stanowisko odwołującego.
Zamawiający w pisemnej odpowiedzi na odwołanie wniósł o oddalenie odwołania
stwierdzając, że w ocenie zamawiającego, argumentacja oraz zarzuty podniesione w
odwołaniu nie znajdują odzwierciedlenia w okolicznościach stanu faktycznego i prawnego
przedmiotowego postępowania. Dlatego też zamawiający stoi na stanowisku, że odwołanie
jako nie odnoszące się w żaden sposób do prawidłowo wykonanych przez zamawiającego
czynności, powinno zostać oddalone. Odnosząc się zarzutów odwołania, dotyczących m.in.
nieuzasadnionego potrzebami zamawiającego zorganizowania czasu pracy personelu
kluczowego czy arbitralności zamawiającego w podejmowaniu decyzji w zakresie
ewentual
nego świadczenia przez Wykonawcę pracy zdalnej na rzecz zamawiającego, a
także nie jednoznacznego i nieprecyzyjnego sformułowania OPZ, należy podkreślić, że
odwołujący chyba nie zna specyfiki Oddziału. Nadto odwołujący chyba zapomniał, że to
z
amawiający jest gospodarzem
postępowania
o udzielenia zamówienia publicznego i ma
prawo podejmować decyzje co do kształtu i zakresu usługi świadczonej przez Wykonawcę.
Na poparcie swojego stanowiska przywołał orzeczenie KIO zgodnie z którym - Zamawiający
j
ako gospodarz postępowania ma pełne uprawnienie do ustanawiania wymogów realizacji
zadania w taki sposób, który pozwoli mu na kompleksowe osiągnięcie celu, jaki zamierza
osiągnąć (wyrok KIO z 18 marca 2019r., sygn. akt KIO 358/19).
Natomiast w zakresie zar
zutu odnoszącego się do wymagań stawianych przez
z
amawiającego w zakresie Personelu kluczowego, podkreślił, że zgodnie z art. 116 ustawy
Pzp
w odniesieniu do zdolności technicznej lub zawodowej zamawiający może określić
warunki dotyczące wykształcenia, kwalifikacji zawodowych, doświadczenia, potencjału
technicznego Wykonawcy lub osób skierowanych przez Wykonawcę do realizacji
zamówienia, umożliwiając realizacje zamówienia na odpowiednim poziomie jakości.
Oznacza to, że warunki udziału w postępowaniu służą podmiotowej ocenie Wykonawców.
Określenie ich, czyli doprecyzowanie adekwatnie do wartości i zakresu konkretnego
przedmiotu zamówienia, a następnie weryfikacja należą do zamawiającego czyli gospodarza
postępowania. W ramach zdolności technicznej lub zawodowej zamawiający dokonuje opisu
konkretnych warunków udziału w postępowaniu. Dotyczy to zarówno niezbędnego
wykształcenia, kwalifikacji zawodowych i doświadczenia, jak i potencjału technicznego
wykonawcy.
Wybór opisu sposobu spełniania warunku należy do zamawiającego, by ten
zapewnił najlepszą jakość realizacji przedmiotowego zamówienia. Podkreślił, że każdy
warunek udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego należy opisać z
uwzględnieniem wszystkich indywidualnych okoliczności danego postępowania, w
szczególności z uwzględnieniem przedmiotu zamówienia i specyfikacji rynku, do którego
zamówienie jest skierowane. Zasada proporcjonalności nakazuje postawienie wymagań
adekwatnych do okoliczności danej sprawy tj. uzasadnionych wartością zamówienia,
charakterystyką, zakresem, stopniem złożoności przedmiotu zamówienia oraz warunkami
realizacji zamówienia, a także aby nie ograniczały dostępu do zamówienia wykonawcom
dającym rękojmię należytego jego wykonania (zob. Wyrok KIO z dnia 1 luty 2021 r. sygn. akt
Reasumując zarzuty dotyczącego postawionych warunków udziału stwierdził, że nie
sposób podzielić argumentacji odwołującego, aby zamawiający nieproporcjonalnie do
przedmiotu zamówienia określił warunek udziału w postępowaniu w odniesieniu do funkcji
Koordynator/Lider Zespołu, wymagając posiadanie przez niego min. 24 miesięcy
doświadczenia w stałej obsłudze prawnej związanej z realizacją lub nadzorem i
zarządzaniem kontraktem dotyczącym inwestycji drogowej w oparciu o warunki kontraktowe
FIDIC. Od
wołujący planując złożyć Ofertę w niniejszym postępowaniu powinien zapoznać się
ze specyfiką działalności Zamawiającego oraz powinien mieć na uwadze, że Skarb Państwa
Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad jako zarządca dróg krajowych i autostrad,
realizuje wszystkie inwestycje drogowe w oparciu o warunki kontraktowe FIDIC
. Podkreślił,
że biorąc pod uwagę aktualne inwestycje drogowe realizowane przez zamawiającego, jak
również inwestycje planowane do realizacji na okres obowiązywania umowy będącej
przedmiotem zamówienia, obniżenie wymogu doświadczenia na 12 m-cy w ocenie
z
amawiającego nie daje rękojmi należytego wywiązania się przez wykonawcę z umowy, a
wręcz w świetle posiadanego przez zamawiającego doświadczenia może narazić Skarb
Państwa na straty.
