Sygn. akt: KIO 904/21
WYROK
z dnia 29 kwietnia 2021 r.
Krajowa Izba Odwoławcza - w składzie:
Przewodniczący: Robert Skrzeszewski
Protokolant: Konrad Wyrzykowski
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 kwietnia 2021 r. w Warszawie odwołania
wniesionego do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej w dniu 22 marca 2021 r. przez
wykonawcę ERBUD S.A. z siedzibą w Warszawie w postępowaniu prowadzonym przez
Zamawiającego: Kujawsko-Pomorskie Inwestycje Medyczne Sp. z o.o. z siedzibą w Toruniu,
Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. bł. ks. J. Popiełuszki we Włocławku
przy udziale wykonawcy
BUDIMEX S.A. z siedzibą w Warszawie zgłaszającego swoje
przystąpienie do postępowania odwoławczego o sygn. akt: KIO 904/21 po stronie
Zamawiającego
orzeka:
1. oddala odwołanie,
2. kosztami postępowania obciąża wykonawcę ERBUD S.A. z siedzibą w Warszawie
i:
2.1. zalicza w poczet koszt
ów postępowania odwoławczego kwotę 20 000 zł 00 gr
(słownie: dwadzieścia tysięcy złotych zero groszy) uiszczoną przez wykonawcę ERBUD S.A.
z siedzibą w Warszawie tytułem wpisu od odwołania,
2.2. zasądza od wykonawcy ERBUD S.A. z siedzibą w Warszawie na rzecz
Zamawiającego: Kujawsko-Pomorskie Inwestycje Medyczne Sp. z o.o. z siedzibą w Toruniu,
Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. bł. ks. J. Popiełuszki we Włocławku kwotę 3 600 zł
00 gr
(słownie: trzy tysiące sześćset złotych zero groszy) stanowiącą koszty postępowania
odwoławczego poniesione z tytułu zwrotu kosztów wynagrodzenia pełnomocnika.
Stosownie do art. 579 ust.1 i 580 ust.1 i 2 ustawy z dnia 11 września 2019 r. - Prawo
zamówień publicznych (t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 2019 wraz z późn. zm.) na niniejszy wyrok -
w terminie 14 dni od dnia jego doręczenia - przysługuje skarga za pośrednictwem Prezesa
Krajowej Izby Odwoławczej do Sądu Okręgowego w Warszawie.
Przewodn
iczący……………………
Sygn. akt: KIO 904/21
U z a s a d n i e n i e
Zamawiający: Kujawsko-Pomorskie Inwestycje Medyczne Sp. z o.o. z siedzibą w
Toruniu,
Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. bł. ks. J. Popiełuszki we Włocławku wszczął
postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego na „Podniesienie jakości usług
zdrowotnych ora
z zwiększenie dostępu do usług medycznych (budowa budynków nr B4A,
B4, budynków technicznych wraz z zagospodarowaniem terenu) w Wojewódzkim Szpitalu
Specjalistycznym im. bł. ks. J. Popiełuszki we Włocławku - Etap I inwestycji”, znak
sprawy/postępowania: ZP/03/20.
Przedmiotowe zamówienie zostało ogłoszone w Dzienniku Urzędowym Unii
Europejskiej pod numerem 2020/S 113-273197, Dz.U./S S113 12/06/2020, 273197-2020-PL.
W dniu 12 marca 2021 r.
Odwołujący: ERBUD Spółka Akcyjna z siedzibą w
Warszawie
uzyskał informację o czynności odrzucenia jego oferty przez Zamawiającego.
Nie zgadzając się z powyższą czynnością Zamawiającego Odwołujący w dniu 23
marca 2021 r. wniósł odwołanie do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej od czynności
odrzucenia oferty Wykonawcy ERBUD S.A. dokonanej pismem Zamawiającego z 12 marca
2021 r. (znak: KPIM/227/2021, nr: DZP.38.3.2020.MS) zarzucając mu w odniesieniu do
czynności odrzucenia oferty Wykonawcy ERBUD S.A.:
naruszenie art. 92 ust. 1 pkt 3) ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo
Zamówień Publicznych (dalej „Ustawa Stare PZP”) poprzez brak wskazania jednoznacznego
i jasnego uzasadnienia faktycznego i prawnego czynności odrzucenia oferty Wykonawcy
ERBUD S.A., a
także poprzez odrzucenie oferty Wykonawcy ERBUD S.A. pomimo braku ku
temu podstaw faktycznych i prawnych;
naruszenie art. 89 ust. 1 pkt 4 Ustawy Stare PZP w zw. z art. 90 ust. 3 Ustawy
Stare PZP poprzez odrzucenie oferty Wykonawcy ERBUD S.A. pomimo tego, że cena
zaoferowana przez wskazanego Wykonawcę nie jest rażąco niska, a wskazany Wykonawca
udzielił Zamawiającemu wyjaśnień pozwalających wyjaśnić i wyjaśniających ewentualne
wątpliwości Zamawiającego co do ceny;
naruszenie art. 89 ust. 1 pkt 4 Ustawy Stare PZP poprzez nieuzasadnione
przyjęcie, że cena zaoferowana przez Wykonawcę ERBUD S.A. jest rażąco niska i poprzez
odrzucenie oferty Wykonawcy ERBUD S.A. pomimo tego, że cena zaoferowana przez
wskazanego Wykonawcę nie jest rażąco niska;
naruszenie art. 90 u
st. 3 Ustawy Stare PZP poprzez nieuzasadnione przyjęcie,
że cena zaoferowana przez Wykonawcę ERBUD S.A. jest rażąco niska, a Wykonawca
ERBUD S.A. nie udzielił Zamawiającemu wyjaśnień pozwalających wyjaśnić ewentualne
wątpliwości Zamawiającego co do ceny.
Mając na uwadze powyższe, wnosił o uwzględnienie odwołania w całości i nakazanie
Zamawiającemu unieważnienia czynności odrzucenia oferty Wykonawcy ERBUD S.A.
Jednocześnie, wnosił o zasądzenie od Zamawiającego na rzecz Odwołującego
kosztów postępowania odwoławczego, w tym kwoty zapłaconej tytułem wpisu od niniejszego
odwołania oraz wynagrodzenia pełnomocnika Odwołującego na podstawie przedłożonej
faktury VAT, według norm przepisanych.
W swoim odwołaniu Odwołujący zwrócił uwagę, że dokonana przez Zamawiającego
czynność odrzucenia oferty nie zasługuje na aprobatę, albowiem w przedmiotowej sprawie
brak jest podstaw faktycznych i prawnych do odrzucenia oferty Odwołującego.
W pierwszej kolejności Odwołujący zauważył, że wskazane przez Zamawiającego
uzasadnienie
faktyczne i prawne budzi wątpliwości interpretacyjne co do rzeczywistych
przyczyn faktycznych i prawnych odrzucenia oferty, a w szczególności Wykonawca ERBUD
S.A. podkreślił, że uzasadnienie faktyczne nie jest spójne z uzasadnieniem prawnym.
Odwołujący podniósł, że Zamawiający dokonując czynności odrzucenia oferty,
zobowiązany jest do jednoznacznego wskazania uzasadnienia faktycznego i prawnego tego
odrzucenia oferty.
Nie jest zatem dopuszczalna na gruncie przepisów sytuacja, w której to na
wykonawcę przenoszony jest ciężar ustalania podstaw faktycznych i prawnych odrzucenia i
w konsekwencji wykonawca musi domyślać się tych podstaw.
Zarzucił, że w niniejszej sprawie Zamawiający nie wskazał, co konkretnie
doprowadziło go do wniosku, że uzasadnione jest dokonanie odrzucenia oferty
Odwołującego jako zawierającej rzekomo rażąco niską cenę. Zamawiający ograniczył się w
tej kwestii do ogólnikowych twierdzeń, że w jego ocenie cena oferty Odwołującego jest
rażąco niska.
Podniósł, że Zamawiający nie wskazał przy tym, co konkretnie w jego ocenie zostało
w cenie ofertowej Odwołującego wycenione rażąco nisko, czy też z czego Zamawiający
wywiódł wskazane wnioski.
W ocenie Odwołującego - wyjaśnił on Zamawiającemu wszystkie ceny dot.
konkretnych elementów przedmiotu zamówienia, co do których Zamawiający przedstawił
wątpliwości w wezwaniu do udzielenie wyjaśnień skierowanym do Odwołującego.
Jeżeli Zamawiający miał wątpliwości co do innych elementów ceny, czy konkretnych
zakresów, to powinien w tym zakresie wystosować odrębne wezwanie do Wykonawcy
ERBUD S.A.
