KIO 1679/21 WYROK dnia 13 lipca 2021 roku

Sygn. akt: KIO 1679/21 

WYROK 

z dnia 13 lipca 2021 roku 

Krajowa Izba Odwoławcza   -   w składzie: 

Przewodniczący:      Irmina Pawlik 

 Protokolant:   

Mikołaj Kraska 

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 lipca 2021 r. w 

Warszawie odwołania wniesionego do 

Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej w dniu 2 czerwca 2021 r. przez wykonawcę MEDWAY 

Spółka  z  ograniczoną  odpowiedzialnością  z siedzibą  w Poznaniu  w postępowaniu 

prowadzonym przez zamawiającego Muzeum Historyczne Miasta Krakowa 

orzeka: 

uwzględnia  odwołanie  i  nakazuje  zamawiającemu  -  Muzeum  Historycznemu  Miasta 

Krakowa  unieważnienie  czynności  wyboru  oferty  najkorzystniejszej  i  powtórzenie 

czynności  badania  i  oceny  ofert,  w  tym  odrzucenie  oferty  wykonawcy  P.  D. 

prowadzącego działalność gospodarczą Paullonger P. D. w Gaju na podstawie art. 226 

ust. 1 pkt 8 w zw. z art. 224 ust. 6 ustawy 

Prawo zamówień publicznych 

kosztami postępowania obciąża zamawiającego  Muzeum Historyczne Miasta Krakowa i: 

zalicza  w 

poczet  kosztów  postępowania  odwoławczego  kwotę  7  500  zł  00  gr 

(słownie:  siedem  tysięcy  pięćset  złotych  zero  groszy)  uiszczoną  przez 

odwołującego  tytułem  wpisu  od  odwołania,  kwotę  3 600  zł  00  gr  (słownie:  trzy 

tysiące  sześćset  złotych  zero  groszy)  poniesioną  przez  odwołującego  z  tytułu 

wynagro

dzenia  pełnomocnika  oraz  kwotę  139  zł  00  gr  (słownie:  sto  trzydzieści 

dziewięć złotych zero groszy) poniesioną przez odwołującego z tytułu dojazdu na 

rozprawę; 

zasądza  od  zamawiającego  Muzeum  Historycznego  Miasta  Krakowa  na  rzecz 

odwołującego    MEDWAY  Spółka  z  ograniczoną  odpowiedzialnością  z siedzibą 

w Poznaniu 

kwotę  11 239  zł  00  gr  (słownie:  jedenaście  tysięcy  dwieście 

trzydzieści  dziewięć  złotych  zero  groszy)  stanowiącą  uzasadnione  koszty 

postępowania  poniesione  przez  odwołującego  z tytułu  wpisu  od  odwołania, 

wynagrodzenia 

pełnomocnika oraz dojazdu na rozprawę. 

Stosownie  do  art. 

579  ust.  1  i  580  ust.  1  i  2  ustawy  z  dnia  11  września  2019  r.  -  Prawo 

zamówień publicznych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1129) na niniejszy wyrok - w terminie 14 dni 

od  dnia  jego  d

oręczenia  -  przysługuje  skarga  za  pośrednictwem  Prezesa  Krajowej  Izby 

Odwoławczej do Sądu Okręgowego w Warszawie. 

Przewodniczący:      ……………………………….……… 

Sygn. akt: KIO 1679/21 

U z a s a d n i e n i e 

Zamawiający  Muzeum  Historyczne  Miasta  Krakowa  (dalej  jako  „Zamawiający”) 

prowadzi 

postępowanie  o udzielenie  zamówienia  publicznego  w  trybie  podstawowym  bez 

negocjacji pn. 

„Wykonanie kontentu w ramach projektu pn. Krzysztofory od nowa – Muzeum 

Kompletne:  modernizacja  i  remont  konserwatorski  Pałacu  Krzysztofory  wraz  z 

przystosowaniem  jego  funkcji  do  realizacji  zadań  nowoczesnego,  wielofunkcyjnego  obiektu 

muzealnego”  (nr  ref.  ZP-271-1/21).  Ogłoszenie  o zamówieniu  zostało  opublikowane  w 

Biuletynie  Zamówień  Publicznych  z dnia  15  marca  2021  r.  pod  numerem  BZP/2021 

Do  ww.  postępowania  o udzielenie  zamówienia  zastosowanie  znajdują  przepisy 

ustawy z dnia 

11 września 2019 r. - Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 

dalej  „ustawa  Pzp”).  Wartość  szacunkowa  zamówienia  nie  przekracza  progów 

u

nijnych, o których mowa w art. 3 ust. 1 ustawy Pzp.  

W  dniu  2 

czerwca  2021  r.  wykonawca  MEDWAY  Spółka  z  ograniczoną 

odpowiedzialnością z siedzibą w Poznaniu (dalej jako „Odwołujący”) wniósł odwołanie w ww. 

postępowaniu  wobec  zaniechania  odrzucenia  oferty  P.  D.  prowadzącego  działalność 

gospodarczą  pod  firmą  „Paullonger  P.  D.”  (dalej  jako  „Paullonger”),  pomimo  że  oferta 

zawiera rażąco niską cenę. Odwołujący zarzucił Zamawiającemu naruszenie art. 224 ust. 6 

w zw. z art. 226 ust. 1 pkt 8 ustawy Pzp poprzez zaniechanie odrzucenia oferty Paullonger, 

pomimo że zawierała ona rażąco niską cenę zaś złożone wyjaśnienia nie były wystarczające 

do  obalenia  tego  domniemania. 

Odwołujący  wniósł  o  uwzględnienie  odwołania  i nakazanie 

Zamawiającemu unieważnienia czynności oceny ofert oraz dokonanie ponownej oceny ofert i 

odrzucenie oferty Paullonger. Odwołujący wniósł także o zasądzenie od Zamawiającego na 

rzecz  Odwołującego  kosztów  postępowania,  w  tym  kosztów  reprezentacji  wg 

przedstawionych na rozprawie rachun

ków. 

Uzasadniając  ww.  zarzut  Odwołujący  podniósł,  iż  wyjaśnienia  wykonawcy  Paullonger 

zostały  sporządzone  w  sposób  bardzo  ogólnikowy  i  lakoniczny.  Do  wyjaśnień  został 

dołączony jeden dokument – kalkulacja ceny ofertowej. Poza tym, Paullonger nie przedłożył 

żadnych dokumentów na potwierdzenie swoich wyjaśnień czy kalkulacji. Co istotne, z innych 

dokumentów złożonych w toku postępowania wynika, że Paullonger w trakcie wykonywania 

przedmiotu  za

mówienia  będzie  korzystał  ze  wsparcia  innego  podmiotu,  tj.  Bluebeacon  sp. 

z 

o.o. Ponadto, praktycznie wszystkie osoby wskazane w wykazie osób, oprócz samego P. 

D.

,  nie  są  pracownikami  Paullonger,  a  będą  współpracować  na  podstawie  umów 

cywilnoprawnych  lub  umów  o  współpracę.  W  konsekwencji,  skoro  Paullonger  zamierza 

korzystać  z  zasobów  zewnętrznych,  niewątpliwie  powinien  był  sporządzić  swoją  kalkulację 

m.in.  w  oparciu  o  oferty  otrzymane  od  tych  podmiotów,  a  w  konsekwencji  powinien  był  te 

oferty  lub  umowy  (o  ile  są  już  zawarte)  dołączyć  do  wyjaśnień,  aby  potwierdzić  sposób 

wyliczenia ceny ofertowej. 