Odnosząc się do zarzutu nieprawidłowo sporządzonego opisu przedmiotu
zamówienia, zamawiający wskazuje na treść udzielonych w dniu 23.03.2021 r. odpowiedzi
na zadane przez Wykonawców pytania, informujące o ilości zastępstw procesowych przez
KIO, ilości spraw aktualnie toczących się przed sądami oraz ilości spraw sądowych, które
odbyły się w okresie ostatnich 36 miesięcy, itd.
Należy zauważyć, że informacje udzielone na wniosek Wykonawców w istocie nie
uszczegóławiają OPZ, ponieważ dotyczą minionych 36 miesięcy, tj. okresu, w którym
obowiązywała inna umowa, inny OPZ i wszystkie podane informacje dotyczyły realizowanych
we wskazanym okresie 7 Kontraktów. Nie można z wyprzedzeniem ustalić liczby spraw
przed sądami, roszczeń wykonawców, które mogą wpłynąć i z kolei nie muszą zakończyć się
arbitrażem, ustalić liczby odwołań przed KIO. Każdy Kontrakt jest inny i jego przebiegu
Zamawiający nie jest w stanie przewidzieć. Z doświadczeń Zamawiającego wynika, że
bywały zarówno realizacje kontraktów bez zakłóceń, zakończone w terminie umownym, jak i
Kontrakty, w których po zakończeniu, odbiorze i przekazaniu do użytkowania wpłynęło
roszczenie.
Dlatego też niemożliwym dla zamawiającego jest na obecnym etapie wskazanie
poprzez podanie w OPZ liczby wizji lokalnych, czy te
ż sporządzanych opinii o które
wnioskuje Odwołujący, a także szczegółowo ustalić zakres obowiązków Wykonawcy
realizującego Umowę na obsługę prawną Oddziału GDDKiA.
Po przeprowadzeniu rozprawy z udziałem stron i uczestników postępowania
odwoławczego, na podstawie zebranego materiału w sprawie oraz oświadczeń i
stanowisk stron i uczestnik
ów zaprezentowanych na rozprawie, Krajowa Izba
Odwoławcza ustaliła i zważyła, co następuje – odwołanie jest co do części zarzutów
zasadne, gdyż uwzględnione zarzuty mają oparcie w obowiązujących przepisach
prawa.
Na wstępie Izba ustaliła, że nie została wypełniona żadna z przesłanek, o których
stanowi art. 528 ustawy Pzp, skutkujących odrzuceniem odwołania. Izba oceniła, że
odwołujący posiada interes w uzyskaniu zamówienia oraz możliwość poniesienia szkody w
związku z ewentualnym naruszeniem przez zamawiającego przepisów ustawy Pzp, czym
wypełnił materialnoprawną przesłankę dopuszczalności odwołania, o której mowa w art. 505
ust. 1 ustawy Pzp. Przy rozpoznawaniu przedmiotowej
sprawy Izba uwzględniła
dokumentację postępowania o udzielenie zamówienia przekazaną przez Zamawiającego, w
szczególności SWZ z załącznikami, a także stanowiska stron i przystępujących
przedstawione w pismach i dowodach złożonych na rozprawie wraz z argumentacją zawarta
do
treści protokołu rozprawy.