Zdaniem Odwołującego - nieakceptowalne jest działanie Zamawiającego, gdzie
wystosowuje on ogólnikowe wezwanie wskazując konkretnie nieliczne elementy zamówienia,
otrzymuje adekwatne do tego wyjaśnienia (odnoszące się przy tym także do konkretnie
wskazanych przez Zamawiającego elementów), a następnie bez wskazania konkretnych
przyczyn odrzuca ofertę Wykonawcy.
Odwołujący wskazał, że w przedmiotowej sprawie zostały złożone przez niego
wyjaśnienia, które w sposób adekwatny i wystarczający pozwalają wyjaśnić wszelkie
ewentualne wątpliwości Zamawiającego co do zaoferowanej ceny, w tym w szczególności
wątpliwości przedstawione przez Zamawiającego w piśmie z 5 listopada 2020 r.
Odwołujący przekonywał, że odniósł się zarówno do ceny całkowitej oferty, jak
również do jej elementów, które wzbudzały wątpliwości Zamawiającego.
Odwołujący zwrócił uwagę przy tym, że celem wyjaśnień składanych na wezwanie
dot. ceny jest przedstawienie Zamawiającemu obiektywnych okoliczności usuwających
potencjalne wątpliwości Zamawiającego co do zaoferowanej ceny. Nie jest zaś samo w sobie
istotą składanie wskazanych wyjaśnień „punkt po punkcie” wg pisma Zamawiającego, jeżeli
ewentualne wątpliwości Wykonawca wyjaśnia w sposób obiektywny za pomocą innych
środków lub metod dowodowych lub wskazując na inne okoliczności niż wskazane w
wezwaniu Zamawiającego.
Mając na uwadze powyższe okoliczności wskazał, że w przedmiotowej sprawie
występują liczne okoliczności prowadzące do wyjaśnienia ewentualnych wątpliwości
Zamawiającego co do ceny zaoferowanej przez Wykonawcę ERBUD S.A. Wiedza co do tych
kwestii wynika natomiast także z okoliczności faktycznych prowadzonego postępowania
przetargowego.
Z tego względu Odwołujący był przekonany, że udzielając Zamawiającemu wyjaśnień
co do zaoferowanej ceny, usystematyzował również Zamawiającemu wskazane okoliczności.
Podkreślił przy tym, że zaoferowana przez ERBUD S.A. cena ofertowa
152.153.821,08 zł brutto jest zbliżona do cen ofertowych pozostałych Wykonawców
sk
ładających oferty i jest jedynie ok. 5% niższa od średniej arytmetycznej cen wszystkich
złożonych ofert.
Odwołujący w swoim odwołaniu zestawił, że Wykonawcy biorący udział w
postępowaniu przetargowym wskazali następujące ceny ofertowe:
Wykonawca ERBUD S.A.:
152.153.821,08 zł brutto;
Wykonawca BUDIMEX S.A.:
155.416.580,00 zł brutto;
Wykonawca WARBUD S.A.:
166.181.753,84 zł brutto;
Wykonawca Konsorcjum ALSTAL: 167.901.777,44 zł brutto.
Średnia arytmetyczna cen wszystkich złożonych ofert to 160.413.483,09 zł brutto.
Powyższe oznaczało dla Odwołującego, że wszyscy Wykonawcy biorący udział w
postępowaniu przetargowym, będący niezależnymi od siebie podmiotami działającymi w
warunkach rynkowych, obliczyli swoje ceny ofertowe na zbliżonym poziomie. W
konsekwencji
również cena zaoferowana przez Wykonawcę ERBUD S.A. jest ceną zbliżoną
do cen zaoferowanych przez innych Wykonawców biorących udział w postępowaniu.
Nadto, Odwołujący zauważył, że cena zaoferowana przez Wykonawcę ERBUD S.A.
jest niższa od kolejnej kwotowo ceny (BUDIMEX S.A.) jedynie o ok. 2%, a zatem ceny
zawarte w konkurencyjnych ofertach odzwierciedlają bowiem rzeczywisty poziom cen
rynkowych dla konkretnego zamówienia. Są one kalkulowane w tym samym czasie, a więc w
konkretnych warunkach gospodarczych,
z uwzględnieniem tych samych wymagań
zamawiającego, wobec czego na kalkulacje dokonywane przez wykonawców mają wpływ te
same uwarunkowania gospodarcze dla danego rynku.
Podkreślił przy tym, że Zamawiający, wzywając Wykonawcę ERBUD S.A. do
udzielenia wyja
śnień pismem z 5 listopada 2020 r., posiadał już złożone i zweryfikowane
wyjaśnienia pozostałych wykonawców, a pomimo tego cen tych Wykonawców Zamawiający
nie uznał za rażąco niskie.
W tych okolicznościach – zdaniem Odwołującego - całkowicie nieuzasadnione jest
przyjęcie przez Zamawiającego, że cena ofertowa Odwołującego ERBUD S.A., oszacowana
na poziomie kwotowym zbliżonym do cen ofertowych pozostałych Wykonawców jest rażąco
niska.
Zaznaczy
ł również, że sam Zamawiający wskazał, że kwota, którą zamierza
przeznaczyć na sfinansowanie zamówienia, to 168.871.174,06 zł brutto.
Od tej kwoty cena oferty Wykonawcy ERBUD S.A. jest niższa jedynie o ok. 10%, co
potwierdza
– według Odwołującego, że sam Zamawiający ocenia, że przedmiotowe
zamówienie zrealizuje za wskazaną kwotę i na tyle ocenia koszt wykonania tego zamówienia
(Zamawiający jako podmiot publiczny jest bowiem zobowiązany zabezpieczyć na realizację
zamówienia niezbędne środki finansowe).
W związku z tym przekonywał, że skoro zatem Zamawiający wskazaną kwotę
zamierza przeznaczyć na realizację zamówienia, to oznacza, że Zamawiający uważa, że za
wskazaną kwotę jest realnie w stanie wykonać przedmiot zamówienia. Cena ofertowa
Odwołującego jest natomiast kwotowo zbliżona do wymienionej kwoty podanej przez
Za
mawiającego.
Odwołujący jako istotną dla sprawy okoliczność podniósł to, że Zamawiający
zwracając uwagę na konieczność weryfikacji ceny zaoferowanej przez ERBUD S.A.
wskazywał wartość zamówienia na kwotę 212.616.773,49 zł + VAT, tj. 261.518.631,39 zł
brutto.
Podkreślił, że w kwocie tej Zamawiający ujął dodatkową kwotę w wysokości 20%
wartości wynikającej z kosztorysów, jako środki przeznaczone na potrzeby wykonania
potencjalnych/ewentualnych zamówień dodatkowych. Zgodnie z protokołem postępowania
wskazan
e 20% dodane do wartości kosztorysowej to 34.636.128,91 zł netto + VAT.
Według Odwołującego - kwestia ta jest istotna, bowiem Wykonawca ERBUD S.A.
(podobnie jak pozostali Wykonawcy biorący udział w postępowaniu przetargowym) nie
wyceniał w swojej ofercie potencjalnych/ewentualnych robót dodatkowych, a jedynie
konkretnie wskazany przez Zamawiającego przedmiot zamówienia wynikający m.in. z opisu
przedmiotu zamówienia przedstawionego przez Zamawiającego w dokumentacji
przetargowej.
Porównywanie w tych okolicznościach oszacowanej przez Zamawiającego
wartości zamówienia (obejmującej dodatkowe 20 % wartości kosztorysowych na wykonanie
potencjalnych/ewentualnych robót dodatkowych) wprost do wartości ceny ofertowej
Wykonawcy
ERBUD
S.A.
(nie
obejmującej
żadnych
kwot
na
wykonanie
potencjalnych/ewentualnych robót dodatkowych) prowadzi do nieuzasadnionych wniosków w
kwestii ceny ofertowej zaproponowanej przez Wykonawcę ERBUD S.A. jako potencjalnie
rażąco niskiej.
Ponadto, zauważył, że roboty dodatkowe mogą, ale nie muszą wystąpić, a na chwilę
obecną w ogóle nie jest znany ich zakres. Stąd kwota na ich potencjalne/ewentualne
wykonanie ma charakter jedynie hipotetyczny i stanowi założenie budżetowe Zamawiającego
na wypadek wystąpienia w trakcie realizacji umowy robót dodatkowych niemożliwych
obecnie do przewidzenia.