Odnosząc się do samej kalkulacji, Odwołujący zauważył, że w swej istocie polega ona 

na 

rozbiciu  zakresów  poszczególnych  kontentów  na  działania,  które  będą  podjęte,  aby 

wykonać przedmiot zamówienia oraz wskazaniu cen łącznych za poszczególne działania na 

podstawie  wskazanych  cen  jednostkowych.  Po  dokonaniu  podstawowych  operacji 

matematycznych  dla  tych  składowych  wychodzi  zaoferowana  cena.  Odwołujący  podkreślił, 

że  przede  wszystkim  Paullonger,  nie  wskazał  sposobu  jak  elementy  tej  kalkulacji  zostały 

ustalone  i  z  czego  one  wynikają.  Jako  wystarczające  nie  mogą  być  uznane  złożone 

dodatkowo  wyjaśnienia,  które  nie  dość,  że  są  bardzo  lakoniczne  i,  co  najmniej  w  części, 

zawierają  błędne  założenia  (o  czym  niżej),  to  dodatkowo  nie  odnoszą  się  do  wszystkich 

kontentów. Co więcej, nie wiadomo na jakiej podstawie Paullonger przyjął akurat taką ilość 

roboczogodzin  czy  stron  do  tłumaczenia  bądź  minut  audiodeskrypcji  jak  również  jaki 

szacowany  wymiar  pracy  przyjął  dla  poszczególności  czynności  składających  na  cały 

przedmiot  zamówienia.  Tak  skrajnie  lakoniczne  informacje  nie  pozwalają  na  jakąkolwiek 

weryfikację wyjaśnień pod kątem ich rzetelności i prawidłowości. Przykładowo, dla kontentu 

MŻP  1.1  Paullonger  przyjął,  że  programowanie  będzie  trwało  3,5  roboczogodziny,  dla 

kontentu MŻP  5.2  ponad 130  roboczogodzin,  a dla prezentacji  kontentu 40  roboczogodzin. 

Ani z kalkulacji ani z wyjaśnień nie wynika, dlaczego została przyjęta taka a nie inna liczba 

roboczogodzin.  Podobnie  brak  jest  wykazania,  dlac

zego  dla  poszczególnych  kontentów 

przyjęto  określoną  liczbę  stron  do  tłumaczenia  czy  liczbę  minut  nagrania  autodeskrypcji 

przez  lektora. 

Dalej  nie  wiadomo  na  jakiej  podstawie  zostały  przyjęte  akurat  takie  stawki 

jednostkowe jak wskazane w kalkulacji, np. 7

5 zł netto za 1 roboczogodzinę programowania 

czy też 50 zł za 1 minutę audiodeskrypcji. Jak już wskazano, Paullonger w zakresie znacznej 

części  działań,  w  tym  m.in.  audiodeskrypcji,  tłumaczeń,  części  programowania  czy  UX 

Designer opiera się na zewnętrznych zasobach, a zatem powinien dysponować ofertami od 

tych  podmiotów  bądź  umowami  o  współpracy,  które  potwierdzałyby  przyjęte  stawki.  W 

konsekwencji  wykonawca  powinien  przedłożyć  dokumenty,  na  podstawie  których  ustalił 

wskazane  w  kalkulacji  stawki.  Pomimo  obo

wiązku  wynikającego  zarówno  z  przepisów  Pzp 

jak i z samego wezwania, Paullonger nie 

udostępnił żadnych dowodów w tym zakresie. 

Odwołujący  wskazał,  iż  mając  na  uwadze,  że  zgodnie  z  wezwaniem  Paullonger 

powinien  był  wykazać,  w  jaki  sposób  wyliczył  swoją  cenę  ofertową  oraz  udowodnić 

zasadność  przyjętych  przez  siebie  stawek  i  założeń,  to  przedłożona  Zamawiającemu 

kalkulacja  tych 

wymagań  nie  spełnia.  Stanowi  ona  bowiem  wyłącznie  rozpisanie  czysto 

matematycznych  działań  –  przyjęta  przez  wykonawcę  liczba  roboczogodzin,  stron 

tłumaczenia  czy  minut  nagrania  pomnożona  przez  wskazaną  cenę  jednostkową.  Nie 

odpowiada ona na pytanie, dlaczego akurat takie wartości zostały przyjęte, co skutkuje tym, 

że nie jest  w  stanie ona  obalić  domniemania,  iż zaoferowana  cena  jest  ceną  rażąco niską. 

Ponadto,  kalkulacja  kosztów  powinna  zawierać  wszystkie  dodatkowe  koszty  świadczenia 

usług  utrzymania,  w  tym  m.in.  takim  jak:  koszty  delegacji,  koszty  biura,  sprzętu,  koszty 

ogólne i pośrednie przedsiębiorstwa wykonawcy, koszty finansowe (w tym koszty pozyskania 

wadium,  zabezpieczenia  należytego  wykonania  umowy,  koszty  odroczonych  płatności 

wynagrodzenia od 

zamawiającego). 

A

nalizując  dalej  konieczne  do  uwzględnienia  składniki  ceny  ofertowej  Odwołujący 

podniósł, że zgodnie z § 5 wzoru umowy, stanowiącego załącznik nr 4 do SWZ, wykonawca 

obowiązany  jest  udzielić  36-miesięcznej  gwarancji  na  przedmiot  Zamówienia.  Z  tego 

względu, w cenie ofertowej powinno zawierać się także wyodrębnione wynagrodzenie za tą 

usługę.  W przypadku  przedmiotowej  kalkulacji,  w  żadnej  z  pozycji  nie  zostało  wskazane 

wprost  wynagrodzenie 

za okres gwarancji. Jedynie z adnotacji Paullonger wynika, że koszt 

ten, wraz 

z innymi „wcześniej nie uwzględnionymi” kosztami mieści się w kategorii „Inne”. Co 

jednak istotne, nie sposób stwierdzić, co dokładnie kryje się w kategorii „inne” dla każdego 

kontentu.  Nie  jest  rolą  Zamawiającego  czy  innych  uczestników  postępowania  domyślanie 

się,  co  wykonawca  ma  na  myśli  pisząc  o  „wcześniej  nie  uwzględnionych”  kosztach  i  co 

dokładnie  kryje  się  w  tym  pojęciu.  Dodatkowo,  takie  ogólne  określenie  powoduje,  że  nie 

sposób  ustalić,  jaka  część  z  tych  kwot  dotyczy  wynagrodzenia  za  okres  gwarancji,  a  jaka 

tych innych 

nieokreślonych kosztów. To wykonawca składający wyjaśnienia w trybie art. 224 

ust.  1  Pzp  powin

ien  te  wszystkie  okoliczności  przedstawić,  wyjaśnić  i  poprzeć  dowodami 

potwierdzającymi  zasadność  kalkulacji.  Paullonger  zaś  wyraźnie  nie  udźwignął  tego 

obowiązku. 

Odnosząc  się  do  poszczególnych  pozycji  kosztorysu  Odwołujący  wskazał,  iż  przy  

aplikacji  MŻP  1.2  (OPZ,  str.  6)  Zamawiający  wymagał  stworzenia  „osobnych  pokazów 

slajdów” wyświetlanych na 4 ekranach. Każdy slajd miał być prezentowany przez 20s. Każdy 

z  pokazów  składał  się  z  3  slajdów.  Czas  audiodeskrypcji  (głosowe  opisywanie  to  co 

widoczne  jest  na  ekranie)  dla  tych 

slajdów  powinien  wynosić:  4  x  3  x  20s  =  4  minuty 

Tymczasem  kalkulacja 

Paullonger  zakłada  dla  tego  stanowiska  kwotę  50zł  za  wykonanie 

audiodeskrypcji,  co  zgodnie  z  informacją  umieszczoną  poniżej  zestawienia  jest 

równoznaczne  1  minucie.  W  konsekwencji  koszt  audiodeskrypcji  we  wskazanym  zakresie 

należałoby  uznać  za  zaniżony,  co  z  kolei  prowadzić  będzie  do  niewykonania  przedmiotu 

p

ostępowania zgodnie z wytycznymi Zamawiającego. 

Przy  aplikacji MŻP  2.1 (OPZ,  str.  9)  Zamawiający  wymagał: „Charakter nagrania  ma 

być  realistyczny.  Nagranie  Lajkonika  wymaga  zatrudnienia  profesjonalnego  aktora.  Strój 

i 

charakteryzacja  leży  w  gestii  Wykonawcy  do  akceptacji  przez  Zamawiającego  przed 

przystąpieniem  do  nagrania  […]”  Tymczasem  w  kosztorysie  widnieją  dwie  pozycje 

„Produkcja filmowa wraz z audio” na kwotę 17.000,00 zł oraz „Inne” na kwotę „2.000,00 zł”. 