Przed dokonaniem merytorycznej oceny zasadności podniesionych zarzutów Izba
zwraca uwagę na niezasadność przywoływania w postępowaniach o udzielenie zamówienia
publicznego jako podstawy prawnej art. 5 kodeksu c
ywilnego. Niesporym zarówno w
doktrynie jak i orzecznictwie w zakresie prawa cywilnego jest fakt, że przepis ten w gałęzi
prawa cywilnego
jest przepisem wyjątkowym i szczególnym, a tym samym winien być
przywoływany przez strony tylko w wyjątkowych okolicznościach. Przedmiotowe
postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego nie jawi się jaka okoliczność
szczególna, gdzie przepis art. 5 kc powinien znaleźć zastosowanie. Na poparcie tego
stanowiska Izby zasadnym jest przywołanie orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego
2017 r., sygn. akt II CSK 236/16 w którym Sąd wskazał, że norma zawarta w przepisie art. 5
k.c.
ma charakter wyjątkowy i może być stosowana tylko po wykazaniu wyjątkowych
okoliczności, w sytuacji, gdy w inny sposób nie można zabezpieczyć interesu osoby
zagrożonej wykonaniem prawa podmiotowego przez inną osobę (zob. orzeczenie Sądu
Najwyższego z dnia 17 października 1969 r., III CRN 310/69, OSNCP 1970, Nr 6, poz. 115)
oraz w tych szczególnych przypadkach, w których wykorzystywanie uprawnień wynikających
z przepisów prawa prowadziłoby do skutku nie aprobowanego w społeczeństwie ze względu
na przyjętą w społeczeństwie zasadę współżycia społecznego. Zasady współżycia
społecznego to pojęcie niedookreślone, nieostre, a powoływanie się na sprzeczność z
zasadami współżycia społecznego powinno wiązać się z konkretnym wykazaniem o jakie
zasady współżycia społecznego w konkretnym wypadku chodzi oraz na czym polega
sprzeczność danego działania z tymi zasadami. Zdaniem Izby taki charakter klauzul
generaln
ych zawartych w rozważanym przepisie nakazuje ostrożne korzystanie z instytucji
nadużycia prawa podmiotowego, a w szczególności jako podstawy prawnej dla
uwzględnienia odwołania.
Kolejn
ą kwestią wymagającą omówienia, jest fakt wielokrotnego powoływania się w
treści odpowiedzi na odwołanie, przez zamawiającego, na jego uprawnienie, jako
gospodarza postępowania do samodzielnego – wydaje się „nieskrępowanego” ustalenia
warunków, jakie winien spełnić wykonawca, aby mógł wziąć udział w postepowaniu, a także
sposobu jego
wykonywania i rozliczania. Podkreślić należy, że postępowanie jest
prowadzone według przepisów ustawy prawo zamówień publicznych, które weszły w życie z
dniem 1 stycznia 2021 roku. W nowej Pzp wprowadzono szereg rozwiązań służących
zrównoważeniu pozycji stron umowy w sprawie zamówienia publicznego. Zmiany te mają
na celu nie tylko ograniczenie jednostronnego kształtowania umów przez zamawiających
oraz przerzucania nieproporcjonalnych ryzyk kontraktowych na wykonawców, ale także
wzmocnienie
regulacji dotyczących fazy wykonania i następnie ewaluacji umowy w sprawie
zamówienia publicznego. Nowa Pzp statuuje w art. 431 Pzp obowiązek realizacji zamówienia
publicznego z poszanowaniem interesów obu stron umowy wyrażające się w podniesionej do
rangi zasady,
obowiązku współdziałania zamawiającego i wykonawcy przy wykonaniu
umowy.
Jednakże ustawa nie precyzuje na czym to współdziałanie miałoby konkretnie
polegać. W takiej sytuacji należy odnieść się wprost do uregulowań art. 354 § 1 i 2 k.c.,
który określa zasady współpracy stron i
dążenie do ich równowagi w danym stosunku
zobowiązaniowym. W tym zakresie przywołać należy stanowisko Sądu Najwyższego
wyrażone w wyroku
z dnia 25 lutego 2015 r., sygn. akt IV CSK 297/14,
gdzie SN uznał, że
„Według art. 354 § 2 k.c. przy wykonywaniu zobowiązania powinien z dłużnikiem
współdziałać wierzyciel. Każdy z nich obowiązany jest baczyć na uzasadniony interes
kontrahenta i nie czynić nic takiego, co by wykonywanie zobowiązania komplikowało,
hamowało lub utrudniało. Ten negatywny obowiązek spoczywa na wierzycielu zawsze.
