Sygn. akt: KIO 1905/21
WYROK
z dnia 2 sierpnia 2021 r.
Krajowa Izba Odwoławcza – w składzie:
Przewodniczący: Agata Mikołajczyk
Protokolant: Szymon Grzybowski
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 sierpnia 2021 r. w Warszawie
odwołania wniesionego
do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej w dniu 28 czerwca 2021 r. przez wykonawcę: Firma
Budowlano-Drogowa MTM S.A.
z siedzibą w Gdyni (ul. Hutnicza 35, 81-061 Gdynia) w
postępowaniu prowadzonym przez zamawiającego: Gmina Szemud (ul. Kartuska 13, 84-
217 Szemud),
orzeka:
1. Oddala o
dwołanie;
Kosztami postępowania odwoławczego obciąża odwołującego:
Firma Budowlano-
Drogowa MTM S.A.
z siedzibą w Gdyni (ul. Hutnicza 35, 81-061 Gdynia) i:
zalicza w poczet kosztów postępowania odwoławczego kwotę 10.000 zł 00 gr (słownie:
dziesięć tysięcy złotych zero groszy) uiszczoną przez odwołującego tytułem wpisu od
odwołania;
zasądza od odwołującego na rzecz zamawiającego: Gmina Szemud (ul. Kartuska 13,
84-217 Szemud)
kwotę 3.600 zł 00 gr (słownie: trzy tysiące sześćset złotych zero
groszy)
stanowiącą koszty postępowania odwoławczego poniesione tytułem
wynagrodzenia pełnomocnika.
Stosownie do art. 579 ust. 1 i art. 580 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 11 września 2019 r. - Prawo
zamówień publicznych (Dz. U. z 2021 r., poz. 1129 ze zm.) na niniejszy wyrok - w terminie
14 dni od dnia jego doręczenia - przysługuje skarga za pośrednictwem Prezesa Krajowej
Izby Odwoławczej do Sądu Okręgowego w Warszawie.
………………..…………………..
Sygn. akt: KIO 1905/21
Uzasadnienie
Wykonawca - Firma Budowlano-
Drogowa MTM S.A. z siedzibą w Gdyni (Odwołujący) wniósł
w dniu 28
czerwca 2021 r. odwołanie w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego
(w trybie podstawowym bez negocjacji) prowadzonym
przez zamawiającego: Gmina
Szemud
, którego przedmiotem jest: „Budowa drogi gminnej ul. Kieleńskiej w Koleczkowie”.
Numer referencyjny: ZP/3/1/2021.
Ogłoszenie o zamówieniu opublikowane zostało w BZP
poz. 2021/BZP00048728/01.
Zamawiający, zdaniem wnoszącego odwołanie, naruszył przepisy ustawy Pzp:
1. art. 255 u
st. 6 pzp poprzez unieważnienie postępowania i zaniechanie czynności wyboru
oferty Odwołującego jako najkorzystniejszej pomimo, że nie zostały spełnione opisane w
w/w przepisie przesłanki uzasadniające obligatoryjne unieważnienie postępowania, gdyż
narusz
enie przepisu art. 307 pkt 2 pzp poprzez zwrócenie się tylko do jednego
Wykonawcy, a nie do wszystkich Wykonawców o wyrażenie zgody na przedłużenie
terminu związania ofertą, nie wyczerpuje wszystkich przesłanek zastosowania art. 255
ust. 6 pzp, a w szczególności nie stanowi przesłanki mogącej skutkować
uniemożliwieniem zawarcia niepodlegającej unieważnieniu umowy;
2. art. 16 pkt 1 pzp poprzez dokonanie
czynności unieważnienia postępowania pomimo
braku ustawowych przesłanek, co w konsekwencji skutkowało nieuwzględnieniem oferty
Odwołującego wstępnie najwyżej ocenionej pośród wszystkich złożonych ofert nie
podlegających odrzuceniu, przez co doszło do naruszenia zasad uczciwej konkurencji
oraz równego traktowania wykonawców;
3. a
rt. 16 pkt 2 pzp w związku z art. 260 ust. 2 pzp poprzez brak podstaw unieważnienia
postepowania oraz brak wyczerpującego uzasadnienia prawnego i faktycznego w
zawiadomieniu o unieważnieniu postępowania w szczególności poprzez brak wskazania
jakiegokolwiek związku w tym związku przyczynowego pomiędzy wskazaną wadą
postępowania, a niemożnością zawarcia umowy niepodlegającej unieważnieniu oraz
braku wskazania dlaczego wada jest niemożliwa do usunięcia, przez co doszło do
naruszenia zasady przejrzystości;
4. art. 17 ust. 1 pkt 2 oraz ust. 2 pzp po
przez dokonanie czynności unieważnienia
postępowania pomimo braku ustawowych przesłanek i zaniechanie wyboru oferty
Odwołującego jako najkorzystniejszej, co w konsekwencji skutkowało przeprowadzenie
postępowania w sposób niezapewniający uzyskania najlepszych efektów zamówienia
oraz nieudzielenie zamówienia wykonawcy wybranemu zgodnie z przepisami ustawy.
Odwołujący wniósł o uwzględnienie odwołania i nakazanie Zamawiającemu:
unieważnienie czynności polegającej na unieważnieniu postępowania o udzielnie
zam
ówienia publicznego z uwagi na brak zaistnienia ustawowych podstaw unieważnia
postępowania,
a
w
szczególności
brak
przesłanek
mogących
skutkować
uniemożliwieniem zawarcia niepodlegającej unieważnieniu umowy;
dokonanie czynności wyboru oferty najkorzystniejszej poprzez wybór oferty
Odwołującego;
P
onadto odwołujący wniósł o: 3. dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów
wskazanych w odwołaniu; 4. zasądzenie od Zamawiającego na rzecz Odwołującego zwrotu
kosztów postępowania odwoławczego w tym kosztów zastępstwa prawnego.