Żadna  z pozycja  z  kosztorysu  wprost  nie  wykazuje  kosztu  zatrudnienia  profesjonalnego 

aktora  ani  kosztów  związanych  ze  zrzeczeniem  się  przez  niego  z  wszelkich  praw 

majątkowych  związanych  z  późniejszym  wykorzystaniem  (odtwarzaniem)  nakręconego 

materiału. 

Przy  aplikacji  MŻP  2.3  (OPZ,  str.  12)  Zamawiający  wymagał:  „Sekwencja  zdjęć  musi 

zostać ułożona na podstawie dostarczonych materiałów przez wykonawcę. Rekomenduje się 

ułożenie jej wg przebiegu pochodu Lajkonika: ul. Senatorska – Miejskie Wodociągi, Klasztor 

sióstr Norbertanek, Plac na Stawach, ul. Kościuszki, Al. Trzech Wieszczów, Bar „Lajkonik”, 

ul.  Zwierzyniecka,  Filharmonia,  Pałac  Biskupi,  Restauracja  Polakowski,  Rynek  Główny, 

„Wierzynek”,  „Hawełka”,  Celestat.  Podstawą  do  przygotowania  treści  do  stanowiska  są 

materiały  udostępnione  przez  Zamawiającego  oraz  scenariusz  zawarty  w  załączniku  typu 

Microsoft  Word  o  tytule  „4.MŻP  –  szatnia  Lajkonika.doc."  Z  uwagi  na  pewną  rozbieżność 

w 

zapisach OPZ, w ramach pytań do SWZ jeden z wykonawców zwrócił się o potwierdzenie, 

że to Zamawiający przekaże komplet zdjęć. W dniu 24.03.2021 r. w odpowiedzi na pytanie nr 

7  do  SWZ  Zamawiający  wskazał,  że  „nie  potwierdza  by  wszystkie  materiały  niezbędne  do 

wykonania 

kontentu  2.3  zostały  przekazane  przez  Zamawiającego.  Materiały  które  są 

w 

posiadaniu  Zamawiającego  zostaną  bezpłatnie  przekazane  Wykonawcy  –  ale  nie  jest  to 

zbiór  kompletny.  Zamawiający  dysponuje  materiałem  zdjęciem  do  wykonania  tej  projekcji 

w 

70%,  pozostałe  30%  do  pozyskania  przez  Wykonawcę.  Sekwencja  zdjęć  musi  zostać 

ułożona  na  podstawie  dostarczonych  materiałów  przez  Zamawiającego  we  współpracy 

z 

Wykonawcą.”  Tymczasem  w  kosztorysie  Paullonger  istnieją  2  pozycje  związane 

z 

wytworzeniem  prezentacji:  „Produkcja  filmowa  wraz  z  audio”  2.000,00  zł  oraz  „Inne”  - 

1,000,00  zł.  W  ocenie  Odwołującego,  w  powyższych  kwotach  nie  została  uwzględniona 

konieczność  pozyskania  praw  autorskich  majątkowych  do  fotografii  w  pozostałym, 

nieudostępnianym  przez  Zamawiającego  zakresie.  Z  doświadczenia  Odwołującego  wynika 

bowiem, że koszt pozyskania jednego zdjęcia to kwota przynajmniej 1.000,00zł. Co więcej, 

łączne  koszty  dla  tego  stanowiska  wykonawca  oszacował  na  4.950,00  zł,  podczas  gdy 

elementem tego stanowiska 

jest także nagranie w studio utworu „Hej na krakowskim rynku”. 

Z kalkulacji ani 

z wyjaśnień Paullonger nie wynika, kto będzie wykonywał ten utwór i w której 

pozycji i w jakiej wysokości przewidziana jest gaża dla tej osoby. 

Przy  stanowisku  „Prezentacja  kontentu  na  urządzeniach  mobilnych”  (OPZ,  str.21) 

Zamawiający  wymagał:  „Przygotowanie  materiałów,  systemu,  kodów  QR  i  tagów  NFC  w 

formie  naklejek  oraz  ich  dostarczenie  i  uruchomienie  po  stronie 

wykonawcy.”  Paullonger  w 

pozycji  „Inne”,  która  dotyczy  tylko  pozostałych  kosztów  oraz  kosztu  3-letniego 

serwisu/gwarancji wykazał dosyć niską wartość 1.000,00 zł, która jest tożsama z kosztem dla 

stanowiska  MŻP  1.1,  w  ramach  którego  wykonawca  nie  jest  zobligowany  wyprodukować 

tabliczek  oraz  ich 

instalować.  W  konsekwencji  można  przyjąć,  że  wskazana  kwota  stanowi 

wyłącznie  koszt  utrzymania  serwisu  i  gwarancji  dla  stanowiska.  Co  więcej  zgodnie  z  OPZ 

(str. 2) Zamawiający dla aplikacji na ekrany dotykowe wymagał: „Aplikacja powinna posiadać 

zaimplementowane dynamiczne menu w 

celu łatwego zarządzania zasobami aplikacji, także 

w  celu  wyboru  wersji 

językowej  –  polskiej  i  angielskiej.  Tłumaczenie  leży  w  gestii 

Wykonawcy.”  W  takim  razie  aplikacja  mobilna,  która  powinna  być  przygotowana  na 

„urządzenia mobilne”, które z definicji są wyposażone w „ekran dotykowy” powinna posiadać 

2  wersje  językowe.  Tymczasem  Paullonger  nie  uwzględnił  dla  tej  pozycji  jakichkolwiek 

kosztów  związanych  z  tłumaczeniem,  co  jest  o  tyle  dziwne,  że  należałoby  przetłumaczyć 

chociażby  instrukcję,  o  której  mowa  w  OPZ (str.  22):  „Kolejny  Kod  QR/Tag  NFC  instrukcja 

uruchamiania  materiałów  z  audiodeskrypcją”  czy  pozostałe  elementy  aplikacji  mobilnej 

(menu nawigacyjne).  

Odnosząc  się  do  treści  samych  wyjaśnień  Paullonger,  Odwołujący  zwrócił  uwagę  na 

fakt, 

iż  w  kilku  miejscach  wykonawca  wskazuje  na  okoliczności  mające  uzasadniać 

zaoferowaną niską cenę. Przykładowo, Paullonger wskazuje, że nie będzie ponosić kosztów 

dojazdów  i noclegów,  że  posiada  w  zasobach  szereg  aplikacji  z  wcześniejszych  realizacji, 

które  ułatwią  mu  wykonanie  zamówienia  czy  też  że  będzie  bazować  na  materiałach 

archiwalnych 

przy  przygotowywaniu  filmu  dokumentalnego,  w  związku  z  czym  nie  będzie 

musiał angażować studia filmowego. Co jednak istotne, Paullonger nie wskazuje w żadnym 

miejscu, w 

jaki konkretnie sposób te okoliczności wpływają na obniżenie zaoferowanej ceny. 

Skoro  dzięki  nim  wykonawca  ma  rzekomo  osiągnąć  znaczące  oszczędności,  powinien  to 

konkretnie wykazać, a nie ograniczyć się jedynie do lakonicznych, gołosłownych twierdzeń, z 

k

tórych nie wynikają żadne szczegóły. Ponadto Odwołujący zauważył, że w wyjaśnieniach z 

dn.  21.04.2021  r. 