Pozytywnego natomiast działania wymagać należy od wierzyciela jedynie w sytuacji, gdy
wynika to z właściwości świadczenia lub umowy”.
Tym samym Izba stoi na stanowisku, że zamawiający tworząc dokumenty zamówieniowe
winien skupić się na postawieniu takich warunków udziału i zasad wykonywania zamówienia,
aby z jednej strony nie naruszając praw przedsiębiorców do możliwości brania udziału w
postepowaniu, a z drogiej strony spowodował takie warunki realizacji zamówienia, aby było
możliwe pełne współdziałanie stron podczas realizacji zamówienia.
Izba zauważa, że istotnym elementem przy odwołaniach na treść SWZ mającym
wpływ na sformułowanie treści sentencji orzeczenia, jest w nowej ustawie przepis art. 554
ust.6 Pzp. Zgodnie z tym przepisem
Izba nie może nakazać zawarcia umowy lub
wprowadzenia do umowy postanowienia o określonej treści. Powyższe brzmienie przepisu w
zakresie zakazu możliwości nakazywania zamawiającemu wprowadzania do umowy
określonych treści jest postanowieniem nieostrym, nie wskazującym jakich materii
postępowania może to dotyczyć, czy tylko dokonywania zmian w samej umowie, czy też w
treści SWZ, które w rezultacie także skutkują potrzebą wprowadzenia takich zmian do
umowy.
Zauważyć należy, że postanowienia wzoru umowy mają odniesienie wprost do treści
SWZ i załączników. Gdyby przyjąć powyższe drugie ograniczenie to odwoływanie się przez
wykonawców od treści SWZ byłoby skutkowo iluzoryczne, a także wątpliwe proceduralnie,
gdyż Izba uznając zasadność zarzutu nie mogłaby nakazać zmiany treści umowy, a co
najwyżej wskazać kierunek tych zmian. Taki kierunek rozstrzygania odwołań według Izby,
stałby w sprzeczności z ugruntowanym orzecznictwem zarówno sądów – w tym Sądu
Najwyższego, co do sposoby formułowania sentencji orzeczenia. SN w
uchwale z dnia 17
lutego 2016 r. (sygn. akt III CZP 111/15) SN
stwierdził, iż „Izba, uznając część́ zarzutów i
żądań za zasadne, a część́ za pozbawione podstaw, powinna dać́ temu wyraz w części
rozstrzygającej wyroku (sentencji), a nie w jego uzasadnieniu”. Taki stan rzeczy wynika także
z treści przepisu art. 559 ust.2 Pzp, który określa jakie elementy, mające wpływ na konkretne
rozstrzygnięcie Izby, winny znaleźć odzwierciedlenie w treści uzasadnienia. Zdaniem Izby
tylko procedura wydawania jasno sprecyzowanych stanowisk w sentencji orzeczenia,
wskazana
także w ww. uchwale SN likwiduje stany niepewności zarówno wykonawców
dążących do zaspokojenia swojego interesu, jak i zamawiających, dla których uzyskanie
orzeczenia w
yczerpująco rozstrzygającego powstały spór ma także duże znaczenie.
Zdaniem Izby przepis art. 554 ust.6 Pzp winien być stosowany na zasadzie wyjątku od
uprawnienia Izby do
szerokiego i pełnego procedowania we wszystkich w sprawach wym. w
art. 513 Pzp.
Prz
echodząc do merytorycznej oceny zasadności zarzutu pierwszego, dotyczącego
wykorzystaniu przez z
amawiającego pozycji dominującej, polegającej na braku wypłacania
wykonawcy dodatkowego wynagrodzenia z tytułu zasądzonych i wyegzekwowanych kosztów
zastępstwa prawnego przed organami orzekającymi w tym i KIO, odwołujący podkreślał, że
pomimo tego,
iż zamawiający zapłaci wykonawcy takie koszty, to jednak w ostateczności
pomniejszy o wypłaconą kwotę brutto, wysokość najbliższej faktury wykonawcy z tytułu
miesięcznego wynagrodzenia ryczałtowego za wykonywanie usługi.