Zaznaczył również, że Zamawiający nie wymagał od Wykonawców ubiegających się o
udzielenie zamówienia uwzględnienia w cenie ofertowej konkretnych wartości lub kwot na
wykonanie ewentualnych/potencjalnych robót dodatkowych. Nawet zgodnie z projektem
umowy przygotowanym w przedmiotowej sprawie przez Zamawiającego (§ 6 ust. 5, 6, 7
projektu Umowy), w przypadku konieczności wykonania robót dodatkowych wynagrodzenie
za ich wykonanie dopiero byłoby ustalane, a nie było ustalane w ofercie.
Zdaniem Odwołującego - Zamawiający oceniając cenę zaproponowaną przez
Odwołującego powinien mieć na uwadze wskazane powyżej okoliczności, bowiem
porównanie szacowanej przez Zamawiającego wartości zamówienia bez dodawania 20 %
warto
ści kosztorysowych na potrzeby wykonania potencjalnych/ewentualnych robót
dodatkowych, prowadzi do wniosku, że wartość ceny ofertowej Wykonawcy ERBUD S.A. nie
jest nawet niższa o więcej niż 30 % od oszacowanej przez Zamawiającego wartości
zamówienia w odniesieniu do faktycznie przywidzianych do wykonania robót.
Powyżej przedstawione kwestie – w opinii Odwołującego - wynikają w całości z
okoliczności sprawy.
Nadto, Wykonawca ERBUD S.A. wyjaśnił, że zwrócił Zamawiającemu uwagę na
wskazane okoliczności w wyjaśnieniach z 16 listopada 2020 r. Nieuprawnione jest przy tym
bagatelizowanie przez Zamawiającego wskazanych okoliczności w piśmie z 12 marca 2021
r. (odrzucenie oferty) i twierdzenie, że Wykonawca za pomocą wskazanych okoliczności
jakoby wyłącznie kwestionował zasadność wezwania do wyjaśnienia rażąco niskiej ceny.
Wskazane okoliczności stanowią, bowiem potwierdzenie także tego, że cena
zaproponowana w niniejszej sprawie przez Wykonawcę ERBUD S.A. nie jest ceną rażąco
niską. Wskazane okoliczności wynikają przy tym z okoliczności sprawy i Zamawiający
powinien mieć o nich wiedzę i mieć je na uwadze oceniając ceny wynikające ze złożonych
ofert.
Wykonawca zwrócił także uwagę, że odpowiadając na wezwanie Zamawiającego
przedstawione w piśmie z 5 listopada 2020 r. w okolicznościach niniejszej sprawy nie było
celowe, uzasadnione ani możliwe przeprowadzanie standardowych dowodów zmierzających
do wykazania, że zaoferowana cena nie jest rażąco niska.
Odnosząc powyższe do okoliczności sprawy wskazał, że w przedmiotowej sprawie
Wykonawca ERBUD S.A., odpowiadając na wezwanie Zamawiającego w sposób
sugerowany przez Zamawiającego, musiałby w istocie przedstawiać całkowicie sztuczne
wyjaśnienia i dowody na to, że zaoferowana przez niego cena ofertowa, oszacowana na
poziomie
zbliżonym do cen innych Wykonawców (działających tak jak Wykonawca ERBUD
S.A. w warunkach rynkowych) i kwoty, jaką Zamawiający zamierza przeznaczyć na
wykonanie zamówienia, nie jest ceną rażąco niską.
Odwołujący argumentował, że w szczególności oszacował swoją cenę ofertową na
poziomie cen ofertowych innych Wykonawców biorących udział w postępowaniu, którzy
złożyli swoje oferty działając niezależnie od siebie w warunkach rynkowych i których to cen
Zamawiający nie uznaje za rażąco niskie.
Nadto, zaznaczy
ł, że cena zaoferowana przez Wykonawcę ERBUD S.A. jest na
poziomie zbliżonym do kwoty, którą Zamawiający ostatecznie zamierza przeznaczyć na
sfinansowanie zamówienia. Tymczasem „standardowe” wyjaśnienia dot. braku
występowania rażąco niskiej ceny opierają się w założeniu na wykazaniu np. dodatkowych
oszczędności (m.in. co do metody wykonania zamówienia, wyjątkowo sprzyjających
warunków wykonywania zamówienia, czy wybranych rozwiązań podwykonawczych) lub
wyjątkowo sprzyjających warunków wykonywania zamówienia czy otrzymania pomocy np.
publicznej.
Przedstawienie takich okoliczności – w przekonaniu Odwołującego - w przypadku
zaoferowania przez Wykonawcę ERBUD S.A. ceny ofertowej na poziomie zbliżonym do cen
innych Wykonawców (działających podobnie jak ERBUD S.A. w warunkach rynkowych) i do
kwoty, którą Zamawiający ostatecznie zamierza przeznaczyć na sfinansowanie zamówienia,
jest zatem całkowicie sztuczne i w praktyce niemożliwe.
Skoro bowiem inni wykonawcy działający, podobnie jak ERBUD S.A., w warunkach
ryn
kowych, zaproponowali ceny ofertowe na poziomie zbliżonym do ERBUD S.A., to jest
oczywistym dla Odwołującego, że cena ERBUD S.A. nie została sporządzona w oparciu o
nadzwyczajne metody oszczędnościowe czy szacowania, o szczególnie korzystne warunki
lub otr
zymaną pomoc, a jest jedynie ceną sporządzoną z zastosowaniem standardowych
metod rynkowych i kalkulacji. W tej sytuacji nie jest w odniesieniu do niej możliwe
przedstawianie wyjątkowych metod, możliwości, okoliczności czy sposobów jej kalkulacji.
Według Odwołującego - nieuzasadnione jest stanowisko Zamawiającego, jakoby
wyjaśnienia złożone przez Wykonawcę ograniczały się do 5 pozycji Formularza Cenowego,
a nie dotyczyły całej ceny. Zamawiający prezentując takie stanowisko w istocie przedstawia
wyrwane z kontekstu -
wypowiedzi Wykonawcy. W związku z tym Odwołujący zwrócił uwagę,
że w wyjaśnieniach podał, że w przypadku ceny ryczałtowej zaoferowaną cenę należy
oceniać nie tylko przez pryzmat poszczególnych cen jednostkowych, ale przede wszystkim
jako całość. W odniesieniu do ceny całkowitej Wykonawca ERBUD S.A. prezentował także
swoje stanowisko zawarte w wyjaśnieniach.
Wykonawca ERBUD S.A. przypomniał, że odrzucenie oferty stosownie do art. 89 ust.
1 pkt 4 PZP (tj. przepisu wskazanego przez Zamawiającego) jest dopuszczalne w przypadku
występowania rażąco niskiej ceny (rozumianej jako cena całkowita), a nie z powodu wartości
przyjętych dla konkretnych cen jednostkowych za elementy robót.
Z
tego względu Wykonawca wskazywał, że przedmiotem weryfikacji celem
w
ykluczenia występowania rażąco niskiej ceny jest przede wszystkim cena całkowita za
wykonanie przedmiotu zamówienia, a nie same w sobie ceny jednostkowe za wykonanie
pojedynczych części danych elementów zamówienia.
Stwierdził również, że aby mówić o cenie rażąco niskiej, należy brać pod uwagę
całkowitą cenę za wykonanie przedmiotu zamówienia, a nie cenę za wykonanie danego
elementu zamówienia
Przekonywał, że cena jest sumą wszystkich elementów składających się na wartość
danego zakupu, dlatego też rażąco niską cenę należy odnosić do całkowitej ceny oferty, a
nie do jej cen jednostkowych. Twierdzenie, że niektóre pozycje kosztowe w ofercie są
znacznie zaniżone nie uzasadnia tezy, że cena całkowita oferty nosi znamiona ceny rażąco
niskiej. Przy czym,
aby mówić o cenie rażąco niskiej, należy brać pod uwagę całkowitą cenę
za wykonanie przedmiotu zamówienia, a nie cenę za wykonanie danego elementu
zamówienia.
Z powyższych względów Wykonawca ERBUD S.A. zwrócił uwagę, że nie znajduje
uzasadnienia postępowanie Zamawiającego polegające na wywodzeniu rzekomego
występowania w sprawie rażąco niskiej ceny z wartości pojedynczych pozycji jednostkowych
z Formularza Cenowego.
Do tego, aby konkretną cenę uznać za rażąco niską, niezbędne
jest, aby cena ta jako całość była rażąco niska, a nie aby pojedyncze ceny jednostkowe z
Formularza Cenowego były niższe o więcej niż 30% od średniej arytmetycznej tych cen
jednostkowych wynikających z wszystkich złożonych ofert.