Paullonger  oświadczył,  że:  „Biorąc  pod  uwagę  nasze  doświadczenie  i 

wykonane 

realizacje  tj.  udział  przy  tworzeniu  wystaw  w  MO  w  Tarnowie,  Działdowie 

Koszalinie, Eksperymentarium Chojnice oraz Stacja Grodzisk posiadamy w zasobach szereg 

aplikacji,  które  posłużą  nam  przy  tworzeniu  projektu  dla  Muzeum.  Część  wymaganego 

oprogramowania  aplikacji  posiadamy  w  swoich 

zasobach  (np.  CMS),  co  sprawia,  że 

pozostaje  n

am  w  głównej  mierze  wykonać  projekty  graficzne  oraz  brakujące  elementy 

programistyczne.”  Odwołujący  podniósł,  że  wykonawca  ten  nie  wskazał  konkretnych 

elementów  z  poszczególnych  wystaw,  które  może  wykorzystać,  przez  co  Zamawiający  nie 

miał podstawy do zweryfikowania czy prawa autorskie do tego oprogramowania nie zostały 

przeniesione  na  inny  podmiot  (np.  wybrane  Muzeum).  Dodatkowo  Paullonger  stwierdził 

również, że „Na naszą korzyść wpływa odległość pomiędzy naszą firmą, a siedzibą realizacji 

–  w  celu  realizacji  projektów  nie  będą  ponoszone  koszty  noclegów  oraz  koszty  dojazdów 

również będą bardzo niskie.” Jednocześnie jednak żadna pozycja z kosztorysu nie zawiera 

tych „bardzo niskich kosztów”. Biorąc pod uwagę, że odległość między siedzibą wykonawcy 

a  miejscem  realizacji  z

amówienia  wynosi  ok.  16  km  w jedną  stronę,  poniesienie 

jakichkolwiek 

kosztów transportu wydaje się być konieczne. 

Reasumując  powyższe  uwagi,  Odwołujący  podkreślił,  że  wyjaśnienia  składane  w 

trybie art. 224 ust. 1 Pzp mają na celu jednoznaczne wykazanie, że zaoferowana cena lub 

koszt zostały skalkulowane na rzeczywistym poziomie, tj. uwzględniającym wszystkie koszty 

niezbędne  dla  realizacji  zamówienia,  w  tym  m.in.  koszty  bezpośrednie  (wraz  z  ich 

wskazaniem i szczegółowym wyliczenie), pośrednie, ogólne, rezerwy na ryzyka oraz marżę. 

Tymczasem Paullonger zamiast wyjaśnić zaoferowaną cenę dokonał jedynie jej „rozbicia”, co 

w  żaden  sposób  nie  jest  wyjaśnieniem  ceny,  a  jedynie  podziałem  ceny  jako  całości  na 

poszczególne elementy. Tymczasem wyjaśnienia w jaki sposób skalkulowano zaoferowaną 

cenę, tzn. jakie koszty i w jakiej wysokości cenę tą determinują. Odwołujący wskazał w tym 

zakresie  na  wyrok  KIO  z  dnia  4.07.2018  r.  (KIO  1230/18)

.  Zdaniem  Odwołującego  należy 

uznać  wyjaśnienia  za  skrajnie  ogólnikowe.  Paullonger  przedstawia  tylko  gołosłowne 

informacje,  nie  wskazując  jednak,  w  jaki  sposób  mają  one  przełożenie  na  wysokość 

zaoferowanej  ceny.  Dołączona  do  wyjaśnień  kalkulacja  stanowi  jedynie  rozbicie  na 

poszczególne kwoty ceny ofertowej, natomiast nie wynikają z niej podstawy przyjętych przez 

wykonawcę  założeń  czy  też  przyjęta  przez  niego  metoda  wyliczenia  ceny.  Dodatkowo  do 

tych  lakonicznych  wyjaśnień  nie  został  załączony  żaden  dowód,  który  potwierdzałby  ich 

rzetelność. Odwołujący podkreślił, że Paullonger miał niewątpliwie możliwość przedstawienia 

dowodów na poparcie swoich wyliczeń. Skoro bowiem wykonawca ten zamierza realizować 

z

amówienie korzystając z podmiotu trzeciego, tj. Bluebeacon sp. z o.o., jako podwykonawcy 

to  powinien  on  otrzymać  od  swojego kontrahenta  ofertę,  na  podstawie  której  wyliczył  cenę 

ofertową. Również w przypadku wskazanych w wykazie osób, przy pomocy których ma być 

realizowane  z

amówienie,  poza  właścicielem  Paullonger,  wszystkie  pozostałe  osoby  mają 

świadczyć  usługi  na  podstawie  umów  cywilnoprawnych,  a  zatem  albo  takie  umowy 

Paullonger już zawarł albo musiał wynegocjować ich warunki, aby być w stanie skalkulować 

cenę. Zatem, Paullonger miał możliwość przedłożenia dowodów na potwierdzenie złożonych 

wyjaśnień jednak tego zaniechał, w konsekwencji czego powinien on ponieść konsekwencje 

tego zaniechania. 

Odwołujący powołał się na wyroki Izby z dnia 24.07.2018 r., KIO 1345/18, 

z  dnia  20.02.2019  r.,  KIO  191/19). 

W  uzupełnieniu  powyższego  Odwołujący  wskazał,  że 

powstanie  domniemania,  iż  oferta  zawiera  rażąco  niską  cenę  skutkuje  tym,  że  wykonawca 

wezwany  do 

złożenia  wyjaśnień  jeżeli  chce  je  obalić  musi  wykazać,  iż  zaoferowana  przez 

niego 

cena nie jest ceną rażąco niską. Odwołujący wskazał na wyrok KIO z dnia 17.06.2019 

r. (KIO 992/10).  

Ponadto 

z  ostrożności  Odwołujący  wskazał  także  na  brak  możliwości  uzupełnienia 

wyjaśnień  przez  wykonawcę  Paullonger,  wynikającą  z  ogólnikowego  i  lakonicznego 

charakteru 

złożonych  przez  Paullonger  wyjaśnień  w  zakresie  rażąco  niskiej  ceny. 

Odwołujący  zauważył  iż  w  świetle  orzecznictwa  KIO  ponowne  wezwanie  tego  samego 

wykonawcy  do  złożenia  wyjaśnień  jest  co  do  zasady  dopuszczalne,  jednak  tylko  w 

określonym  przypadku  –  kiedy  treść  pierwotnych  wyjaśnień  wykonawcy  odpowiada  na 

wątpliwości/pytania  sformułowane  w wezwaniu  przez  Zamawiającego,  natomiast  po 

zapoznaniu  się  z  nimi  Zamawiający  widzi  konieczność  wyjaśnienia  dodatkowych  kwestii, 

które  zostały  poruszone  w  pierwotnych  wyjaśnieniach.  Odwołujący wskazał  w  tym  zakresie 

na wyrok KIO z dnia  16.01.2020 r. (KIO 2664/19) oraz z dnia 11.01.2019 r. (KIO 2637/18). 

Zdaniem  Odwołującego  Zamawiający  mógłby  wyłącznie  wówczas  wezwać  Paullonger  do 

udzielenia  dodatkowych  wyjaśnień,  gdyby  pierwsze  wyjaśnienia  zostały  złożone  w  sposób 

należyty (tj. wyjaśniały w sposób konkretny, w jaki sposób została wyliczona cena ofertowa), 

a  po  zapoznaniu  się  z  nimi  po  stronie  Zamawiającego  pojawiły  się  nowe 

wątpliwości/zagadnienia  do  wyjaśnienia.  Biorąc  jednak  pod  uwagę,  jak  ogólnikowe  i 

lakoniczne  były  wyjaśnienia  z  dnia  21.04.2021  r.,  nie  mogły  one  wyjaśnić  żadnych, 

wskazanych 

w  wezwaniu,  wątpliwości  Zamawiającego.  W  konsekwencji,  Zamawiający 

mógłby wezwać Paullonger jedynie do ponownego wyjaśnienia tych samych okoliczności, co 

należałoby uznać za niedopuszczalne. Skoro wykonawca nie dołożył należytej staranności w 

przygotowywaniu  wyjaśnień  co  do  ceny  ofertowej,  Zamawiający  nie  miał  (i  nadal  nie  ma) 

obowiązku dalszego dopytywania go. 