Zamawiający wnosząc o oddalenie tego zarzutu podnosił, że potrzeba takiego
sposobu rozliczania
się z wykonawcą, wynikła z przeprowadzonego w GDDKiA audytu, w
którym zostało uznane, iż nie jest możliwe wypłacanie wykonawcy uzyskanych w wyniku
jego reprezentacji zamawiającego przed organami orzekającymi dodatkowych kwot, poza
kwotą wynagrodzenia ryczałtowego za miesiąc świadczenia usługi.
Stwierdził, że nie jest
dopuszczalne takie gospodarowanie środkami publicznymi, że świadczący usługę prawną
będzie dwukrotnie otrzymywał wynagrodzenie w ramach tej samej umowy. Nadto stwierdził,
że wypłacanie dodatkowego wynagrodzenia stanowiłoby naruszenie ustawy o finansach
publicznych (ufp) oraz stanowiłoby występek z ustawy o naruszeniu dyscypliny finansów
publicznych (uondfp)
, nie wskazując konkretnych przepisów, które takim działaniem byłyby
naruszone.
Izba przedmiotowy zarzut uwzględniła. Oceniając powyższe stwierdziła, że kierunek
ustalonego przez zamawiającego sposobu rozliczenia wykonawcy, jest niewłaściwy. Umowa
o świadczenie usług prawnych, jako szczególny rodzaj umowy zlecenia jest rzeczywiście
typowym przykładem umowy starannego działania, to znaczy przyjmujący zlecenie nie
ponosi odpowiedzialności w stosunku do swego mocodawcy za wynik podejmowanych przez
siebie działań, lecz za należytą staranność, jakiej dołożył przy wykonywaniu obowiązków.
Tym samym istotą wynagradzania przy tego rodzaju umowach jest uzyskanie dodatkowego
wynagrodzenia z tytułu nadzwyczajnej staranności wykonawcy zakończonej uzyskaniem
pozytywnego rozstrzygnięcia sporu dla zamawiającego. Kwestie to mają uregulowania
ustawowe i tak przykładowo ustawa o radcach prawnych statuuje prawo do uzyskiwania
dodatkowego wynagrodzenia w oparci o przepis art 22
Zgodnie z treścią przepisu art. 22
ust. 2 ustawy o radcach prawnych „radca prawny jest uprawniony do dodatkowego
wynagrodzenia w wysokości nie niższej niż 65% kosztów zastępstwa sądowego
zasądzonych na rzecz strony przez niego zastępowanej lub jej przyznanych w ugodzie,
postępowaniu polubownym, arbitrażu zagranicznym lub w postępowaniu egzekucyjnym,
jeżeli koszty te zostały ściągnięte od strony przeciwnej. W państwowych jednostkach sfery
budżetowej wysokość i termin wypłaty wynagrodzenia określa umowa cywilnoprawna ". W
kwestii tej stanowisko zajmowała wielokrotnie Komisja Etyki i Wykonywania zawodu Krajowej
Izby Radców Prawnych, która w stanowisku z dnia 9 września 2019 roku uznała, że
wymieniony powyżej przepis statuuje prawo nabywania dodatkowego wynagrodzenia przez
radcę prawnego oraz charakteryzuje rodzaj tego wynagrodzenia. Przede wszystkim
wspomniany przepis konstytuuje dwie przesłanki uprawniające do nabycia dodatkowego
wynagrodzenia: zasądzenie kosztów zastępstwa sądowego na rzecz strony zastępowanej
lub przyznanych jej w ugodzie, postępowaniu polubownym, arbitrażu łub postępowaniu
egzekucyjnym oraz ściągnięcie tychże kosztów od strony przeciwnej. W przedmiotowym
stanowisku Komisji Etyki wskazano również, że wynagrodzenie dodatkowe ma charakter
motywacyjny i warunkowy.
W przedmiotowym stanie faktycznym
zamawiający ustalił, że w razie zasądzenia i
wyegzekwowania od strony przeciwnej kosztów zastępstwa zamawiającego przed organem
orzekającym w tym i KIO, to zamawiający wypłaci wykonawcy uzyskane wynagrodzenie, ale
wykonawca pomniejszy o kwotę wynagrodzenia wysokość miesięcznej faktury za usługę,
czyli de facto
zwróci zamawiającemu uzyskaną kwotę dodatkowego wynagrodzenia,
współfinansując tym samym działalność zamawiającego. Jeszcze bardziej radykalnym
rozwiązaniem w który zamawiający nadużywa swojej pozycji, jako gospodarza postępowania
jest postanowienie z § 8 pkt 8 projektu umowy, w który ustala, że „W przypadku gdy
Wykonawca składając przed KIO wniosek o zasądzenie ww. kosztów przedłożył fakturę
wystawioną na Zamawiającego opiewającą na koszty zastępstwa procesowego, a KIO nie
zasądziło na rzecz Zamawiającego tych kosztów – Wykonawca dokona stosownej korekty
faktury
”.