Wykonawca
stwierdził, że (…) Odwołujący ma interes w uzyskaniu przedmiotowego
zamówienia oraz może ponieść szkodę w wyniku naruszenia przez Zamawiającego
przepisów pzp. Pośród wszystkich złożonych ofert nie podlegających odrzuceniu, oferta
złożona przez Odwołującego została wstępnie najwyżej oceniona przez Zamawiającego, co
Zamawiający potwierdził w wezwaniu do złożenia dokumentów skierowanym do
Odwołującego w dniu 15 czerwca 2021 r. Gdyby Zamawiający przeprowadził czynności w
postępowaniu zgodnie z przepisami pzp, oferta odwołującego zostałaby uznana za
najkorzystniejszą. Zamawiający z naruszeniem pzp unieważnił postępowanie, co pozbawiło
Odwołującego możliwości uzyskania zamówienia”.
W uzasadnieniu podnoszonych w odwołaniu zarzutów wskazał:
Zamawiający Gmina Szemud prowadził postępowanie, którego przedmiotem jest „Budowa
drogi gminnej ul Kieleńskiej w Koleczkowie”. W toku w/w postępowania Odwołujący złożył
ofertę, która została przez Zamawiającego wstępnie najwyżej oceniona spośród wszystkich
złożonych ofert niepodlegających odrzuceniu. Pismem z dnia 9 czerwca 2021 r.
Zamawiający wezwał Odwołującego do złożenia wyjaśnień dotyczących rażąco niskiej ceny.
Wyjaśnienia takie zostały w terminie złożone Zamawiającemu. Następnie pismem z dnia 15
cze
rwca 2021 r. Zamawiający powołując się na art. 274 ust 1 pzp, zgodnie z którym
Zamawiający wzywa wykonawcę, którego oferta została najwyżej oceniona do złożenia w
wyznaczonym terminie określonych podmiotowych środków dowodowych, wezwał
Odwołującego do złożenia wymienionych enumeratywnie dokumentów i oświadczeń. Dowód:
wezwanie do złożenia dokumentów - pismo Zamawiającego z dnia 16 czerwca 2021 r. -
dokumentacja postępowania w aktach sprawy odwoławczej.
Odwołujący zgodnie z treścią w/w wezwania złożył Zamawiającemu wszystkie
wymagane środki dowodowe. W dniu 17 czerwca 2021 r. Zamawiający w trybie art. 307 ust 2
pzp zwrócił się do Odwołującego o przedłużenie terminu związania ofertą obejmującego
okres do dnia 22 czerwca 2021 r. o 30 dni tj. do dnia 21 lipca 202
1 r. Także w odpowiedzi
na w/w wezwanie Odwołujący udzielił w terminie, wyrażając zgodę na przedłużenie terminu
związania ofertą zgodnie z treścią pisma Zamawiającego. W kolejnym piśmie skierowanym
do Odwołującego wysłanym w dniu 23 czerwca 2021 r. Zamawiający zawiadomił
Odwołującego o unieważnieniu postępowania. W uzasadnieniu w/w czynności Zamawiający
powołał się na podstawę prawną wynikającą z przepisu art. 255 ust 6 pzp. Następnie
dokonał równie lakonicznego faktycznego uzasadnienia unieważnienia postępowania
poprzez wskazanie, że „Zamawiający pismem z dnia 17 czerwca 2021 r. zwrócił się tylko do
jednego Wykonawcy, a nie do Wykonawców o wyrażenie zgody na przedłużenie terminu
związania ofertą, zgodnie z art. 307 pkt 2 ustawy Pzp”. Dowód: Zawiadomienie o
unieważnieniu postępowania z dnia 23 czerwca 2021 r. - dokumentacja postępowania w
aktach sprawy odwoławczej.
Zamawiający uzasadniając unieważnienie postępowania powołał się na przepis art.
255 pkt 6 pzp, zgodnie z którym Zamawiający unieważnia postępowanie o udzielnie
zamówienia, jeżeli postępowanie obarczone jest niemożliwą do usunięcia wadą
uniemożliwiająca zawarcie niepodlegającej unieważnieniu umowy w sprawie zamówienia
publicznego. W myśl w/w przepisu Zamawiający zobligowany jest do unieważnienia
p
ostępowania w przypadku spełnienia się wszystkich określonych w nim przesłanek tj. 1)
postępowanie musi zostać dotknięte wadą, 2) wada musi być niemożliwa do usunięcia, 3)
wada musi uniemożliwiać zawarcie niepodlegającej unieważnieniu umowy w sprawie
zamówienia publicznego. Jako wadę, którą dotknięte zostało postępowanie o udzielnie
zamówienia pn. „Budowa drogi gminnej ul. Kieleńskiej w Koleczkowie” Zamawiający
wskazał, że wbrew przepisowi art. 307 pkt 2 pzp zwrócił się o przedłużenie terminu umowy
tylko do jednego Wykonawcy, a nie do
Wykonawców”. Na tak lakonicznym uzasadnieniu
prawnym i faktycznym Zamawiający poprzestał. Zamawiający nie wskazał czy i dlaczego
wada ta nie jest możliwa do usunięcia, ani też w szczególności nie wykazał, że wada ta
uniemożliwia zawarcie niepodlegającej unieważnieniu umowy. Wykonawca wskazał, że art.
255 ust 6 pzp pozostaje w związku z art. 457. Zgodnie bowiem z utrwalonym orzecznictwem
KIO powstałym na gruncie przepisu art. 93 ust 1 pkt 7 poprzednio obowiązującej ustawy z
r. Prawo zamówień publicznych (stare pzp), o tym samym brzmieniu co obecnie
obowiązujący przepis art. 255 pkt 6 pzp, opisana w nich przesłanka obligatoryjnego
unieważnienia postępowania o udzielenie zamówienia pozostaje w związku z przepisami
określającymi podstawy unieważnienia umowy. To właśnie przepisy określające przesłanki
unieważnienia umowy opisane uprzednio w art. 146 ust 1 i 6 starego pzp, a obecnie w art.