Odwołujący wskazał także, że w przypadku wynagrodzenia ryczałtowego nie jest
wymagane, aby w każdej pojedynczej cenie jednostkowej wszyscy Wykonawcy mieli
zbliżone kwoty. Nie ma bowiem generalnego obowiązku konkretnego kalkulowania marż,
zysków i kosztów w konkretnych cenach jednostkowych.
Podkreślił przy tym, że w przedmiotowej sprawie Zamawiający nie ustalił dla
Wykonawców żadnych wytycznych co do sposobu kalkulacji poszczególnych cen
jednostkowych w Formularzu Cenowym, a w
szczególności we wskazanej kwestii
Zamawiający nie ustalił dla Wykonawców żadnych progów procentowych ani kwotowych, co
oznacza, że poszczególni Wykonawcy, działając w ramach własnej strategii cenowej, mieli
swobodę w kalkulacji poszczególnych cen jednostkowych w Formularzu Cenowym i nie mieli
obowiązku w konkretnych cenach jednostkowych uwzględniać konkretnych wartości czy
kwot (np. konkretnych marż, zysków i kosztów). Co jest przy tym istotne, wszyscy
Wykonawcy, działając w warunkach rynkowych i niezależnie od siebie, mimo różnic w
poszczególnych cenach jednostkowych zaoferowali całkowite ceny ofertowe na zbliżonym
poziomie kwotowym.
Nadto, Odwołujący zauważył, że Zamawiający w okolicznościach niniejszej sprawy
nie może traktować w odniesieniu do ERBUD S.A. poszczególnych cen jednostkowych z
Formularza Cenowego jako istotnych części składowych ceny ofertowej.
Zdaniem Odwołującego - przeczy temu w szczególności to, że Zamawiający kierując
wezwania do pozostałych poza Odwołującym Wykonawców, w istocie nie wskazywał
żadnych konkretnych cen jednostkowych z Formularza Cenowego, co do których oczekuje
wyjaśnień, a jedynie wzywał ogólnie do wyjaśnień ceny całkowitej.
Wykonawca zwrócił przy tym uwagę, że gdyby posługiwać się przykładowo
metodologią prezentowaną przez Zamawiającego (tj. porównywanie konkretnych cen
jednostkowych z Formularza Cenowego
do średnich arytmetycznych dla tych cen
jednostkowych ze złożonych ofert), to różnice w stosunku do średnich arytmetycznych
poszczególnych cen jednostkowych z Formularza Cenowego występują w odniesieniu do
każdego z Wykonawców. Przykładowo:
Wykonawca BUDlMEX S.A.:
wycenił Odcinek Nr 1 - „Rozwiązania tymczasowe” na kwotę 397.343,46 zł brutto,
tj. na kwotę niższą o 70 % od średniej arytmetycznej wynikającej dia tych robót ze złożonych
ofert;
wycenił Odcinek Nr 6 - „Budynek Nr B4, B4A", pkt 2.1 „Architektura Centralna
Sterylizacja i Dezynfyktoria” na kwotę 705.468,75 zł brutto, tj. na kwotę niższą o 44 % od
średniej arytmetycznej wynikającej dla tych robót ze złożonych ofert;
Wykonawca WARBUD S.A.:
wycenił Odcinek Nr 6 - „Budynek Nr B4, B4A”, pkt 1.1 „Konstrukcja Lądowiska” na
kwotę 800.073,64 zł brutto, tj. na kwotę niższą o 46 % od średniej arytmetycznej wynikającej
dla tych robót ze złożonych ofert;
wycenił Odcinek Nr 6 - „Budynek Nr B4, B4A”, pkt 2.3 „Konstrukcja Lądowiska” na
kwotę 373.902,48 zł brutto, tj. na kwotę niższą o 82 % od średniej arytmetycznej wynikającej
dla tych robót ze złożonych ofert;
Wykonawca Konsorcjum ALSTAL:
wycenił Odcinek Nr 6 - „Budynek Nr B4, B4A”, pkt 3.3 „Instalacje elektryczne
Lądowiska” na kwotę 388.098,52 zł brutto, tj. na kwotę niższą o 42 % od średniej
arytmetycznej wynikającej dla tych robót ze złożonych ofert;
wycenił Odcinek Nr 6 - „Budynek Nr B4, B4A”, pkt 4.1 „Instalacje Okablowania
Strukturalnego, w tym:” na kwotę 2.754.651,74 zł brutto, tj. na kwotę niższą o 41 % od
średniej arytmetycznej wynikającej dla tych robót ze złożonych ofert.
W związku z tym, wskazał, że Zamawiający kierując wezwania dot. wyjaśnienia ceny
do ww. Wykonawców, nie wskazywał żadnych konkretnych cen jednostkowych, a jedynie
pytał ogólnie o całkowitą cenę ofertową, co oznacza, że Zamawiający konkretnych cen
jednostkowych z Formularza Cenowego w istocie nie postrzega jako kluczowych dla
weryfikacji ceny całkowitej, a poprzestaje jedynie na ogólnych wyjaśnieniach dot. ceny
całkowitej.
Istotne jest dla
Odwołującego przy tym, że w przedmiotowej sprawie wszyscy
Wykonawcy, działając w warunkach rynkowych i niezależnie od siebie, mimo różnic w
poszczególnych cenach jednostkowych, zaoferowali całkowite ceny ofertowe na zbliżonym
poziomie kwotowym (tj. doszli
do zbliżonych kwotowo cen całkowitych).
Z powyższych względów, Odwołujący uznał, że również jego wyjaśnienia składane w
niniejszej sprawie nie powinny być rozpatrywane wyłącznie w odniesieniu do konkretnych
cen jednostkowych z Formularza Cenowego.
Według Odwołującego - składając wyjaśnienia co do zaoferowanej ceny, odniósł się
także do wskazanych w wezwaniu przez Zamawiającego cen jednostkowych, ale wskazywał
przede wszystkim przyjęte do obliczenia ceny ofertowej metodologie, prowadzące w
konsekwencji do
uzyskania cen zbiorczych dot. konkretnych zakresów robót (tj. sumy za
zakresy składające się z kilku elementów) na poziomie zbliżonym do innych wykonawców.
W szczególności, zaznaczył, że również Wykonawca wskazał Zamawiającemu, z
jakich względów nie jest uzasadnione przyjmowanie, że wskazywane przez Zamawiającego
w wezwaniu ceny jednostkowe miałyby dowodzić występowania w przedmiotowej sprawie
rażąco niskiej ceny i dlaczego całkowita cena ofertowa nie jest ceną rażąco niską.
Mając to na uwadze, Odwołujący wyjaśnił, że wskazał Zamawiającemu m.in., że ceny
jednostkowe przyjęte przez poszczególnych wykonawców prowadzą w konkretnych
przypadkach do zawyżenia średnich arytmetycznych konkretnych cen jednostkowych (m.in.
Wykonawcy WARBUD S.A. w odniesieniu do sieci hydrantowych), co powoduje sztuczne
zawyżenie średnich arytmetycznych konkretnych cen jednostkowych i w efekcie stanowi
odpowiedź na część wątpliwości podnoszonych przez Zamawiającego.
Nadto Wykonawca wskazał, że Zamawiający, przedstawiając swoje wątpliwości dot.
przebudowy linii kablowych dot. 0,4 kV (odcinek 2 pkt 2 Formularza Cenowego) w istocie nie
rozpatruje całości linii kablowych stanowiących kompleksowy zakres robót, a jedynie
koncentruje się na konkretnym ich odcinku.
W związku z tym Odwołujący podniósł, że kompleksowo linie kablowe zostały przez
niego
wycenione na poziomie zbliżonym do pozostałych Wykonawców i przedstawił w tym
zakresie
w swoim odwołaniu porównawcze zestawienie cenowe.
Powyższe oznacza zatem, że ceny za roboty elektryczne zewnętrzne różnie
rozkładały się w poszczególnych ofertach. Cena wszystkich prac elektrycznych sieci
zewnętrznych w ofercie Wykonawcy ERBUD S.A. nie jest w tym przypadku nawet ceną
najniższą. Tym bardziej zatem nie może być uznana za cenę prowadzącą do powstania w
niniejszej sprawie ceny rażąco niskiej.