W takiej sytuacji
następowałoby naruszenie charakteru wiążącej strony umowy jako
umowy
starannego działania, a zmierzałoby do odpowiedzialności na zasadzie ryzyka.
Przechodząc do stanowiska zamawiającego w tym zakresie, Izba nie znajduje podstaw
prawnych
do uznania stanowiska zamawiającego o rzekomych ustaleniach audytora w
zak
resie dodatkowego wynagrodzenia radców prawnych/adwokatów i wnioskach
skierowanych w tym zakresie
do zamawiającego. Po pierwsze, żadnych dowodów na piśmie
w tym zakresie zamawiający nie przedstawił, a nadto po drugie, zamawiający nie wskazał, a
Izba nie zn
ajduje podstaw prawnych dla przyjęcia iż wypłata wykonawcy uzyskanych od
strony przeciwnej kosztów zastępstwa stanowiłaby naruszenie ustawy o naruszeniu
dyscypliny finansów publicznych (tekst jednolity Dz. U z 15 lutego 2021 roku poz. 289).
Podkreślić należy, że cena wykonania zamówienia podana w ofercie wynika wprost z
opisu zakresu
przedmiotu zamówienia oraz zasad wykonywania usługi, jakie ustali w SWZ
zamawiający. Niewątpliwym jest, że w przedmiotowym stanie faktycznym wykonawcy
wkalkulują w cenę oferty przewidywaną ilość zastępstw zamawiającego przed organami
orzekającymi i związany z tym wzrost obowiązków wykonawcy i przewidywane z tym
zmniejszenia kwoty miesięcznych faktur. Co w konsekwencji może być mniej korzystne dla
zamawiającego od stanu, kiedy zmawiający wypłacałby na ogólnych i czytelnych zasadach
kwoty wynagrodzenia dodatkowego
z tytułu zastępstwa procesowego zamawiającego.
Również w zakresie tego zarzutu odwołujący podnosił, że zamawiający w ramach
tego postępowania w sposób niezrozumiały oczekuje wielokrotnie większego
zaangażowania ilości radców/adwokatów, niż to miało miejsce w poprzednich
postepowaniach
(gdzie np. w postępowaniu wszczętym w 2014 roku oczekiwane było
zaangażowanie tylko 1 prawnika). Zgodnie z § 4 pkt 2 założeń umownych dyżur prawny,
pełniony będzie codziennie od poniedziałku do piątku (z wyjątkiem dni wolnych od pracy),
przez łącznie co najmniej 2 osoby (przez 8 godzin dziennie) Nadto dyżur
Lidera/Koordynatora nie może być krótszy niż 4 godzinny dziennie. Pełnienie dyżuru
p
rawnego polega na stałej obecności odpowiedniej liczby osób personelu w siedzibie
Zamawiającego. Nadto w pkt 6 ustalił, że w przypadku, gdy Radca Prawny/Adwokat, w
danym dniu nie pełni dyżuru prawnego w siedzibie zamawiającego winien być dostępny dla
zama
wiającego telefonicznie lub poprzez pocztę elektroniczną w godzinach, w których
pełniony jest dyżur. Tak więc de facto dziennie czterech prawników będą oddelegowane do
pracy u zamawiającego, co niewątpliwie będzie generowało dodatkowe koszty zawarte w
cenie oferty.
Izba nie znajduje w tym zakresie działania zamawiającego naruszającego
przepisy prawa. Zamawiający ma prawo wymagać, aby określona ilość osób realizowała
zamówienie, pod warunkiem, że ma to uzasadnienie potrzebą zamawiającego.