457 pzp muszą stanowić podstawę oceny wady postępowania pod kątem wypełnienia
przesłanki ustawowej wskazującej na konieczność unieważnienia postępowania w oparciu o
przepis art. 255 ust 6 pzp. Pomiędzy wadą, a niemożliwością zawarcia ważnej
niepodlagającej unieważnieniu umowy musi istnieć normalny związek przyczynowy (vide:
wyroki KIO 237/21, KIO
912/15, KIO 3529/20). W niniejszym postępowaniu taka sytuacja nie
zachodzi, gdyż wskazana przez Zamawiającego wada postępowania nie stanowi żadnej z
podstaw unieważnienia umowy ani też nie pozostaje z nią w jakimkolwiek związku.
Bezprawność podjętej przez Zamawiającego czynności potwierdza także fakt, że
Zamawiający uzasadniając unieważnienie postępowania nawet nie podjął próby
przeprowadzenia jakiejkolwiek szerszej analizy zaistniałej wady postępowania pod kątem
braku możliwości jej naprawienia, ani też podstaw unieważnienia umowy. Stało się tak
zapewne dlatego, że w przedmiotowym postępowaniu nie zaszła żadna z okoliczności
stanowiących podstawę unieważnienia umowy, o których mowa w art. 457 pzp. Żadna ze
wskazanych enumeratywnie w art. 457 pzp przesłanek unieważnienia umowy nie ma nawet
odniesienia do wady postępowania wskazanej przez Zamawiającego, ani też nie pozostaje z
nią w związku przyczynowym. Uzasadnienie podjętej przez Zamawiającego czynności
unieważnienia postępowania jest bardzo lakoniczne, pozbawione jakiejkolwiek szerszej
analizy, co w konsekwencji uniemożliwia wykonawcom pełne poznanie podstaw jej podjęcia i
tym samym stanowi naruszenie zasady przejrzystości postępowania wyrażonej w art. 16 pkt
2 pzp. W
skazał, że "postępowanie o udzielenie zamówienia, co do zasady kończyć się
powinno wyborem oferty najkorzystniejszej i zawarciem umowy o udzielnie zamówienia, a
jego unieważnienie winno być jedynie wyjątkiem od tej zasady i jako takie musi być ono
dokonywane przez Zamawiającego z należytą starannością. Staranność ta powinna
objawiać się w pogłębionej analizie czynności podjętych w postępowaniu w kontekście
zamiaru podjęcia decyzji o unieważnieniu postępowania, a jej wynikiem powinno być
wyczerpujące uzasadnienie takiej decyzji, aby wykonawcy ubiegający się udzielnie
zamówienia mieli możliwość weryfikacji prawidłowości podjętej przez Zamawiającego
czynności unieważnienia postępowania (vide: wyroki KIO sygn. akt KIO 967/16 oraz KIO
Zamawiający w odpowiedzi na odwołanie (pismo z dnia 01/07/21) powołał się na
art. 521 ust. 1 i 2 ustawy
i podał, że:
(…) uwzględnia zarzut odwołania zawarty w jego pkt 3, w którym odwołujący zarzuca
lakoniczne uzasadnienie czynności unieważnienia postępowania. W związku z powyższym
zamawiający przedkłada dokument: ERRATA z dnia 29 czerwca 2021 r. do zawiadomienia o
unieważnieniu postępowania z dnia 23 czerwca 2021 r.
Zamawiający wskazuje przy tym, że uzupełnienie uzasadnienia zaskarżonej czynności,
pozostaje bez wpływu na prawidłowość zaskarżonej czynności i niezasadność żądania
odwołującego w zakresie jej unieważnienia.
W dalszej kolejności zamawiający wnosi o:
oddalenie odwołania w zakresie pozostałych zarzutów;
dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów z dokumentów wskazanych w uzasadnieniu
odpowiedzi na o
dwołanie, na okoliczności w nim wskazane;
zasądzenie na rzecz zamawiającego od odwołującego kosztów postępowania
odwoławczego”.
W uzasadnieni
u stanowiska wskazał w szczególności:
(…)
„W dniu 24 maja 2021 r. zamawiający dokonał otwarcia ofert i stwierdził, że w postępowaniu
wpłynęły 3 (słownie: trzy oferty), w tym oferta odwołującego. Określony w SWZ termin
związania ofertą upływał w dniu 22 czerwca 2021 r. Z uwagi na niedokonanie wyboru oferty
oraz niemożność dochowania ww. terminu, z uwagi na wystąpienie w dniu 15 czerwca 2021
r. do odwołującego z wezwaniem do przedłożenia dokumentów, pismem z dnia 17 czerwca
2021 r. zamawiający zwrócił się o wyrażenie zgody na przedłużenie terminu związania
ofertą, stosownie do treści art. 307 ust. 2 pzp. Przedmiotowe pismo zostało jednak błędnie
skierowane wyłącznie do odwołującego, z pominięciem pozostałych wykonawców, biorących
udział w postępowaniu. W związku z powyższym zamawiający unieważnił postępowanie, w
oparciu o przepis art. 255 pkt 6 pzp, zgodnie z pismem z
dnia 23 czerwca 2021 r. dowód:
ogłoszenie wraz z SWZ; informacja z 24.052021 r.; pismo zamawiającego z 15.06.2021 r.;
pismo zamawiającego z 17.06.2021 r.; zawiadomienie z 23.062021 r. - akta postępowania o
udzielenie zamówienia. Odwołujący się zarzuca zamawiającemu naruszenie przepisów pzp
w postaci art. 255 pkt 6, art. 16 pkt 1 i 2 oraz art. 17 ust. 1 pkt 2 i ust. 2, powołując się na
brak przesłanek do unieważnienia postępowania o udzielenie zamówienia. Odwołanie nie
zasługuje na uwzględnienie, w związku z czym wnosi się o jego oddalenie. W pierwszej
kolejności wskazuje się, że zasadą postępowania o udzielenie zamówienia winno być
rozstrzygnięcie go w terminie związania ofertą. Jeżeli jednak nie jest to możliwe, zgodnie z
treścią art. 307 ust. 2 pzp, zamawiający posiada uprawnienie do jednokrotnego zwrócenia
się do wykonawców o wyrażenie zgody na przedłużenie terminu związania ofertą o
maksymalnie kolejne 30 dni.