W kwestii instalacji centralnego ogrzewania Wykonawca wyjaśnił, że w projekcie
instalacji sanitarnych:
TOM ll ROZDZIAŁ 3.2 PROJEKT BRANŻY SANITARNE J-HCS
SKRZYDŁO B4, B4A zgodnie z opisem zawarto: instalacje OZE, instalacje centralnego
ogrzewania, instalacje technologicznego, źródła chłodu, instalacje chłodnicze budynkowe,
instalacje freonowe chłodu, instalacje klimatyzacji precyzyjnej, glikolowy odzyska ciepła
central wentylacyjnych, kable grzewcze.
Wskazał, że powyższy zakres jest wymieniony również w przedmiarze robót instalacji
sanitarnych budynku B4, a
Formularz Cenowy Załącznik 8 do SIWZ nie wymienia wszystkich
instalacji opisanych w ww. projekcie i przedmiarze robót.
W związku z tym wywodził, że wykonawcy mogli różnie przyporządkować zakresy do
poz. 5.3 Instalacje centralnego ogrzewania, a w przypadku ERBUD w cenie poz. 5.3
Instalacje centralnego ogrzewania ujęto tylko instalacje centralnego ogrzewania oraz
instalacje ciepła technologicznego.
Wyjaśnił, że pozostałe instalacje są ujęte w punkcie 5.2 Wentylacja i klimatyzacja oraz
w przypadku sond spiralnych dla instalacji OZE sondy te ujęto w dziale konstrukcja,
ponieważ będą zabetonowane w palach gruntowych. W związku z tym stwierdził, że koszty
instalacji należy rozpatrywać kompleksowo i nie można z nich wywodzić wystąpienia w
przedmiotowej sprawie ceny rażąco niskiej.
Argumentował, że sumując działy 5.2 Instalacja wentylacji i klimatyzacji oraz dział 5.3
Instalacje centralnego ogrzewania i d
odając sondy spiralne w kwocie ok. 800 tys. zł brutto
wychodzi zaś, że cena ERBUD S.A. w tym zakresie jest niższa od średniej z wszystkich ofert
(su
my działów 5.2 i 5.3) o ok. 15%, co oznacza, że we wskazanym zakresie nie może być w
istocie żadnych wątpliwości co do wskazania cen jednostkowych składających się na
zakresy robót na poziomie rynkowym.
Według Odwołującego - nie ma również w przedmiotowej sprawie podstaw do
wywodzenia rażąco niskiej ceny z ceny zaoferowanej za „system obwodowego nawiewu
powietr
za na salach operacyjnych” (Odcinek Nr 6, pkt 7.5 Formularza oferty), bowiem
Wykonawca ERBUD S.A. w złożonych wyjaśnieniach wskazał, że wykonywanie „systemu
obwodowego nawiewu p
owietrza na salach operacyjnych” jest elementem kompleksowego
wykonywania sal operacyjnych i ceny zaoferowane w odniesieniu do tego kompleksowego
zakresu robót przez Wykonawcę ERBUD S.A. są zbliżone do cen zaoferowanych przez
innych Wyko
nawców i wobec tego w swoim odwołaniu przedstawił stosowne zestawienie
cenowe.
Powyższe oznacza dla Odwołującego, że okolicznościach sprawy brak jest podstaw
do wywodzenia rażąco niskiej ceny z cen jednostkowych „systemu obwodowego nawiewu
powietrza na salach operacyjnych”.
Podsumowując powyższe okoliczności stwierdził, że Wykonawca ERBUD S.A.
przeds
tawił Zamawiającemu wyjaśnienia co do wszystkich konkretnych cen jednostkowych,
które Zamawiający wskazał w swoim wezwaniu do wyjaśnień dot. zaoferowanej ceny jak
objęte potencjalnymi wątpliwościami Zamawiającego.
Podkreślił przy tym, że Zamawiający wystosowując do Wykonawcy ERBUD S.A.
wezwanie swoje wątpliwości skierował w stronę konkretnych cen jednostkowych z
Formularza Cenowego.
Wywodził, że skoro zatem Zamawiający nie określił precyzyjnie, jakie zakresy
rzeczowe powinny być wycenione w poszczególnych pozycjach Formularza cenowego, to
oznacza, że pozostawił w tym zakresie swobodę oceny Wykonawcom. W takiej sytuacji
nieuprawnione jest wyciąganie przez Zamawiającego wniosków w kwestii występowania
rażąco niskiej ceny z porównywania pojedynczych cen jednostkowych z poszczególnych
ofert.
Podsumowując całość powyższych okoliczności stwierdził, że Odwołujący w niniejszej
sprawie
przedstawił
Zamawiającemu
wyjaśnienia
prowadzące
do
usunięcia
potencjalnych/ewentualnych wątpliwości Zamawiającego co do ceny zaoferowanej przez
Odwołującego.
Przekonywał, że ze wskazanych wyjaśnień i okoliczności sprawy wynikają
następujące okoliczności prowadzące do wniosku, że w przedmiotowej sprawie cena
Wykonawcy ERBUD S.A. nie jest rażąco niska:
Wszyscy Wykonawcy biorący udział w postępowaniu przetargowym, będący
niezależnymi od siebie podmiotami działającymi w warunkach rynkowych, obliczyli swoje
ceny ofertowe na zbliżonym poziomie. W konsekwencji również cena zaoferowana przez
Wykonawcę ERBUD S.A. jest ceną zbliżoną do cen zaoferowanych przez innych
Wykonawców biorących udział w postępowaniu, a zatem jest ceną rynkową. Podkreślił przy
tym, że Zamawiający nie miał zastrzeżeń do cen ofertowych innych wykonawców,
oszacowanych na zbliżonym poziomie kwotowym do ceny Odwołującego.
2. Z
amawiający wskazał jako kwotę, którą zamierza przeznaczyć na sfinansowanie
zamówienia, kwotę 168.871.174,06 zł brutto, co oznacza, że sam Zamawiający ocenia, że za
wskazaną kwotę jest w stanie realnie wykonać przedmiot zamówienia i ponieść rzeczywiste
kosz
ty wykonania tego zamówienia. Od tej kwoty cena oferty Wykonawcy ERBUD S.A. jest
niższa jedynie o ok. 10%, a zatem cena zaproponowana przez Wykonawcę jest ceną
zbliżoną do wskazanej kwoty Zamawiającego.
Zamawiający obliczając wartość zamówienia, w oparciu o którą wzywał następnie
ERBUD S.A. do udzielenia wyjaśnień, ujął w niej dodatkową kwotę w wysokości 20%
wartości wynikającej z kosztorysów, jako środki przeznaczone na potrzeby wykonania
potencjalnych/ewentualnych zamówień dodatkowych. Wykonawca ERBUD S.A. (podobnie
jak inni wykonawcy) składając ofertę, nie uwzględniał w swojej cenie ofertowej żadnych
dodatkowych wartości na poczet wykonania potencjalnych/ewentualnych zamówień
dodatkowych. Z tego względu wskazane kwoty się „nieporównywalne” na potrzeby
wer
yfikowania i wywodzenia rażąco niskiej ceny.
Zamawiający w postępowaniu przetargowym nie określił precyzyjnie, jakie
zakresy rzeczowe powinny być wycenione w poszczególnych pozycjach Formularza
Cenowego (potwierdziła to KIO w uzasadnienia wyroku z 13 października 2020 r. wydanego
w sprawie KIO 2340/20 dotyczącej niniejszego postępowania przetargowego). Nadto
Wykonawcy mieli swobodę kształtowania ceny ofertowej i nie mieli obowiązku z konkretnych
cenach jednostkowych uwzględniać m.in. marż, zysków i kosztów na konkretnym poziomie.
W takiej sytuacji nieuprawnione jest wyciąganie przez Zamawiającego wniosków w kwestii
występowania rażąco niskiej ceny z porównywania pojedynczych cen jednostkowych z
poszczególnych ofert.
Wykonawca ERBUD S.A. wyjaśnił Zamawiającemu metodologię przyjętą do
kalkulacji w zakresie umożliwiającym i niezbędnym na usunięcie ewentualnych wątpliwości
Zamawiającego. W szczególności Wykonawca wyjaśnił Zamawiającemu, że wskazywane
przez Zamawiającego w wezwaniu kierowanym do ERBUD S.A. pozycje jednostkowe z
Formularza Cenowego stanowią w kalkulacjach Wykonawcy elementy szerszych zakresów
robót, które zostały przez Wykonawcę wycenione na poziomie zbliżonym do cen innych
Wykonawców i jako takie nie mogą służyć do wywodzenia wystąpienia rażąco niskiej ceny.