Reasumując powyższe ustalenia i rozważania, a także obostrzenia co do
formułowania treści sentencji orzeczenia z przepisu art. 554 ust.6 Pzp Izba uznaje i wskazuje
zamawiającemu zasadność przyjęcia rozwiązania, powszechnie stosowanego na rynku
usług prawnych tj. wypłaty po spełnieniu ustawowych wymagań odnoszących się
dodatkowego wynagrodzenia wykonawcy z tytułu uzyskania pozytywnego rozstrzygnięcia
sprawy, bądź jednoznacznego stwierdzenia, że wykonawcy takie dodatkowe wynagrodzenie
nie przysługuje.
Natomiast w zakresie z
arzutu i żądania co do obowiązku codziennej obecności
Lidera/koordynatora zespołu w siedzibie zamawiającego w wymiarze co najmniej 4 godz.
dziennie
(częściowo omówionego powyżej) Izba oddala zarzut w tej części, gdyż mimo, iż
takie wymaganie wydaje się być nadmierne to jednak mieści się w ramach dopuszczalnych
uregulowań umownych. Podobnie również dotyczy kwestia zarzutu o potrzebie odmiennego
uregulowania możliwości świadczenia pracy zdalnej. Otóż Izba uznaje, że na obecnym
etapie przedwczesne jest ustala
nie, iż taka potrzeba uregulowania wynika między innymi z
sytuacji covidowej. Niewątpliwym, zdaniem Izby jest fakt, że to zamawiający ma prawo
ustalenia czy wykonywana przez wykonawcę usługa winna być wykonywana tylko
stacjonarnie,
czy też może być świadczona naprzemiennie, poprzez włączenie możliwości
świadczenia pracy zdalnej.
W kolejnym zarzucie
z pkt 2 lit b odwołujący wnosił o nakazanie zamawiającemu
wskazanie okoliczności, kiedy i przez jaki okres nieobecność Lidera zespołu/koordynatora w
siedzibie z
amawiającego, będzie usprawiedliwiona zaistniałymi okolicznościami. Izba
przedmiotowy zarzut uwzględniła uznając, że wykonawca ma prawo wiedzieć w jakiej
sytuacji i po jakim okresie nie
obecności Lidera/Koordynatora zespołu, będzie musiał
przedstawić inną osobą na to stanowisko. Podkreślić należy, że nie jest zasadne stanowisko
zamawiającego który stwierdził, że o potrzebie zastępstwa Lidera zespołu będzie decydował
w zależności od zaistniałej sytuacji. Niewątpliwie ma do tego prawo. Jednakże należy także
p
rzyznać rację wykonawcy, iż niezbędne jest dla prawidłowej organizacji pracy określenie
przez
zamawiającego sytuacji, kiedy nieobecność Lidera będzie uznana za
usprawiedliwioną, a nadto wskazania, że np. w po okresie dwutygodniowej nieobecności
Lidera
będzie wymagane przedstawienie zamawiającego innej osoby na to stanowisko.
Niedopuszczalną byłaby sytuacja, kiedy zamawiający takiej zamiany oczekiwałby „z dnia na
dzień”, nie pozostawiając wykonawcy czasu na znalezienie odpowiedniej osoby
dedykowanej na stano
wisko Lidera zespołu.
Zarzut trzeci został oddalony przez Izbę z argumentacji po części omówionej
powyżej. Nadto Izba uznała, że brak jest podstaw na obecnym etapie stwierdzania przez
Izbę, iż wskazany w projekcie postanowień umownych sposób zezwalania wykonawcy na
pracę zdalną, może być konfliktogenny gdyż w SWZ nie ustalono możliwości odwołania się
wykonawcy od decyzji zamawiającego. Wskazać należy, że decydentem w tym zakresie
będzie dyrektor Oddziału GDDKiA lub wyznaczony pracownik. Niezasadne jest na tym etapie
przewidywanie, że dokonane w SWZ ustalenia w tym zakresie będą rodziły konflikty
uniemożliwiające realizację umowy.
Nadto został oddalony zarzut dotyczący braku wyczerpującego wskazania przez
zamawiającego w SWZ zakresu spraw, które zmawiający może powierzyć do realizacji
wykonawcy. Izba analizując treść postanowień umownych wskazanych w §1 ust 2 stwierdza,
że zamawiający w 39 punktach wymienił chyba wszystkie dziedziny prawa jak i działań, które
mogą być przedmiotem realizacji umowy. Podane w ust.3 projektu umowy ustalenie, że
„Zamawiający może również włączyć do zakresu obowiązków Wykonawcy pomoc prawną w
zakresie spraw nie wymienionych powyżej, jeżeli charakter tych spraw dotyczy działalności
Zamawiającego w zakresie zagadnień związanych z działalnością wewnętrznych komórek
organizacyjnych i odpowiada kwalifikacjom oraz uprawnieniom Wykonawcy
” jest pewną
formą dopuszczalnego zabezpieczenia się zamawiającego, przed możliwością pojawienia
się do rozstrzygnięcia sprawy nie wykazanej w wykazie i możliwością odmowy ze strony
wykonawcy,
podjęcia się jej załatwienia.