Cytowany przepis nakazuje przy tym, żeby wezwanie
zamawiającego zostało wystosowane przed upływem pierwotnego terminu związania ofertą.
Zgodnie z jego ust. 3, od wykonawcy wymagane jest aktywne wyrażenie zgody. Brak zgody
wykonawcy skutkuje odrzuceniem jego oferty na podstawie art. 226 ust. 1 pkt 13 pzp (
…..).
Zgodnie z tym przepisem, wymagane jest,
aby o ww. zgodę zwrócić się do wszystkich
wykonawców, gdyż w swej treści posługuje się on liczbą mnogą "wykonawców”, co z resztą
leży w dobrze pojętym interesie samego zamawiającego (uchwała Krajowej Izby
Odwoławczej z dnia 06 listopada 2019 r., sygn. akt KIO/ KU 65/19). Zamawiający uchybił
powyższemu obowiązkowi, dopuszczając się naruszenia art. 307 ust.2 pzp. Związanie ofertą
ma charakter ciągły, nieprzerwany. Posłużenie się w przepisach ustawy pojęciem
przedłużenia terminu związania ofertą wyklucza możliwość przerwy w stanie związania
ofertą, co zostało potwierdzone w orzecznictwie Krajowej Izby Odwoławczej, jeszcze na
kanwie poprzedniej ustawy pzp z 2004 r.,np.: sygn. KIO 2020/12, KIO 1804/12, KIO 109/13,
KIO 1817/12 i KIO 1822/12 (
…).
W doktrynie prezent
owane jest stanowisko, że związanie
ofertą trwa tylko przez czas oznaczony, po upływie którego oferta wygasa. W postępowaniu
o udzielenie zamówienia publicznego maksymalny okres, na jaki wykonawcy pozostają
związani złożonymi ofertami, został uregulowany w art. 307 ust. 1 pzp. Jednocześnie
ustawodawca w ust. 2 i 3 tego przepisu dopuścił możliwość przedłużenia pierwotnego
terminu związania ofertami o oznaczony okres 30 dni przez zamawiającego, za zgodą
wykonawców, udzieloną w wyniku wystosowania przez zamawiającego wniosku,
skierowanego do nich przed upływem terminu związania ofertą. Tak szczegółowe
uregulowania w zakresie możliwości przedłużenia terminu związania ofertą wskazują na
doniosłość prawną instytucji terminu związania ofertą i fakt, że jest ona immanentnym
elementem złożonej oferty. Oferta wykonawcy wygasa wraz z upływem oznaczonego
okresu, w którym wykonawca był nią związany. W orzecznictwie jest przy tym prezentowane
stanowisko, że ustawa w przywołanym przepisie, mimo iż nie stanowi expressis verbis o
konieczności utrzymania stanu związania ofertą przez wykonawcę, wymóg ten statuuje, co
powoduje konieczność przedłużenia terminu związania ofertą w czasie związania ofertą.
Przedłużyć, czyli zgodnie z językowym znaczeniem tego pojęcia - spowodować, że coś trwa
dłużej, niż przewidziano, można jedynie istniejący stan prawny. Stan prawny, który ustał,
może być wyłącznie restytuowany - ustanowiony na nowo. Możliwości takiej ustawa w
odniesieniu do terminu związania ofertą nie przewiduje. Jak więc z powyższego wynika, Izba
dopuszcza możliwość przedłużenia terminu związania ofertą, zanim on wygaśnie. W
konsekwencji termin związania ofertą ustalony przez zamawiającego w SIWZ nie może
upłynąć, lecz powinien być przedłużany, tak aby stan związania ofertą wykonawcy nie ustał
(wyroki KIO: z 4.10.2012 r., KIO 2020/12, LEX nr 1223139; z 7.09.2012 r., KIO 1817/12, KIO
1822/12, LEX nr 1218037; z 2409,2012 r., KIO 1924/12, LEX nr 1223117).