Dla wyjaśniania ewentualnych wątpliwości Zamawiającego w niniejszej sprawie
nie jest niezbędne i kluczowe przedstawianie nadzwyczajnych czy ponadstandardowych
metod kalkulacji czy oszczędności, dodatkowej pomocy publicznej czy też szczególnie
ko
rzystnych ofert podwykonawców lub warunków realizacji, albowiem takie kwestie w
przedmiotowej sprawie faktycznie nie występują. Cena ofertowa Wykonawcy ERBUD S.A.
jest ceną ofertową skalkulowaną na poziomie zbliżonym do ofert innych wykonawców
działających w warunkach rynkowych, które Zamawiający uznaje za niezawierające rażąco
niskiej ceny. Z tego względu cena ofertowa ERBUD S.A. jest jedynie zwykłą ceną rynkową
obliczoną przy wykorzystaniu standardowych metod bez wykorzystania jakichkolwiek
nadzwyczajnych
okoliczności, metod i technik. Doszukiwanie się w tym przypadku i
oczekiwanie
wskazania
jakichkolwiek
ponadstandardowych
metod
kalkulacji
czy
oszczędności, dodatkowej pomocy publicznej czy też szczególnie korzystnych ofert
podwykonawców lub warunków realizacji ma w tej sytuacji całkowicie sztuczny charakter.
Wykonawca ERBUD S.A. przedstawił w swoich wyjaśnieniach Zamawiającemu
argumentację (w tym m.in. metodologię) pozwalające Zamawiającemu wyjaśnić jego
potencjalne/ewentualne wątpliwości.
W dniu 24 marca
2021 r. zgłosił swoje przystąpienie do postępowania odwoławczego
po stronie Zamawiającego wykonawca Budimex S.A.
Pismem z dnia 23 kwietnia 2021 r. Zamawiający udzielił odpowiedzi na odwołanie
wnosząc o jego oddalenie w całości.
Krajowa Izba Odwoławcza ustaliła i zważyła, co następuje.
Na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego, a w szczególności
w
oparciu o treść akt sprawy odwoławczej, w tym treść SIWZ, oferty Odwołującego, pisma
Zamawiającego z dnia 5 listopada 2020 r. wzywającego do wyjaśnienia rażąco niskiej ceny,
odpo
wiedzi Odwołującego z dnia 16 listopada 2020 r. wyjaśniającej rażąco niską cenę wraz
z
jednym załącznikiem(dowodem), informacji o odrzuceniu oferty Odwołującego z dnia 12
marca 2021 r.
, odpowiedzi Zamawiającego na odwołanie z dnia 23 kwietnia 2021 r., pisma
proce
sowego Przystępującego z dnia 26 kwietnia 2021 r., opinii z dokumentu prywatnego
Biura Kosztorysowego z dnia 26 kwietnia 2021 r.,
jak również na podstawie złożonych
wyjaśnień i dowodów Izba postanowiła odwołanie oddalić.
Odwołanie nie zawierało braków formalnych, wpis został przez Odwołującego
uiszczony, zatem odwołanie podlegało rozpoznaniu. Izba nie stwierdziła przesłanek do jego
odrzucenia.
Po przeprowadzeniu postępowania odwoławczego Izba nie doszukała się w
działaniach Zamawiającego naruszenia przepisów art.89 ust.1 pkt 4, art.90 ust.3, art.92 ust.1
pkt 3 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. -
Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz. U. z 2019 r.,
poz. 1843 ze zm.), zwanej dalej
starą ustawą Pzp.
Rozpoznając meritum przedmiotowej sprawy należy wskazać, że podstawowym,
istotnym zagadnieniem wymagającym rozstrzygnięcia była kwestia oceny czy oferta
Odwołującego powinna zostać odrzucona przez Zamawiającego z powodu zaoferowania
przez tego wykonawcę oferty z rażąco niską ceną.
Zebrany w sprawie materiał dowodowy doprowadził Izbę do przekonania, że
potwierdził się zarzut istnienia rażąco niskiej ceny zaoferowanej przez Odwołującego.
Należy wskazać, że zgodnie z art. 90 ust.1 cyt. wyżej ustawy Pzp, jeżeli zaoferowana
c
ena lub koszt, lub ich istotne części składowe, wydają się rażąco niskie w stosunku do
przedmiotu zamówienia i budzą wątpliwości zamawiającego co do możliwości wykonania
przedmiotu zamówienia zgodnie z wymaganiami określonymi przez zamawiającego lub
wynika
jącymi z odrębnych przepisów, zamawiający zwraca się o udzielenie wyjaśnień, w tym
złożenie dowodów, dotyczących wyliczenia ceny lub kosztu, w szczególności w zakresie:
oszczędności metody wykonania zamówienia, wybranych rozwiązań technicznych,
wyjątkowo sprzyjających warunków wykonywania zamówienia dostępnych dla wykonawcy,
oryginalności projektu wykonawcy, kosztów pracy, których wartość przyjęta do ustalenia
ceny nie może być niższa od minimalnego wynagrodzenia za pracę albo minimalnej stawki
godzinow
ej, ustalonych na podstawie przepisów ustawy z dnia 10 października 2002 r. o
minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. z 2015 r. poz. 2008 oraz z 2016 r. poz. 1265);
pomocy publicznej udzielonej na podstawie odrębnych przepisów.
wynikającym z przepisów prawa pracy i przepisów o zabezpieczeniu społecznym,
obowiązujących w miejscu, w którym realizowane jest zamówienie;
wynikającym z przepisów prawa ochrony środowiska;
powierzenia wykonania części zamówienia podwykonawcy.
1a.W przypadku gdy
cena całkowita oferty jest niższa o co najmniej 30% od:
wartości zamówienia powiększonej o należny podatek od towarów i usług,
ustalonej przed wszczęciem postępowania zgodnie z art. 35 ust. 1 i 2 lub średniej
arytmetycznej cen wszystkich złożonych ofert, zamawiający zwraca się o udzielenie
wyjaśnień, o których mowa w ust. 1, chyba że rozbieżność wynika z okoliczności
oczywistych, które nie wymagają wyjaśnienia;
wartości zamówienia powiększonej o należny podatek od towarów i usług,
zaktualizowanej
z uwzględnieniem okoliczności, które nastąpiły po wszczęciu postępowania,
w szczególności istotnej zmiany cen rynkowych, zamawiający może zwrócić się o udzielenie
wyjaśnień, o których mowa w ust. 1.
Izba ustaliła, że Zamawiający na zasadzie wskazanej w powołanych wyżej przepisach
takie postępowanie wyjaśniające rażąco niską cenę przeprowadził, a Odwołujący wezwany
do takich wyjaśnień zastosował się do niego przedkładając wyjaśnienia wraz z jednym
dowodem w postaci oferty z dnia 31 sierpnia 2021 r.
Izba st
wierdziła również, że kwestia zasadności samego wezwania Odwołującego
przez Zamawiającego do wyjaśnienia rażąco niskiej ceny została przesądzona przez Sąd
Okręgowy w Toruniu w wyroku z dnia 10 marca 2021 r. w sprawie o sygn. akt VI Ga 7/21,
gdzie Sąd ten w ustnej motywacji podał między innymi, że „…zamawiający miał prawo, a
wręcz konieczność wezwania…odwołującego Erbud S.A. w Warszawie do udzielenia
pisemnych wyjaśnień, co do złożonej oferty na podstawie art.90 ustęp 1a pkt 1 Pzp w starym
brzmieniu.”.
Wobe
c tego należało uznać, że w powyższym zakresie zachodzi res iudicata i
rozpoznanie odwołania może dotyczyć jedynie samych wyjaśnień Odwołującego
odnoszących się do rażąco niskiej ceny, a nie treści samego wezwania Zamawiającego.
Przechodząc do rozpoznania zgłoszonego zarzutu odwołania odnoszącego się do
rażąco niskiej ceny, wymaga wskazania, że ciężar dowodowy wynikający z art.90 ust.2 i
art.190 ust.1a starej us
tawy Pzp nakładający na Odwołującego obowiązek udowodnienia
braku rażąco niskiej ceny aktualizuje się w sytuacji, gdy powstanie domniemanie istnienia
rażąco niskiej ceny, które tworzy się dopiero po wszczęciu postępowania wyjaśniającego
rażąco niską cenę w trybie przepisu art. 90 ust.1 ustawy Pzp.
W rozpoznawanej sprawie takie wątpliwości zasygnalizował Zamawiający w piśmie z
dnia 5 listopada 2020 r.
wzywającym Odwołującego do wyjaśnienia rażąco niskiej ceny.