Zarzut z pkt 4 b) odwołania został cofnięty przez odwołującego.
Kolejny zarzut ozn. nr 5 dotyczył żądania odwołującego nakazania zmawiającemu
zastąpienie dotychczasowego brzmienia pkt 8.2.b.1.a Tomu I SWZ w którym to zamawiający
postawił wymóg w zakresie doświadczenia Lidera/Koordynatora zespołu, aby zamiast
wymaganych dotychczas
24 miesięcy doświadczenia, wystarczającym był: okres 12
miesięcy
doświadczenia zawodowego jako radca prawny lub adwokat, zdobytego w ramach
jednej umowy (zakończonej lub będącej w trakcie realizacji) w okresie ostatnich 5 lat,
polegającego na świadczeniu stałej obsługi prawnej związanej z realizacją lub nadzorem i
zarządzaniem kontraktem dotyczącym inwestycji drogowej, w oparciu o warunki kontraktowe
FIDIC".
Uzasadniając powyższy wymóg zamawiający podawał, że tylko zespół radców kierowany
przez tak doświadczonego prawnika daję rękojmię należytego wykonania umowy.
Dodatkowo twierdząc, że na terenie kraju jest wystarczająca dla zachowania konkurencji
liczba prawników posiadających takie doświadczenie. Odwołujący oponował takiemu
stanowisku stwierdzając, że stanowisko zamawiającego jest gołosłowne, a według jego
najlepszej wiedzy na terenie działalności zamawiającego jest tylko jeden taki prawnik, a
ponadto zamawiający postawił taki warunek, po to, by faworyzować dotychczasowego
wykonawcę realizującego usługi prawne dla zamawiającego.
Izba zauważa, że warunki udziału w postepowaniu winny być tak wyselekcjonowane,
aby
została
zachowana
równowaga między interesem polegającym na uzyskaniu przez
zamawiającego rękojmi należytego wykonania zamówienia, a interesem wykonawców,
których nie można przez wprowadzenie nadmiernych wymagań eliminować z udziału w
postępowaniu. Izba uznała, że zamawiający w żaden sposób nie wykazał, że po pierwsze,
na rynku jest dostatecznie duża liczba prawników spełniająca wymagania zamawiającego w
zakresie warunku udziału, a po drugie nie wykazał, że tylko osoba mająca co najmniej 24
miesięczne doświadczenie przy obsłudze kontraktów wykonywanych w ramach warunków
kontraktowych FIDIC.
Odnosząc się do kosztów postępowania Izba z analizy treści odwołania oraz
podniesionych
w odwołaniu zarzutów uznała, że zostało podniesionych pięć zarzutów.
Wobec taki
ego ustalenia oraz faktu, iż trzy z podniesionych zarzutów odwołania zostały
uwzględnione, a dwa oddalone, to zasadnym było ustalenie, że odwołujący wygrał w 3/5
zarzuty
odwołania, a zamawiający uzyskał korzystny wynik w ilości 2/5 podniesionych
zarzutów. Powyższe ustalenie znalazło przełożenie na rozdział kosztów postępowania w
wyniku którego zamawiający został obciążony 3/5 kwoty wpisu od odwołania, a odwołujący
ma zwrócić zamawiającemu 2/5 kosztu wynagrodzenia pełnomocnika.
Biorąc pod uwagę powyższe Izba orzekła jak w sentencji wyroku.
Stosownie do art. 579 ust. 1 i art. 580 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 11 września 2019 r. - Prawo
zamówień publicznych (Dz. U. poz. 2019 ze zm.) na niniejszy wyrok - w terminie 14 dni od
dnia jego doręczenia - przysługuje skarga za pośrednictwem Prezesa Krajowej Izby
Odwoławczej do Sądu Okręgowego w Warszawie.
Przewodniczący …………………..…………
Członkowie: ……………………………..
………………………………