Niewątpliwie
wybór oferty najkorzystniejszej ma nastąpić w terminie związania ofertą, natomiast
wykonawca powinien być związany złożoną przez siebie ofertą nieprzerwanie od dnia
otwarcia ofert. Nie jest możliwy wybór oferty najkorzystniejszej, której termin związania
upłynął. Jak wynika z powyższego, dotychczasowe orzecznictwo KIO wypracowało zasadę,
że wyboru najkorzystniejszej oferty bezwzględnie należy dokonać w okresie jej związania,
natomiast samą umowę w sprawie zamówienia publicznego można już zawrzeć po upływie
tego terminu (wyr. KIO: 140/15,
(…) 1669/14 ). W orzecznictwie zwraca się uwagę, że należy
odróżnić czynność zawarcia umowy od czynności wyboru oferty najkorzystniejszej, którego
można dokonać jedynie w sytuacji trwania okresu związania ofertą. Za nieuprawniony należy
uznać pogląd, zgodnie z którym wywodzi się w sposób rozszerzający - że skoro
dopuszczalne jest zawarcie umowy po upływie terminu związania ofertą, to dopuszczalny
jest także wybór oferty, której termin związania wygasł (wyroki KIO: (…) KIO 140/15, KIO
(…). Jak wynika z powyższego, dotychczasowe orzecznictwo KIO wypracowało
zasadę, że wyboru najkorzystniejszej oferty bezwzględnie należy dokonać w okresie jej
związania, natomiast samą umowę w sprawie zamówienia publicznego można już zawrzeć
po upływie tego terminu. Ustawodawca przychylił się obecnie, zważywszy na treść art. 252
ust. 1 ustawy, do tego pog
lądu, wskazując na konieczność wyboru oferty w okresie stanu
związania. Stanowisko takie zostało wyrażone już wcześniej przez Prezesa UZP w opinii
wydanej w odpowiedzi na postanowienie TSUE w sprawie Saferoad (…). Konieczność
wyboru oferty w okresie związania tą ofertą wynika z potrzeby wyeliminowania sytuacji, w
której w chwili wyboru najkorzystniejszej oferty tylko niektórzy wykonawcy byliby związani
ofertą, czyli tylko niektórym byłaby przedłużana ważność złożonego wadium. W świetle
zasady równego traktowania wykonawców niedopuszczalna jest sytuacja, w której jedni
wykonawcy musieliby zawrzeć umowę pod rygorem utraty wadium, a inni wykonawcy mieliby
jedynie możliwość zawarcia takiej umowy. Wykonawcy niezwiązani ofertą byliby wtedy w
korzystniejszej sytuac
ji, bowiem odmowa zawarcia przez nich umowy nie wiązałaby się dla
nich z utratą wadium. Zgodnie z tym, skoro termin związania ofert wykonawców, co do
których nie został on przedłużony zgodnie z art. 307 ust. 2 pzp i w skutek tego upłynął, uznać
należy, że oferty te nie mogą być brane pod uwagę przy dokonywaniu wyboru przez
zamawiającego. Naczelną zasadą postępowania o udzielenie zamówienia w trybie pzp jest
obowiązek zachowania uczciwej konkurencji oraz równe traktowanie wykonawców,
stosownie do treści art. 16 pkt 1 pzp. W skutek nie wystosowania do innych wykonawców
zapytania o możliwość przedłużenia terminu związania ofertą, zamawiający doprowadził de
facto do ich wykluczenia z postępowania, z pominięciem kwestii merytorycznych i
formalnych. Bez wątpienia doszło zatem do naruszenia zasady równego traktowania
wykonawców, gdyż zamawiający nie dał im możliwości dalszego udziału w postępowaniu.
Ewentualny wybór odwołującego, jako jedynego wykonawcy, z którym zamawiający mógłby
zawrzeć umowę, jak też samo zawarcie z nim umowy, były by zatem same w sobie wadliwe,
zaś po stronie „wykluczonych” wykonawców powstało by słuszne prawo domagania się
unieważnienia postępowania. W praktyce nie doszło by bowiem do wyboru najkorzystniejszej
oferty, lecz do proceduralnego wyeliminowania wszystkich konkurencyjnych ofert. Jakkolwiek
zamawiający doprowadził do tej sytuacji w skutek błędu, to akceptacja stanowiska
odwołującego oznaczałaby dopuszczenie stosowania podobnych narzędzi proceduralnych,
w celu eliminacji „niepożądanych” wykonawców przez podmioty zamawiające. To z kolei
stało by w zupełnej sprzeczności z przepisami ustawy, jak również z samym sensem jej
istnienia i obowiązywania. Ponadto, zgodnie z art. 17 ust. 2 pzp, zamówienia udziela się
wykonawcy wybranemu zgodnie z przepisami ustawy.
W okolicznościach niniejszej sprawy
ewidentnie doszło do naruszenia przepisu art. 307 ust. 2 pzp, co z kolei doprowadziło do
uchybienia art. 16 pkt 1 i 2 pzp i naruszenia zasady równego traktowania i przejrzystości
postępowania. Przepis art. 255 pkt 6 pzp mówi, że zamawiający ma obowiązek
unieważnienia postępowania o udzielenie zamówienia ze względu na jego wadę, o ile
spełnia ona dwa kryteria. Musi to być wada niemożliwa do usunięcia po jej stwierdzeniu ze
względu na stan zaawansowania postępowania o udzielenie zamówienia. Ponadto chodzi o
nieprawidłowości rzutujące bezpośrednio na zawarcie niepodlegającej unieważnieniu umowy
w sprawie zamówienia publicznego. Celem postępowania jest bowiem zawarcie wyłącznie w
pełni skutecznej umowy w sprawie zamówienia publicznego. Na przeszkodzie stają zatem
wyłącznie nieusuwalne wady proceduralne (nie podlegające konwalidacji), obciążające
postępowanie w sposób nieodwracalny. Mogą to być zarówno nieprawidłowe działania, jak i
zaniechania zamawiającego. Bez wątpienia zaś upływ terminu związania ofertą nie da się w
żaden sposób przywrócić w stosunku do pozostałych wykonawców, którzy nie zostali
wezwani do wyrażenia zgody na jego przedłużenie. W świetle powyższych rozważań stan
związania wygasł, zaś zamawiający nie ma prawa brać tych ofert po uwagę. Stanu tego nie
da się zaś w żaden sposób konwalidować. Unieważnienie postępowania o udzielenie
zamówienia z powołaniem się na cytowany pkt 6 w zakresie potencjalnego wpływu
nieprawidłowości (nieusuwalnej wady postępowania) na umowę w sprawie zamówienia
publicznego jest znacząco ograniczone. Na tym tle trzeba zwrócić uwagę na przyczyny
unieważnienia umowy o zamówienie. Podstawowy katalog okoliczności wywołujących taki
skutek zawiera art. 457 ust. 1 pzp. Wyjątkowy charakter unieważnienia umowy wyklucza
wykładnię rozszerzającą powyższego unormowania, a zwłaszcza obejmowanie nim sytuacji
niewymienionych w ustawie. Natura okoliczności wyróżnionych w art. 457 ust. 1 pzp
wskazuje na ich odniesienie do istotnych elementów postępowania o udzielenie zamówienia,
wpływających na przestrzeganie podstawowych zasad udzielania zamówień publicznych, tj.
jawności, przejrzystości, uczciwej konkurencji, równego traktowania wykonawców
…).