Zamawiający w dniu 6 lipca 2021 r. złożył odpowiedź na odwołanie, wskazując na jego 

bezzasadność.  Zauważył,  że  dokonał  istotnych  modyfikacji  specyfikacji  warunków 

zamówienia  dnia  7.04.2021  r.  i  8.04.2021  r.  Zmiany  te  wpływały  znacząco  na  zakres 

obowiązków  Wykonawców  i  zasady  dokonania  kalkulacji  ceny  ofertowej  i  były  wynikiem 

ponownego przeanalizowania przez Zamawiającego wszystkich okoliczności wiążących się z 

realizacją  zamówienia,  tj.  kwestii  pozyskania  materiałów  źródłowych  od  innych  instytucji 

kultury  i 

wysokość  opłat  z  tym  związanych.  Zamawiający  podkreślił,  że  postępowanie  w 

podobnym kształcie (bez zmian z 7.04.2021 r. i 8.04.2021 r.) Zamawiający prowadził już w 

2020  r.,  w 

postępowaniu  tym  złożona  została  jedna  oferta  przez  Odwołującego  z  ceną 

279.000,00  zł.  Postępowanie  to  zostało  unieważnione  albowiem  Odwołujący  w  odpowiedzi 

na  wezwanie  w trybie  art.  90  ust.  1  up

rzednio  obowiązującej  ustawy  Pzp  o  przedstawienie 

wyjaśnień, w tym złożenia dowodów, dotyczących wyliczenia ceny, przesłał email w którym 

poinformował, iż nastąpił błąd rachunkowy w opracowaniu oferty i nie złoży wyjaśnień. Jako 

dowód na powyższe Zamawiający przedstawił ogłoszenie o zamówieniu z dnia 31.12.2020 r. 

pod nr  776893-N-2020, 

informację z otwarcia ofert zamieszczoną na stronie internetowej w 

dniu 19.01.2021 r.. 

informację o unieważnieniu postępowania oraz email z dnia 27.01.2021 r. 

Zdaniem  Zamawia

jącego  brak  było  podstaw  do  przyjęcia  rażąco  niskiej  ceny  oferty 

Paullonger. 

Pojęcie  rażąco  niskiej  ceny,  jak  wielokrotnie  zaznaczała  w  swoich  wyrokach 

Krajowa Izba Odwoławcza, jest subiektywne i nie zostało zdefiniowane w przepisach ustawy 

pzp.  Ustawodawc

a  nie  przewidział  również  procentowego  poziomu,  na  podstawie  którego 

można  byłoby  automatycznie  uznać,  że  cena  oferty  jest  rażąco  niska.  Wystąpienie  rażąco 

niskiej  ceny  należy  więc  każdorazowa  rozpatrywać  przy  uwzględnieniu  przedmiotu 

zamówienia,  sposobu  jego  realizacji  oraz  wartości  zamówienia.  Zdaniem  Zamawiającego 

analiza  tych  okoliczności  z  uwzględnieniem  specyfiki  przedmiotu  niniejszego  zamówienia 

wyłącza  możliwość  przyjęcia,  iż  wykonawca  Paullonger  zaoferował  cenę  rażąco  niską. 

Zamawiający  zauważył,  że  pewnego  rodzaju  „ramy”  ustalenia  rażąco  niskiej  ceny  określił 

Sąd Okręgowy w Katowicach w wyroku z dnia 30 stycznia 2007 r. (sygn. akt XIX Ga 3/07). 

wykonawca  Paullonger  wykazał,  iż  w  swojej  kalkulacji  umieścił  elementy  cenotwórcze 

wymagane  opisem  przedm

iotu  zamówienia  a  realizacja  kontraktu  zapewni  mu  zysk.  W 

żaden też sposób nie można uznać, iż cena zaoferowana przez wykonawcę Paullonger jest 

niewiarygodna  czy  oderwana  od  realiów  rynkowych.  Wystarczy  wskazać,  iż  cenę  zbliżoną 

w 

poprzednim  postępowaniu  oferował  właśnie  Odwołujący.  Zamawiający  podkreślił,  że 

kluczowe  znaczenie  dla  oceny  wystąpienia  ew.  rażąco  niskiej  ceny  mają  dokonane  przez 

Zamawiającego modyfikacje dokumentacji zamówienia. Zamawiający porównując wysokość 

cen  oferty  z  szacunkową  wartością  zamówienia  powiększoną  o  wartość  podatku  VAT  miał 

świadomość, iż szacunkowa wartość zamówienia straciła poniekąd swoją aktualność z uwagi 

na  dokonane  modyfikacje  dnia  7.04.2021  r.  i  8.04.2021  r.  Zamawiający  jednocześnie  ze 

wszczęciem postępowania prowadził negocjacje z innymi instytucjami kultury. Zamawiający 

miał  świadomość,  iż  ten  element  przedmiotu  zamówienia  niesie  z  sobą  ryzyko  -  przede 

wszystkim  mając  na  uwadze  terminowość  realizacji  zamówienia  a  co  za  tym  idzie  i  całego 

Projektu. Jeśli by od szacunkowej wartości zamówienia powiększonej o kwotę podatku VAT 

odjąć  kwoty  przeznaczone  na  zakup  praw  autorskich  lub  koszty  pozyskania  licencji  to 

otrzymujemy  kwotę  zbliżoną  do  ceny  oferty  uznanej  za  najkorzystniejszą  w  niniejszym 

postępowaniu. 

Zamawiający  wskazał  ponadto,  iż  oceniając  wyjaśnienia  należy  także  uwzględnić 

specyfikę niniejszego przedmiotu zamówienia. Usługi jakie obejmuje przedmiot zamówienia 

to tzw. „usługi miękkie” gdzie zasadniczą pozycję kosztową stanowi praca osób realizujących 

takie  usługi,  uwzględniająca  ich  kwalifikacje,  wykształcenie  oraz  pozycję  na  rynku.  W  tym 

zakresie  wskazano  na  wyrok  KIO  z  dnia  17  października  2016  r.,  sygn.  akt  KIO  1737/16 

w 

którym  m.in.  stwierdzono,  że  w  przypadku  usług,  których  zasadniczą  pozycję  kosztową 

stanowi p

raca osób realizujących takie usługi uwzględniająca ich kwalifikacje, wykształcenie 

oraz  pozycję  na  rynku,  koszty  materiałowe,  koszty  stałe  oraz  koszty  zewnętrzne  dla 

świadczącego  tego  typu  usługę  oscylują  w  okolicach  kilkunastu  procent  (niezwykle  rzadko 

p

rzekraczają  20%)  ceny  całkowitej.  Zamawiający  wskazał  także  na  wyrok  Izby  z  dnia  10 

stycznia 2020 r., sygn. akt KIO 2635/19, w którym uznano, że w przypadku kalkulacji ceny za 

usługi  miękkie  wykonawca  bierze  pod  uwagę  przede  wszystkim  koszty  pracy  osób 

rea

lizujących  ww.  usługi,  które  mogą  być  znacząco  zróżnicowane  dla  poszczególnych 

wykonawców  ze  względu  na  specyfikę  takich  kosztów  oraz  stwierdzono,  że  wyjątkowo 

korzystne warunki wykonania czynności przez personel zaangażowany przez wykonawcę do 

realizacji 

zamówienia  również  stanowią  elementy  niezależne  od  wykonawcy  ubiegającego 

się o uzyskanie zamówienia publicznego. Na ogół wykonawca jedynie akceptuje propozycje 

stawek  wynagrodzenia  osób,  którymi  będzie  dysponował  przy  realizacji  zamówienia,  a  nie 

„narzuca”  takim  osobom  własne  stawki.  Zdaniem  KIO  taki  sposób  kształtowania  ceny  za 

realizację zamówienia przez personel wykonawcy jest typowy dla usług intelektualnych. 

Zamawiający  wskazał,  iż  ani  ustawa  Pzp,  ani  żaden  inny  akt  prawny  nie  narzuca 

przedsiębiorcom  działającym  na  rynku  formalizowania  realizowania  wspólnych  zamierzeń 

inwestycyjnych  składaniem  oferty.  Bardzo  często  jest  wręcz  na  odwrót  –  wysokość 

wynagrodzenia  ustalana  jest  w  drodze  nieformalnej  np.  na  spotkaniu  lub  w  drodze  email. 

Zamawiający  podkreślił,  iż  nie  miał  podstaw  żądania  przedstawienia  oferty  od  podmiotu 

u

dostępniającego  zasoby  Paullonger.  Postępowanie  o  udzielenie  zamówienia  publicznego 

rządzi  się  innymi  prawami  niż  procedura  w  sprawach  gospodarczych,  a  ewentualne 

pominięcie  wyjaśnień  z  uwagi  na  nieprzedstawienie  dowodu  wymaga  wyraźnego 

umocowania  w  przepisie  ustawy. 