Izba ustaliła, że treść wezwania była następująca; „Kujawsko-Pomorskie Inwestycje
Medyczne sp. z o. o. działając jako Zamawiający w ww. postępowaniu, na podstawie art. 90
ust. 1 ustawy Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1843 z późn. zm.) – dalej
Pzp, wzywa Państwa do złożenia wyjaśnień dotyczących elementów oferty mających wpływ
na wysokość ceny.
W związku z faktem, iż zaoferowana przez Państwa kwota jest niższa o ponad 30% w
stosunku do wartości zamówienia w ww. postępowaniu (wartość zamówienia oszacowana
przez Zamawiającego wynosi 212 616 773,49 zł), Zamawiający zwraca się o udzielenie
wyjaśnień dotyczących elementów oferty mających wpływ na wysokość ceny.
Zamawiający zwraca się w szczególności o wyjaśnienie w odniesieniu do poniższych
pozycji wskazanych w formularzu cenowym (załącznik nr 8 do SIWZ):
odcinek 1 pkt 4 sieci sanitarne (cena niższa o 31% od średniej ceny złożonych
ofert),
odcinek 2 w całości (cena niższa o 33% od średniej ceny złożonych ofert),
odcinek 2 pkt. 2 przebudowa linii kablowych 0,4 kV (cena niższa o 85% od średniej
ceny złożonych ofert),
- odcinek 6 pkt. 7.5 system obwodowy nawiewu powietrza na salach operacyjnych
(cena niższa o 81% od średniej ceny złożonych ofert),
odcinek 6 pkt 54. Instalacja centralnego ogrzewania, w tym (cena niższa o 38% od
średniej ceny złożonych ofert).
Wykonawca zobowiązany jest do wyjaśnienia powodów zaoferowania danej ceny
o
raz wskazania stanu faktycznego uwzględniającego np.: oszczędne metody wykonania
zamówienia, wybrane rozwiązania techniczne, wyjątkowo sprzyjające warunki wykonywania
zamówienia dostępne dla Wykonawcy, kosztów pracy, których wartość przyjęta do ustalenia
c
eny nie może być niższa od minimalnego wynagrodzenia za pracę albo minimalnej stawki
godzinowej ustalonych na podstawie przepisów ustawy z dnia 10 października 2002 r. o
minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. z 2018 r. poz. 2177), wpływ pomocy publicznej
udzielonej na podstawie odrębnych przepisów.
Zadaniem wykonawcy jest udzielenie wyjaśnień, w tym złożenie odpowiednich
dowodów, które pozwolą rozwiać wątpliwości Zamawiającego, co do możliwości wykonania
przedmiotu zamówienia zgodnie z wymaganiami określonymi w ogłoszeniu i specyfikacji
istotnych warunków zamówienia.
Zgodnie z wyrokiem Krajowej Izby Odwoławczej z dnia 14 kwietnia 2015 r. (sygn. KIO
637/15) „…Przepisy p.z.p. wprost nakładają na wykon wykonawcę, który został wezwany do
złożenia wyjaśnień, obowiązek wykazania, że złożona przez niego oferta nie zawiera rażąco
niskiej ceny. W tym miejscu należy podkreślić, że wykazać, oznacza, coś więcej, aniżeli
jedynie wyjaśnić. Dla owego "wykazania" często nie wystarczą same deklaracje i
twierdzenia. Wykona
wca jest zobowiązany nie tylko wyjaśnić, ale także udowodnić, czy
choćby uprawdopodobnić wysokość kosztów skalkulowanych w cenie oferty. Co wystarczy
dla owego "wykazania", to będzie zależało w szczególności od rodzajów kosztów,
dokumentów załączonych do samej oferty, czy uwarunkowań rynkowych i innych
zindywidualizowanych okoliczności… Z samego brzmienia przepisów art. 90 ust. 1 i ust. 3
Pzp. wynika, że wykonawca jest zobowiązany do złożenia wyjaśnień popartych dowodami.
Nie będą zatem spełniać przesłanki "wykazania" gołosłowne, niczym nie poparte
twierdzenia
…”.
Udzielenie przez Wykonawcę odpowiedzi, której nie można ocenić z uwzględnieniem
art. 90 ust. 2 ustawy Pzp, prowadzi do przyjęcia, że wyjaśnienia w rozumieniu ustawowym w
ogóle nie zostały udzielone…”.
W na
stępstwie tego wezwania Odwołujący w piśmie z dnia 16 listopada 2020 r.
wyjaśnił brak rażąco niskiej ceny i załączył jeden dowód, które miały na celu obalenie
zarzutu rażąco niskiej ceny.
Po przeanalizowaniu powyższych wyjaśnień przedstawionych przez Odwołującego
Izba doszła do przekonania, że nie były one wystarczające do udowodnienia braku
wystąpienia w ofercie Odwołującego rażąco niskiej ceny.
Przede wszystkim należy wskazać, że znaczna część wyjaśnień Odwołującego
przedstawionych w pkt. I.A cyt. pisma stanowi jedynie
polemikę z Zamawiającym, co do
możliwości zakwalifikowania ceny oferty Odwołującego jako mieszczącej się w granicach
wykraczających poza pojęcie rażąco niskiej ceny.
Dalej, Izba stwierdziła, że Odwołujący w pkt I.B omawianych wyjaśnień stanął na
stanowisku, że nie znajduje uzasadnienia postępowanie Zamawiającego polegające na
wywodzeniu rzekomego występowania w sprawie rażąco niskiej ceny z pojedynczych pozycji
jednostkowych z Formularza Cenowego.
Z takim zapatrywaniem Odwołującego nie sposób się zgodzić, zważywszy na treść
przepisu art.90 ust.1 starej ustawy Pzp, gdzie ustawodawca posłużył się sformułowaniem:
„jeżeli zaoferowana cena lub koszt, lub ich istotne części składowe, wydają się rażąco niskie
w stosunku do przedmiotu
zamówienia…”.
Z brzmienia tego przepisu wynika w sposób jednoznaczny, z uwagi na wyrażenie
„wydają się” zapisane w liczbie mnogiej, że chodzi zarówno o cenę, jak i koszt lub istotne ich
części składowe, a nie tylko o cenę jako wartość całkowitą i ostateczną.
Wobec tego przedmiotem doc
iekań i badań Zamawiającego powinna być cała
struktura ceny wraz z jej elementami szczegółowymi, co do których ma on wątpliwości, a
których ostateczna ocena powinna doprowadzić go do odpowiedzi na pytanie czy cena jest
rażąco niska czy też nie i czy w związku z tym cena ta zapewnia należyte wykonanie
przedmiotu zamówienia.
W związku z tym, Izba stwierdziła, że z oświadczenia Zamawiającego wynikało, że
zaoferowana cena lub koszt, lub ich istotne części składowe wzbudziły jego wątpliwości, a
Odwołujący przedstawił wyjaśnienia ogólne o charakterze wymijającym, nieskonkretyzowane
i nie odnoszące się do treści wskazanego wezwania.
Izba stwierdziła, że wyjaśnienia dotyczące ceny w ogóle nie odnosiły się do odcinka
nr 2
– zagospodarowanie terenu, o co Zamawiający wystąpił w wezwaniu. Wymaga
podkreślenia, że pozycja ta ma charakter istotny, bowiem Odwołujący wycenił ją na kwotę
566, 95 zł.
Izba uznała również, że wyjaśnienie Odwołującego poprzez wskazanie, że linie
kablowe 0,4
kV ujęte są w kilku różnych miejscach i żądania od Zamawiający
przeanalizowania wyceny całości instalacji elektrycznych zewnętrznych bez wskazania
jakichkolwiek wartości szczegółowych, jedynie z powołaniem się na różnice w
poszczególnych pozycjach innych oferentów nie mogło znaleźć uznania Izby, jako, że
Zamawiający bez znajomości tych kosztów nie mógł dokonać oceny realności
zadeklarowanego kosztu.
Dalej Izba stwierdziła, że w odniesieniu do instalacji centralnego ogrzewania
Odwołujący wyjaśnił, „…że w projekcie instalacji sanitarnych: TOM II_ROZDZIAŁ
3.2_PROJEKT BRANŻY SANITARNEJ HCS_SKRZYDŁO B4, B4A zgodnie z opisem
zawarto: instalacje OZE, instalacje centralnego ogrzewania, instalacje technologicznego,
źródła chłodu, instalacje chłodnicze budynkowe, instalacje freonowe chłodu, instalacje
klimatyzacji precyzyjnej, glikolowy odzyska ciepła central wentylacyjnych, kable grzewcze.