Reasumując stwierdził, że: ”Przepis art. 457 ust. 1 pkt 1 pzp wskazuje, że umowa
podlega unieważnieniu, jeżeli zamawiający z naruszeniem ustawy udzielił zamówienia. Jak
zostało wyżej wskazane, istotnie doszło do naruszenia przepisów ustawy, w tym jej
podstawowych zasad, co w przypadku zawarcia umowy z o
dwołującym, powodowało by jej
nieważność. Stąd uznać należy, że stanowisko zawarte w odwołaniu nie zasługuje na
aprobatę, zaś podjęte przez zamawiającego czynności w postaci unieważnienia
postępowania były słuszne, uzasadnione i konieczne”.
Izba ustal
iła i zważyła, co następuje:
Odwołanie podlega oddaleniu.
W odwołaniu wykonawca zarzucił Zamawiającemu naruszenie: (1) art. 255 ust. 6
ustawy Pzp, (2)
art. 16 pkt 1 ustawy Pzp i (3) art. 16 pkt 2 ustawy P
zp w związku z art. 260
ust. 2 Pzp oraz (4) art. 17 ust. 1 pkt 2 oraz ust. 2 ustawy Pzp
. W uzasadnieniu podał, że
naruszenie wskazanych przepisów jest skutkiem (w zakresie zarzutów z punktu 1 i 2 oraz 4)
czynności: (1) (…) unieważnienia postępowania i zaniechanie czynności wyboru oferty
Odwołującego jako najkorzystniejszej pomimo, że nie zostały spełnione opisane w w/w
przepisie przesłanki uzasadniające obligatoryjne unieważnienie postępowania, gdyż
naruszenie przepisu art. 307 pkt 2 pzp poprzez zwrócenie się tylko do jednego Wykonawcy,
a nie do wszystkic
h Wykonawców o wyrażenie zgody na przedłużenie terminu związania
ofertą, nie wyczerpuje wszystkich przesłanek zastosowania art. 255 ust. 6 pzp, a w
szczególności nie stanowi przesłanki mogącej skutkować uniemożliwieniem zawarcia
niepodlegającej unieważnieniu umowy”; (2) (…) unieważnienia postępowania pomimo braku
ustawowych przesłanek, co w konsekwencji skutkowało nieuwzględnieniem oferty
Odwołującego wstępnie najwyżej ocenionej pośród wszystkich złożonych ofert nie
podlegających odrzuceniu, przez co doszło do naruszenia zasad uczciwej konkurencji oraz
równego traktowania wykonawców”; (4) (…) unieważnienia postępowania pomimo braku
ustawowych przesłanek i zaniechanie wyboru oferty Odwołującego jako najkorzystniejszej,
co w konsekwencji skutkowało przeprowadzenie postępowania w sposób niezapewniający
uzyskania najlepszych efektów zamówienia oraz nieudzielenie zamówienia wykonawcy
wybranemu zgodnie z przepisami ustawy
”.
W przypadku zarzutu z punktu (3) [art. 16 pkt 2 ustawy P
zp w związku z art. 260 ust.
2 Pzp]
Odwołujący zarzut ten odniósł także do braku brak podstaw unieważnienia
postepowania oraz
(…) braku wyczerpującego uzasadnienia prawnego i faktycznego w
zawiadomieniu o unieważnieniu postępowania w szczególności poprzez brak wskazania
jakiegokolwiek związku w tym związku przyczynowego pomiędzy wskazaną wadą
postępowania, a niemożnością zawarcia umowy niepodlegającej unieważnieniu oraz braku
wskazania dlaczego wada jest niemożliwa do usunięcia, przez co doszło do naruszenia
zasady przejrzystości”.
W części ten zarzut Zamawiający uwzględnił i jak podał w odpowiedzi „uwzględnia
zarzut odwołania zawarty w jego pkt 3, w którym odwołujący zarzuca lakoniczne
uzasadnienie czynności unieważnienia postępowania”.
W tym zakresie
w ramach uzupełnienia uzasadnienia w piśmie z dnia 29.06.2021 r.
oznaczonego jak Errata wskazał na uzasadnienie faktyczne decyzji z dnia 23.06.2021 r. i
podał: „Zamawiający w dniu 17.06.2021 r. zwrócił się o wyrażenie zgody na przedłużenie
terminu związania ofertą do jednego Wykonawcy, którego oferta wstępnie została oceniona
jako najkorzystniejsza. Zgodnie z art. 307 pkt. 2 ustawy PZP Zamawiający powinien był
zwrócić się do wszystkich Wykonawców, w związku z powyższym doszło do naruszenia art.
16 ust. 1, wedle którego postepowanie należy przeprowadzić w sposób zapewniający
zachowanie uczciwej konkurencji oraz równe traktowanie Wykonawców. Zamawiający
dostrzegł powyższe naruszenie po upływie terminu związania ofertą, w związku z czym nie
istniała możliwość skorygowania wezwania. W świetle obowiązujących przepisów fakt ten
sprawił, że postepowanie zostało obarczone wadą niemożliwą do usunięcia uniemożliwiającą
zawarcie nie podlegającej unieważnieniu umowy w sprawie zamówienia publicznego zgodnie
z art. 255 ust. 6 ustawy Pzp.
Za tą oceną przemawia art. 457 ust. 1 pkt 1 mówiący o tym że
umowa po
dlega unieważnieniu jeżeli Zamawiający udzielił zamówienia z naruszeniem
ustawy
”.
Rozpoznając zarzut unieważnienia postępowania o udzielenie zamówienia
publicznego Izba miała na uwadze reguły wynikające z przepisów Pzp, w tym przypadku z
art. 555 ustawy. Zgodnie z tym przepisem” „Izba nie może orzekać co do zarzutów, które nie
były zawarte w odwołaniu”. Tym samym rozpoznanie zarzutu nastąpiło w granicach norm
prawnych i faktycznych okoliczności wskazanych w odwołaniu.