Zamawiający  powołując  się  na  stanowisko  KIO  wskazał 

także,  że  podstawą  stwierdzenia,  iż  oferta  na  świadczenie  usług  intelektualnych  zawiera 

rażąco  niską cenę nie może  być  znaczące zróżnicowanie wynagrodzenia za takie  usługi  w 

ofertach 

przedstawionych 

przez 

poszczególnych 

wykonawców. 

Choć 

wartość 

wynagrodzenia  za  usługi  miękkie  może  być  zależna  od  kwalifikacji,  wykształcenia  oraz 

pozycji  rynkowej  osób  świadczący  usługi,  ostatecznie  należy  stwierdzić,  że  usługa 

intelektualna  jest  warta  tle  na  ile  wycenia  ją  osoba  świadcząca  takie  usługi.  W  związku  z 

powyższym  to  na  ogół  osoby  świadczące  usługi  intelektualne  same  decydują,  jakie  chcą 

otrzymać wynagrodzenie z tytułu ich realizacji, przez co wykonawca nie ma realnego wpływu 

na kształtowanie całkowitej ceny ofertowej w tym zakresie. Wobec powyższego, wykonawca 

nie może zostać narażony na zarzut rażąco niskiej ceny swojej oferty, tylko z tego względu, 

że udało mu się znaleźć osoby świadczące usługi intelektualne za wynagrodzenie znacznie 

niższe  niż  przez  osoby  świadczące  takie  usługi  w ramach  ofert  innych  wykonawców. 

Zamawiający  podniósł,  iż  oceniając  kalkulacje  przedstawione  przez  wykonawcę  Paullonger 

miał też na uwadze wyrok z dnia 14 października 2014 r. (sygn. akt KIO 1833/14), w którym 

stwierdzono,  że  nie  ma  obowiązku  w  ramach  uczynienia  zadość  wezwaniu  do  wyjaśnienia 

elementów  kalkulacyjnych  oferty  dokładnej,  „co  do  grosza”  kalkulacji  ceny.  Konieczne  jest 

zaprezentowanie  istotnych  z  p

erspektywy  jej  kalkulacji,  elementów  ceny.  Analizując 

odwołanie zdaniem  Zamawiającego  można  odnieść wrażenie,  iż  właśnie brak biznes  planu 

lub dokumentu sporządzonego na wzór kosztorysu szczegółowego w robotach budowlanych 

był  podstawą  do  wniesienia  odwołania.  Zamawiający  wskazał  także  na  wyroki  Izby  w 

sprawach  o  sygn.  akt  KIO  2675/19  oraz  KIO  2640/18)

,  podnosząc,  że  w  niniejszym  stanie 

faktycznym istnieje wyjaśnienie rozbieżności pomiędzy ceną zaoferowaną przez wykonawcę 

Paullonger,  a  złożone  przez  niego  wyjaśnienia  wykazują  iż  zamówienie  może  zostać 

zrealizowane należycie i z zyskiem. 

Zamawiający  wskazał  ponadto,  iż  zadaniem  Odwołującego  jest  udowodnienie,  iż 

wyjaśnienia  udzielone  w  toku  postępowania  o  udzielenie  zamówienia  publicznego  są 

niewystarczające,  nierzetelne  lub  z  innych  względów  wadliwe.  Nie  wystarczy  zatem 

podniesienie  zarzutu  gołosłownie  –  odwołujący  powinien  wskazać,  na  jakiej  podstawie 

uważa  kwestionowane  ceny  lub  koszty  za  rażąco  niskie.  Wykonawca,  którego  ofertę 

wybrano  jako  najkorzystniejs

zą  poprzez  złożenie  satysfakcjonujących  zamawiającego 

wyjaśnień,  już  na  etapie  postępowanie  wyjaśniającego  niejako  sprostał  ciężarowi 

dowodowemu  nałożonemu  nań.  Stanowią  one  bowiem  dowód  w  postępowaniu 

odwoławczym.  Wobec  tego  odwołujący  musi  przedstawić  przeciwdowody  na  poparcie 

swoich  twierdzeń.  Obowiązek  ten  jest  ugruntowany  w  orzecznictwie  Izby.  Reguła 

określająca,  na  kim  spoczywa  ciężar  dowodu  w zakresie  rażąco  niskiej  ceny,  została 

utrzymana  obecnie  zgodnie  z  brzmieniem  art.  190  ust.  1a  poprzedniego  Pzp. 

Odwołanie 

dowodu na to, 

że kwestionowana oferta zawiera rażąco niską cenę nie zawiera – chyba, że 

Odwołujący  zamierza  uzupełniać  w  tym  zakresie  odwołanie  na  rozprawie.  Zamawiający 

zauważył,  że  Odwołujący  konstruując  zarzuty  odwołania  ograniczył  się  jedynie  do 

subiektywnej  oceny  wyjaśnień  uznając  je  za  lakoniczne  i niewystarczające.  Na  gruncie 

orzecznictwa  Izby  należy  wskazać,  że  modyfikacja  reguły  ciężaru  dowodu  nie  oznacza,  że 

wykonawca zarzucający zamawiającemu zaniechanie odrzucenia oferty z rażąco niską ceną 

nie  jest  obowiązany  dowodzić  faktów,  które  pozwalają  stawiać  tezę  o  rażąco  niskiej  cenie. 

Podobnie  podkreślono  w  komentarzu  do  art.  537  wydanym  przez  Urząd  Zamówień 

Publicznych:  Odwrócony  ciężar  dowodu  nie  zwalnia  strony  odwołującej  z  obowiązku 

wy

kazania  i  udowodnienia  okoliczności,  które  czyni  ona  podstawą  swoich  zarzutów 

wykazania  podstaw  faktycznych  zarzutu,  oraz  przedstawienia  kontrdowodów  wobec  tych, 

które przedłożyli przeciwnicy. 

Zamawiający  stwierdził,  że  odwołanie  jako  bezzasadne  winno  zostać  oddalone. 

Odwołujący nie przedstawił dowodów na poparcie swych twierdzeń a jedynie ograniczył się 

do  subiektywnej  oceny  wyjaśnień  złożonych  przez  wykonawcę  Paullonger.  Zamawiający 

dokonał  dokładnej  analizy  wyjaśnień  przedłożonych  w  trakcie  procedury  wyjaśniającej  i 

uwzględnił okoliczności faktyczne związane z realizacją niniejszego postępowania. Ocena ta 

nie pozwala uznać, by w postępowaniu złożono ofertę z rażąco niską ceną.

Po  przeprowadzeniu  rozprawy  z  udziałem  Stron  postępowania,  na  podstawie 

zgromadzonego w sprawie 

materiału dowodowego, Krajowa Izba Odwoławcza ustaliła 

i 

zważyła, co następuje: 

Izba ustaliła, iż w terminie wynikającym z art. 525 ust. 1 ustawy nPzp do postępowania 

odwoławczego nie zgłosił przystąpienia żaden wykonawca. 

Izba  stwierdzi

ła,  iż  nie  została  wypełniona  żadna  z  przesłanek  skutkujących 

odrzuceniem odwołania na podstawie art. 528 ustawy nPzp. 

Izba  uznała,  iż  Odwołujący,  którego  oferta  mogłaby  zostać  wybrana  jako 

najkorzystniejsza  w 

przypadku  potwierdzenia  się  zarzutów  odwołania  i  wyeliminowania 

z 

postępowania  oferty  wybranego  wykonawcy  Paullonger,  wykazał,  iż  posiada  interes 

w 

uzyskaniu  zamówienia  oraz  może  ponieść  szkodę  w  wyniku  naruszenia  przez 

Zamawiającego  przepisów  ustawy,  czym  wypełnił  materialnoprawne  przesłanki 

dopuszcz

alności odwołania, o których mowa w art. 505 ust. 1 ustawy nPzp.  