Powyższy zakres jest wymieniony również w przedmiarze robót instalacji sanitarnych
budynku B4. Należy zauważyć, że formularz cenowy Załącznik 8 do SIWZ nie wymienia
wszystkich instalacji opisanych w ww. projekcie i przedmiarze robót. W związku z tym
wykonawcy mogli różnie przyporządkować zakresy do poz. 5.3 Instalacje centralnego
ogrzewania. W przypadku ERBUD w cenie poz. 5.3 Inst
alacje centralnego ogrzewania ujęto
tylko instalacje centralnego ogrzewania oraz instalacje ciepła technologicznego. Pozostałe
instalacje są ujęte w punkcie 5.2 Wentylacja i klimatyzacja oraz w przypadku sond spiralnych
dla instalacji OZE sondy te ujęto w dziale konstrukcja, ponieważ będą zabetonowane w
palach gruntowych. W związku z tym koszty instalacji należy rozpatrywać kompleksowo…”.
W ocenie Izby
– powyższe oświadczenie jedynie potwierdziło, że Odwołujący nie
wycenił w formularzu cenowym stanowiącym załącznik nr 8 do SIWZ wszystkich pozycji, ale
niezależnie od tego nie wyjaśnił on w ogóle jakie roboty i materiały kryją się za
zadeklarowanymi wartościami w pozycji dotyczącej przebudowy linii kablowej 0,4 kV – jaki
jest koszt, cena jednostkowa za te roboty.
Reasumując, wyjaśnienia Odwołującego nie zawierają jakiejkolwiek kalkulacji
pozwalającej na ocenę kosztów objętych wątpliwościami Zamawiającego.
Ostatecznie, w
ymaga podkreślenia, że wyjaśnienia Odwołującego nie zawierają
wskazania jakichkolwiek kosz
tów osobowych, kosztów materiałów, kosztów pośrednich,
marży, a także zysku na kontrakcie, które to elementy mają podstawowe znaczenie dla
oceny możliwości wykonania zamówienia w sposób należyty.
Powyższego poglądu Izby nie zmieniła opinia przedstawiona przez Odwołującego z
dokumentu prywatnego Biura Kosztorysowego z dnia 26 kwietnia 2021 r., gdzie autor
przyznał, że „…Wartości realizacji prac są niższe od średnich wartości kosztorysowych
(podane wyżej) m.in. ze względu na zastosowanie indywidualnych rabatów od cen
katalogowych…”, podczas gdy Odwołujący w swoich wyjaśnieniach nie podał jakie otrzymał
rabaty i od jakich podmiotów.
Dodatkowo - zdaniem Izby -
Odwołujący nie wykazał braku wystąpienia rażąco niskiej
ceny
załączając do wyjaśnień jedynie dowodu w postaci oferty z dnia 31 sierpnia 2020 r.
dotyczącej wykonania instalacji gazów medycznych, a to z tego względu, że Zamawiający w
tym zakresie nie formułował swoich wątpliwości, co do możliwości wystąpienia rażąco
niskiego kosztu.
W takim przypadku Zamaw
iający był zobowiązany do zastosowania przepisu art. 90
ust.3 ustawy Pzp, który stanowi, że zamawiający odrzuca ofertę wykonawcy, który nie
udzielił wyjaśnień lub jeżeli dokonana ocena wyjaśnień wraz ze złożonymi dowodami
potwierdza, że oferta zawiera rażąco niską cenę lub koszt w stosunku do przedmiotu
zamówienia.
W związku z tym – według zapatrywania Izby - Zamawiający nie mógł dokonać oceny
zaoferowanej ceny i zawartych w niej kosztów w sposób wszechstronny, z należytą
starannością, zgodnie z treścią przepisu art. 90 ust.3 ustawy Pzp, co skutkuje również
koniecznością przyjęcia, że w takich warunkach Odwołujący nie skorzystał z możliwości
przeprowadzenia skutecznie postępowania dowodowego w trybie przepisu art.90 ust.2
ustawy Pzp z przyczyn l
eżących po jego stronie.
W ocenie Izby
– Zamawiający nie miał pełnego obrazu dotyczącego zaoferowanej
przez Odwołującego ceny, a wobec tego dokonana przez niego ocena wyjaśnień bez innych
niezbędnych w tej sprawie dowodów złożonych przez Odwołującego, potwierdziła, że oferta
ta zawiera rażąco niską cenę lub koszty w stosunku do przedmiotu zamówienia, bowiem
Odwołujący skutecznie nie obalił domniemania rażąco niskiej ceny.
Jednocześnie, Izba uznała, że wobec złożenia przez Odwołującego ogólnych,
wymijających wyjaśnień odnoszących się do zaoferowanej ceny, zamiast takich, które by
nawiązywały do precyzyjnego wezwania Zamawiającego, nie mógł on skorzystać z
dobrodziejstwa ponownego wezwania, które jedynie uszczegóławiałyby określony element
wyjaśnień.
Z tych powodów, Izba reprezentuje pogląd, że nie jest dopuszczalne ponowne
wezwanie do złożenia wyjaśnień rażąco niskiej ceny, a byłoby możliwe jedynie w przypadku
złożenia przez wykonawcę wyjaśnień konkretnych, a nie bardzo ogólnych, czy braku
złożenia jakichkolwiek dowodów, uniemożliwiających Zamawiającemu jakąkolwiek ocenę
oferty wykonawcy pod względem realności ceny.
Powyższy pogląd prawny Izby został oparty o jednolitą linię orzecznictwa Krajowej
Izby Odwoławczej (vide: wyroki KIO 1894/19, KIO 1362/19, KIO 1295/19) wykluczającej
możliwość uznania za dowiedziony przez wykonawcę brak rażąco niskiej ceny w sytuacji
przedłożenia przez niego ogólnych, niewyczerpujących i lakonicznych wyjaśnień.
Dodatkowo wymaga wskazania, że w swoim wyroku z dnia 25 czerwca 2019 r.
Krajowa
Izba Odwoławcza w sprawie o sygn. akt KIO 1036/19 wyraziła pogląd, że
skierowanie powtórnego wezwania do złożenia wyjaśnień możliwe jest tylko w szczególnie
uzasadnionych przypadkach i może dotyczyć wykonawcy, który rzetelnie złożył pierwsze
wyjaśnienia, np. gdy w świetle złożonych wcześniej wyjaśnień pojawiły się u zamawiającego
nowe wątpliwości.
Mając powyższe na uwadze, Izba uznała, że Zamawiający miał podstawę prawną do
odrzucenia oferty Odwołującego na zasadzie art.89 ust.1 pkt 4 ustawy Pzp, bowiem
w
ykonawca ten składając swoje wyjaśnienia wraz z kalkulacjami oraz dowodami nie
udowodnił, że oferta ta nie zawiera rażąco niskiej ceny lub kosztu w stosunku do przedmiotu
zamówienia.
Z tych wszystkich powodów, Izba uznała, że Zamawiający miał dostateczne podstawy
prawne do o
drzucenia oferty Odwołującego na zasadzie art. 89 ust.1 pkt 4 ustawy Pzp.
Rozpoznając kolejny zarzut, Izba stwierdziła, że nie potwierdził on naruszenia przez
Zamawiającego przepisu art.92 ust.1 pkt 3 starej ustawy Pzp, bowiem ten w swoim
rozstrzygnięciu powołał podstawę prawną opartą o przepis art.89 ust.1 pkt 4 w związku z
art.90 ust.3 starej ustawy Pzp, a uzasadnienie faktyczne
– według zapatrywania Izby było
adekwatne do treści wyjaśnień Odwołującego, które co zostało wyżej wskazane miały
charakter ogólny, a w związku z tym Zamawiający nie miał możliwości odniesienia się do
wyjaśnień, które nie istniały, a te które zostały przez Odwołującego złożone nie miały
znaczenia dla podjętej przez Zamawiającego czynności odrzucenia oferty Odwołującego.
W tym stanie rzeczy Izba na podstawie art. 553
ustawy z dnia 11 września 2019 r. -
Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 2019 wraz z późn. zm.), zwanej dalej
ustawą Pzp postanowiła oddalić odwołanie.
O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 574 i art.576
ustawy Pzp
, stosownie do wyniku postępowania, z uwzględnieniem przepisów
rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 2020 r. w sprawie
szczegółowych rodzajów kosztów postępowania odwoławczego, ich rozliczania oraz
wysokości i sposobu pobierania wpisu od odwołania (Dz.U. z 2020 r. poz. 2437).
Przewodniczący:…………………………