Zarzut unieważnienia postępowania i zaniechania czynności wyboru oferty
Odwołującego jako najkorzystniejszej – wykonawca oparł na twierdzeniu, że nie zostały
spełnione opisane w przepisie art. 255 pkt 6 Pzp przesłanki uzasadniające obligatoryjne
unieważnienie postępowania. W tym przypadku wskazał – jak wyżej podano - na
naruszenie: (1) art. 255 pkt 6 ustawy Pzp, oraz (2) art. 16 pkt 1 ustawy Pzp i (3) art. 16 pkt 2
ustawy Pzp w związku z art. 260 ust. 2 Pzp oraz (4) art. 17 ust. 1 pkt 2 oraz ust. 2 ustawy
Pzp. Także w opisie kwestionowanych czynności wskazał na art. 307 ust. 2 Pzp
stwierdzając, że naruszenie tego przepisu poprzez zwrócenie się tylko do jednego
Wykonawcy, a nie do wszystkich Wykonawców o wyrażenie zgody na przedłużenie terminu
związania ofertą, nie wyczerpuje wszystkich przesłanek zastosowania art. 255 ust. 6 Pzp, a
w szczególności nie stanowi przesłanki mogącej skutkować uniemożliwieniem zawarcia
niepodlegającej unieważnieniu umowy.
Ustalenia
– w tym stanowisko Odwołującego – potwierdzają, że wezwanie z dnia 17
czerwca 2021 r. o wyrażenie zgody na przedłużenie terminu związania ofertą przed upływem
terminu związania ofertą (upływ w dniu 22/06/2021) Zamawiający – bezspornie - skierował
tylko do jednego wykonawcy
– Odwołującego.
Wskazany przepis art. 307 ust.2 Pzp stanowi:
„2. W przypadku gdy wybór
najkorzystniejszej oferty nie nastąpi przed upływem terminu związania ofertą określonego w
dokumentach zamówienia, zamawiający przed upływem terminu związania ofertą zwraca się
jedn
okrotnie do wykonawców o wyrażenie zgody na przedłużenie tego terminu o
wskazywany przez niego okres, nie dłuższy niż 30 dni.”
Tym samym skierowanie takiego wezwania tylko do jednego wykonawcy stanowi
naruszenie przepisu art. 307 ust.2 Pzp, a to z kolei skutkuje naruszeniem art. 16 pkt 1 i 2
Pzp i naruszenia zasady równego traktowania i przejrzystości tego postępowania o
udzielenie zamówienia publicznego.
Powyższa okoliczność została zakwalifikowana przez Zamawiającego prawidłowo,
jako wada niemożliwa do usunięcia skutkująca brakiem możliwości zawarcia ważnej umowy,
albowiem ustalenie tej okoliczności nastąpiło w dniu 23 czerwca 2021 r., a zatem po upływie
terminu związania ofertą.
Izba zwraca uwagę, że przeciwne działanie byłoby także sprzeczne z
postanowieniami SWZ. Zgodnie bowiem z jej punktem XIV:
„1. Wykonawca będzie związany ofertą przez okres 30 dni, tj. do dnia 22.06.2021 r. Bieg
terminu związania ofertą rozpoczyna się wraz z upływem terminu składania ofert.
2. W przypadku gdy wybór najkorzystniejszej oferty nie nastąpi przed upływem terminu
związania ofertą wskazanego w ust. 1, Zamawiający przed upływem terminu związania
ofertą zwraca się jednokrotnie do Wykonawców o wyrażenie zgody na przedłużenie tego
terminu o wskazywany przez niego okres, n
ie dłuższy niż 30 dni. Przedłużenie terminu
związania ofertą wymaga złożenia przez wykonawcę pisemnego oświadczenia o wyrażeniu
zgody na przedłużenie terminu związania ofertą.
3. Odmowa wyrażenia zgody na przedłużenie terminu związania ofertą nie powoduje utraty
wadium
”.
Bez wątpienia – jak wskazywał Zamawiający - upływ terminu związania ofertą nie da
się w żaden sposób przywrócić w stosunku do pozostałych wykonawców, którzy nie zostali
wezwani do wyrażenia zgody na jego przedłużenie. W okolicznościach faktycznych tej
sprawy stan związania wygasł i te dwie oferty nie mogłyby podlegać dalszej ocenie. Stanu
tego nie można w żaden sposób konwalidować.
Tym samym przepis art. 255 pkt 6 Pzp
– został wskazany prawidłowo jako podstawa
unieważnienia przedmiotowego postępowania.
W myśl art. 255” „Zamawiający unieważnia postępowanie o udzielenie zamówienia,
jeżeli:
(…) 6) postępowanie obarczone jest niemożliwą do usunięcia wadą uniemożliwiającą
zawarcie niepodlegającej unieważnieniu umowy w sprawie zamówienia publicznego (…).
Zgodnie ze wskazanym przepisem, za
mawiający ma zatem obowiązek unieważnienia
postępowania o udzielenie zamówienia ze względu na jego wadę, która spełnia dwa kryteria,
a mianowicie: jest to wada niemożliwa do usunięcia po jej stwierdzeniu ze względu na stan
zaawansowania postępowania o udzielenie zamówienia oraz jest to wada rzutująca
bezpośrednio na zawarcie niepodlegającej unieważnieniu umowy w sprawie zamówienia
publicznego.
Celem postępowania jest zawarcie wyłącznie ważnej umowy w sprawie zamówienia
publicznego i niewątpliwie - tak jak wskazywał Zamawiający – zawarciu ważnej umowy na
przeszkodzie stają nieusuwalne wady proceduralne (nie podlegające konwalidacji),
obciążające postępowanie w sposób nieodwracalny. Mogą to być zarówno nieprawidłowe
działania, jak i zaniechania zamawiającego. Bez wątpienia upływu terminu związania ofertą
nie da się w żaden sposób przywrócić w stosunku do pozostałych wykonawców, którzy nie
zostali wezwani do wyrażenia zgody na jego przedłużenie.