Izba  dokonała  ustaleń  faktycznych  w  oparciu  o    zgromadzony  w  sprawie  materiał 

dowodowy, tj. w oparciu o 

dokumentację postępowania o udzielenie zamówienia przekazaną 

przez  Zamawiającego,  w  szczególności  SIWZ  wraz  z  modyfikacjami,  informację  z  otwarcia 

ofert,  oferty  wykonawców,  wezwanie skierowanie do  wykonawcy  Paullonger  w  przedmiocie 

ceny  oferty  i  udzielone  przez  niego  wyjaśnienia,  informację  o  wyborze  oferty 

najkorzystniejszej, protokół postępowania.  

Izba  dopuściła  i  przeprowadziła  ponadto  dowody  z  dokumentów  załączonych  przez 

Zamawiającego do odpowiedzi na odwołanie (tj. ogłoszenia o zamówieniu z dnia 31.12.2020 

r. nr 776893-N-2020, informacji z otwarcia ofert z 19.01.2021 r., informacji  o 

unieważnieniu 

postępowania  z  dnia  4.02.2021  r.,    wiadomości  e-mail  Odwołującego  z  dnia  27.01.2021  r.) 

oraz  złożonego  przez  Odwołującego  na  rozprawie  wydruku  z  „Banku  obrazów”- 

www.stock.adobe.com. 

Izba ustaliła, co następuje: 

P

rzedmiotem zamówienia jest wykonanie kontentu w ramach projektu pn. Krzysztofory 

od  nowa  - 

Muzeum  Kompletne:  modernizacja  i  remont  konserwatorski Pałacu  Krzysztofory 

wraz  z  przystosowaniem  jego  funkcji  do  realizacji  zadań  nowoczesnego,  wielofunkcyjnego 

obiektu  muzealnego.  Szczegółowy  zakres  przedmiotu  zamówienia  określony  został 

w 

Załączniku  1  do  SWZ  -  Opis  przedmiotu  zamówienia.  W  opisie  przedmiotu  zamówienia 

wyodrębniono  szereg  kontentów,  których  wykonanie  objęto  zakresem  zamówienia, 

wskazując rodzaj materiału wynikowego oraz opis. Przywołane w treści odwołania fragmenty 

opisów  wybranych  kontentów  nie  były  przez  Zamawiającego  kwestionowane  i  opowiadają 

wynikającym  z  treści  OPZ,  wobec  czego  zbędne  jest  powielanie  ich  treści  w  tym  miejscu.  

Zamawiający przed upływem terminu składania ofert, m.in. w dniu 24 marca 2021 r. oraz 7 

kwietnia 2021 r., 

dokonywał modyfikacji SIWZ wpływających na opis przedmiotu zamówienia 

i  udzielał  wyjaśnień  co  do  jego  zakresu.  W  ramach  odpowiedzi  na  pytania  wykonawców 

Zamawiający  wskazał  m.in.  w  odniesieniu  do  kontentu  MŻP  2.3,  iż  „materiały,  które  są 

w 

posiadaniu  Zamawiającego  zostaną  przekazane  wykonawcy,  ale  nie  jest  to  zbiór 

kompletny. Zamawiający dysponuje materiałem zdjęciem do wykonania tej projekcji w 70%, 

pozostałe 30% do pozyskania przez wykonawcę.” 

Wartość szacunkową  zamówienia,  zgodnie z  protokołem  postępowania, określono na 

666,67  zł.  Zamawiający  wskazał,  iż  zamierza  przeznaczyć  na  sfinansowanie 

zamówienia  kwotę  594 090,00  zł  brutto.  W  postępowaniu  ofertę  nr  1  złożył  wykonawca 

Paullonger

, który za realizację zamówienia zaoferował cenę 280 440,00 zł brutto. W ofercie 

tej 

wskazano,  iż  ww.  wykonawca  zamierza  zrealizować  zamówienie  przy  udziale 

podwykonawcy 

– Bluebeacon Sp. z o.o. z siedzibą w Krakowie – zakres powierzonej części 

zamówienia: wykonanie aplikacji mobilnej. Do oferty załączono zobowiązanie ww. podmiotu 

do  udostępnienia  zasobów  niezbędnych  do  realizacji  zamówienia.  Pozostali  wykonawcy 

zaoferowali następujące ceny: oferta nr 2 (Odwołującego) - 589 600,00 zł brutto, oferta nr 3 - 

814,00  zł  brutto,  oferta  nr  4  -  535 419,00  zł  brutto,  oferta  nr  5  -  720 000,00  zł  brutto, 

oferta niezaszyfrowana - 486 

000,00 zł brutto.  

Zamawiający  w  dniu  16  kwietnia  2021  r.  na  podstawie  art.  224  ust.  1  ustawy  Pzp 

w

ezwał  wykonawcę  Paullonger  do  złożenia  wyjaśnień,  w  tym  złożenia  dowodów, 

dotyczących wyliczenia ceny. Zamawiający poinformował, iż okoliczności faktyczne badanej 

oferty wskazują, iż jej cena jest zaniżona w stosunku do szacunkowej wartości zamówienia 

powiększonej o podatek od towarów i usług jak i cen innych ofert złożonych w postępowaniu. 

W  związku  z  powyższym  Zamawiający  wezwał  Paullonger  do  złożenia  wyjaśnień 

dotyczących elementów oferty mających wpływ na wysokość ceny. Zamawiający wskazał, iż 

w

ykonawca, składając wyjaśnienia odnoszące się do ceny swojej oferty, powinien wskazać 

obiektywne  czynniki  oraz  sposób,  w  jaki  wpłynęły  na  obniżenie  całkowitej  ceny  oferty. 

Wyjaśnienia  te  powinny  być  konkretne,  jasne,  wyczerpujące  i  rzeczywiście  uzasadniające 

wiarygodny  charakter 

ceny  złożonej  oferty  oraz  przedstawiać  dowody  na  twierdzenie 

wykazujące, że możliwe i realne jest rzetelne wykonanie zamówienia za zaproponowaną w 

ofercie  kwotę.  W tym  celu  Zamawiający  wskazał  na  konieczność  przedłożenia  przez 

w

ykonawcę  szczegółowych  kalkulacji  cenowych  oraz  innych  dowodów,  uzasadniających 

prawidłowość  wyliczenia  zaproponowanej  ceny  całkowitej  oferty  w  tym  cen  jednostkowych 

poszczególnych  elementów  świadczenia,  co  będzie  umożliwiało  zbadanie  prawidłowego 

oszacowania  ceny  oferty  przez  Wykona

wcę  oraz  weryfikację  dokonanych  wyliczeń  pod 

kątem  występowania  rażąco  niskiej  ceny  oferty  lub  jej  braku.  Zamawiający  wskazał,  iż 

powinien  mieć  możliwość  uzyskania  w  ramach  wyjaśnień  składanych  przez  wykonawcę 

pełnej  wiedzy  umożliwiającej  podjęcie  decyzji  co  do  istnienia  podstaw  (bądź  ich  braku)  do 

odrzucenia oferty. Jednocześnie Zamawiający poinformował, iż odrzuci ofertę wykonawcy, w 

przypadku nie złożenia wyjaśnień lub gdy dokonana ocena wyjaśnień wraz z dostarczonymi 

dowodami potwierdzi, że oferta zawiera rażąco niską cenę. 

W 

odpowiedzi  na  powyższe  wezwanie  wykonawca  Paullonger  w  dniu  21  kwietnia 

2021  r.  złożył  wyjaśnienia,  wskazując,  iż  zaoferowana  w  ofercie  kwota  280  440  zł  brutto 

przedstawia wartość realną opartą na wnikliwej analizie. Zauważył, że zaoferowane wartości 

odpowiadają  przedmiotowi  zamówienia  zgodnie  z  opisem  i  wymaganiami  Zamawiającego. 

Wykonawca wyjaśnił, iż na jego korzyść wpływa odległość pomiędzy jego firmą, a siedzibą 

realizacji 

–  w celu  realizacji  projektów  nie  będą  ponoszone  koszty  noclegów  oraz  koszty 

dojazdów również będą bardzo niskie. Dalej wskazał, iż biorąc pod uwagę doświadczenie i 

wykonane  realizacje  tj.  udział  przy  tworzeniu  wystaw  w  MO  w  Tarnowie,  Działdowie, 

Koszalinie,  Eksperymentarium  Chojnice  oraz  Stacja  Grodzisk  posiada  w  zasobach  szereg 

aplikacji,  które  posłużą  mu  przy  tworzeniu  projektu  dla  Muzeum.  Część  wymaganego 

oprogramowania aplikacji posiada w swoich zasobach (np. CMS), co sprawia, że pozostaje 

mu 

w głównej mierze wykonać projekty graficzne oraz brakujące elementy programistyczne.  