W myśl art. 457 ust.1 pkt 1 Pzp: „1. Umowa podlega unieważnieniu, jeżeli
zamawiający: 1) z naruszeniem ustawy udzielił zamówienia, zawarł umowę ramową lub
ustanowił dynamiczny system zakupów bez uprzedniego zamieszczenia w Biuletynie
Zamówień Publicznych albo przekazania Urzędowi Publikacji Unii Europejskiej ogłoszenia
wszczynającego postępowanie lub bez wymaganego ogłoszenia zmieniającego ogłoszenie
wszczynające postępowanie, jeżeli zmiany miały znaczenie dla sporządzenia wniosków o
dopuszczenie do udziału w postępowaniu albo ofert; (…). Zamawiający prawidłowo wskazał
na pierwszą z przesłanek: „udzielenia zamówienia z naruszeniem przepisów ustawy”.
Pozostałe nie mają zastosowania do tego stanu faktycznego. Wskazana przesłanka w
ustawie Pzp z dnia 11 września 2019 r. literalnie obejmuje szerszy zakres sytuacji,
przykładowo nie tylko udzielenie zamówienia w niewłaściwym trybie, ale każde naruszenie
„niewzruszalne”, które mogło mieć znaczenie dla wyboru najkorzystniejszej oferty. Zatem
natura możliwych okoliczności w ramach tej przesłanki wskazuje na konieczność ich
odniesienia
do istotnych elementów postępowania o udzielenie zamówienia, wpływających
na przestrzeganie podstawowych zasad udzielania zamówień publicznych, tj. jawności,
przejrzystości, uczciwej konkurencji, równego traktowania wykonawców, związanych z
wyborem najkorzystniejszej oferty.
W stan faktycznym tej sprawy stan związania ofertą z dniem 22.06.2021 r. wygasł,
wybór oferty najkorzystniejszej nie został dokonany, w SWZ zastrzeżono postanowienie o
jednokr
otnym wezwaniu, i tego stanu Zamawiający nie mógł konwalidować.
Co do zarzutu z punktu 3 odwołania Izba także ten zarzut uznała za niezasadny. W
zakresie tego zarzutu wskazano na naruszenie
art. 16 pkt 2 ustawy Pzp w związku z art. 260
ust. 1 Pzp oraz (4) art. 17 ust. 1 pkt 2 oraz ust. 2 ustawy Pzp
odnosząc powyższe naruszenie
do:
„braku wyczerpującego uzasadnienia prawnego i faktycznego w zawiadomieniu o
unieważnieniu postępowania w szczególności poprzez brak wskazania jakiegokolwiek
związku w tym związku przyczynowego pomiędzy wskazaną wadą postępowania, a
niemożnością zawarcia umowy niepodlegającej unieważnieniu oraz braku wskazania
dlaczego wada jest niemożliwa do usunięcia, przez co doszło do naruszenia zasady
przejrzystości”.
W myśl wskazanego art. 260: „1. O unieważnieniu postępowania o udzielenie
zamówienia zamawiający zawiadamia równocześnie wykonawców, którzy złożyli oferty lub
wnioski o dopuszczenie do udziału w postępowaniu lub zostali zaproszeni do negocjacji –
podając uzasadnienie faktyczne i prawne”.
W zawiadomieniu z dnia 23 czerwca 2021 r. Zamawiający podał: „Działając na
podstawie art. 260 ust. 1 ustawy z 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych (Dz.U.
poz. 2019 ze zm.)
— dalej: ustawa Pzp, zamawiający informuje o unieważnieniu
postepowania.
Uzasadnienie prawne: Podstawa unieważnienia art. 255 ust. 6 ustawy Pzp
Uzasadnienie faktyczne: Zamawiający pismem z dnia 17.06.2021 r. zwrócił się tylko do
jednego Wykonawcy a nie do Wykonawców o wyrażenie zgody na przedłużenie terminu
związania ofertą, zgodnie z art 307 pkt. 2 ustawy Pzp”.
Zdaniem Izby, wskazany art. 260 ust.1 ustawy Pzp nie zawiera wymagań – jak domaga się
Odwołujący - tak szczegółowego wskazywania związków pomiędzy wymienioną wadą
postępowania, a niemożnością zawarcia umowy niepodlegającej unieważnieniu czy
wskazywaniem
dlaczego wada jest niemożliwa do usunięcia, przez co doszło do naruszenia
zasady przejrzystości, szczególnie w przypadku gdy brak możliwości usunięcia wady jest
oczywisty. Izba zwraca jednocześnie uwagę, że Zamawiający w zakresie części tego zarzutu
uwzględnił ten zarzut. Jak podał w odpowiedzi „uwzględnia zarzut odwołania zawarty w jego
pkt 3, w którym odwołujący zarzuca lakoniczne uzasadnienie czynności unieważnienia
postępowania” W tym zakresie w ramach uzupełnienia uzasadnienia w piśmie z dnia
29.06.2021 r. oznaczonego jak Errata wskazał dodatkowo znane wykonawcom okoliczności i
aspekty prawne decyzji z dnia 23.06.2021 r. o
unieważnieniu przedmiotowego
postępowania. Brak tych informacji – w stanie faktycznym tej sprawy - nie pozbawił
wykonawcy czy nie ograniczył jego uprawnień do wniesienia środka ochrony prawnej na
skarżoną czynność unieważnienia postępowania.
Mając powyższe na uwadze powyższe ustalenia, Izba uznała, że nie podlegają
uwzględnieniu podnoszone w odwołaniu zarzuty.
O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono stosownie do jego wyniku na
podstawie art. 557 i 575 ustawy Pzp oraz
§ 5 pkt 1 i 2 lit. b) w zw. z § 7 ust. 1 pkt 1
Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów w sprawie szczegółowych rodzajów kosztów
postępowania odwoławczego, ich rozliczania oraz wysokości i sposobu pobierania wpisu od
odwołania z dnia 30 grudnia 2020 r. (Dz. U. z 2020 r. poz. 2437)
Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w sentencji.
………………………………………