Wykonawca  Paullonger  wyjaśnił,  że  jego  kosztorys  zakłada  stworzenie  około  100 

stron tekstów (treści do wszystkich elementów wystawy). Jeśli chodzi o nagrania dźwiękowe 

to nie jest możliwa dokładna wycena ilości stron lektorskich do nagrania. Biorąc jednak pod 

uwagę  jego  doświadczenie  i  współpracę  z  firmą  RPM  założyły  wykorzystanie  2  głosów 

lektorskich  do  całej  wystawy  i  nagranie  około  100  stron  tekstów.5.  Film  dokumentalny  o 

czasie trwania 10 minut bazuje na wykorzystaniu materiałów archiwalnych, dzięki czemu nie 

potrzeba  do  jego  realizacji  zaangażowania  studia,  dźwiękowców,  operatorów  itd.  Zatem 

całość  realizacji  odbywa  się  w  postprodukcji.  Firmy  zajmujące  się  animacjami  zazwyczaj 

składają  się  z zespołów  podzielonych  osobno  na  scenarzystów,  grafików,  animatorów, 

dźwiękowców oraz niekiedy kolorystów. Utrzymanie tak dużych ekip filmowych wymusza na 

firmach  podnoszenie  cen  realizacji  materiałów  video,  niezależnie  czy  są  filmowane  czy 

filmowane  i  montowane  czy  wyłącznie  montowane  w  studio.  W  przypadku  omawianego 

filmu  scenariusz  został  wstępnie  określony.  Ograniczenie  liczby  etatów  do  pracy  nad  tym 

filmem pozwala znacząco ograniczyć koszty jego realizacji, nie tracąc na jakości materiału 

końcowego.  Produkcją  filmu  zajmie  się  grafik/animator  oraz  montażysta,  który  ma 

możliwość  realizacji  filmu  na  jednym  stanowisku  montażowym.  Do  pracy  przy  filmie 

oddelegowany będzie również copywriter i tłumacz.  

W  odniesieniu  do  Szatni  Lajkonika 

wykonawca  wskazał,  iż  materiał  na  potrzeby  tej 

realizacji  zostani

e  pozyskany  przy  wykorzystaniu  posiadanych  zasobów  sprzętowych  tj.: 

greenscreen, kamery, oświetlenia, które są w posiadaniu realizatora nagrań. Nie wymaga to 

zewnętrznych nakładów finansowych związanych z wynajmem studia nagraniowego czy też 

oświetlenia.  Pozwala  to  znacząco  zredukować  koszty  oraz  sprawnie  wykonać  potrzebne 

nagrania.  Sekwencje  video  nie  są  uzależnione  od  pory  roku  czy  pogody,  z  uwagi  na  brak 

filmowania  w  lokalizacjach  zewnętrznych.  Strój  oraz  charakteryzacja  aktora  jest  jasno 

określona  zatem  spada  ilość  roboczogodzin  w  kontraście  do  scen,  które  dynamicznie 

zmieniają charakterystykę. W zakresie animacji sekwencji tanecznych 3x55 TV wykonawca 

wskazał,  iż  jest  to  klasyczna  animacja,  wyższy  stopień  skomplikowania.  Montaż 

wykonywany  jest  na  materi

ałach  pozyskanych,  zatem  skraca  się  czas  pozyskania 

materiałów,  a  powielenie  sekwencji  animacyjnych  dla  niektórych  elementów  pozwala  na 

skrócenie  czasu  wykonania  oraz  mniejszej  ilości  roboczogodzin.  W  odniesieniu  do 

m

ateriałów  do  audiodeskrypcji,  wykonawca  zgodnie  z  opisem  założył  przygotowanie 

audiodeskrypcji  dla  stanowisk  MŻP  1.1,  MŻP  1.2,  MŻP  1.3,  MŻP  2.1,  MŻP  2.2,  MŻP  2.3, 

MŻP  3.1,  MŻP  Kontent  5.4.  Wskazał,  iż  jego  certyfikowany  partner  wycenił  koszt 

przygotowania audiodeskrypcji na 50 zł netto od 1 minuty nagranego materiału filmowego. 

Zakładając  długość  materiałów  w  przedziale  (40-60  minut),  wykonawca  przeznaczał 

wystarczającą ilość środków na realizacje zadania. 

Do  wyjaśnień  załączono  dokument  zatytułowany  „Kosztorys  wystawy  Krzysztofory”, 

w 

którym 

wskazano 

przyjęte 

dla 

poszczególnych 

kontentów 

kwoty 

za 

copywriting/audiodeskrypację, programowanie, wgrywanie contentu, produkcję filmową wraz 

z  audio,  tłumacza,  lektora,  projektowanie  graficzne  oraz  poz.  „inne”.  Wskazano  ponadto 

kwotę zysku na poziomie 43 250 zł netto, koszt roboczogodziny programowania 75 zł netto, 

koszt  roboczogodziny  instalowania  50  zł  netto,  koszt  tłumaczenia  1  str.  na  angielski  50  zł 

netto, copywriting 1 str. 100 zł netto, audiodeskrypacja 1 min. materiału 50 zł na podstawie 

umowy o dz

ieło, grafika roboczogodzina 35 zł netto. Ponadto wyjaśniono, iż w pozycji „inne” 

uwzględniono  wszelkie  dodatkowe  koszty  wcześniej  nie  uwzględnione  oraz  koszty  3-

letniego serwisu i gwarancji.  

Zamawiający  w  dniu  28  maja  2021  r.  zawiadomił  wykonawców  o  wyborze  oferty 

Paullonger jako najkorzystniejszej.  

Izba zważyła, co następuje: 

Biorąc pod uwagę zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, poczynione ustalenia 

faktyczne oraz orzekając w granicach zarzutów zawartych w odwołaniu, Izba stwierdziła, iż 

odwołanie zasługuje na uwzględnienie. 

W ocenie Izby zarzut naruszenia art. 224 ust. 6 w zw. z art. 226 ust. 1 pkt 8 ustawy Pzp 

potwierdził się. 

Z

godnie z art. 224 ust. 1 ustawy Pzp jeżeli zaoferowana cena lub koszt, lub ich istotne 

części składowe, wydają się rażąco niskie w stosunku do przedmiotu zamówienia lub budzą 

wątpliwości  zamawiającego  co  do  możliwości  wykonania  przedmiotu  zamówienia  zgodnie 

z 

wymaganiami  określonymi  w  dokumentach  zamówienia  lub  wynikającymi  z  odrębnych 

przepisów,  zamawiający  żąda  od  wykonawcy  wyjaśnień,  w  tym  złożenia  dowodów  w 

zakresie  wyliczenia  ceny  lub  kosztu,  lub  ich  istotnych  części  składowych.  Zgodnie  z  ust.  2 

tego  przepisu  w  przypadku  gdy  cena  całkowita  oferty  złożonej  w  terminie  jest  niższa  o  co 

najmniej  30%  od:  1)  wartości  zamówienia  powiększonej  o  należny  podatek  od  towarów  i 

usług, ustalonej przed wszczęciem postępowania lub średniej arytmetycznej cen wszystkich 

złożonych  ofert  niepodlegających  odrzuceniu  na  podstawie  art.  226  ust.  1  pkt  1  i 10, 

zamawiający  zwraca  się  o  udzielenie  wyjaśnień,  o  których  mowa  w  ust.  1,  chyba  że 

rozbieżność wynika z okoliczności oczywistych, które nie wymagają wyjaśnienia; 2) wartości 

zamówienia  powiększonej  o  należny  podatek  od  towarów  i  usług,  zaktualizowanej 

z 

uwzględnieniem okoliczności, które nastąpiły po wszczęciu postępowania, w szczególności 

istotnej  zmiany  cen  rynkowych,  zamawiający  może  zwrócić  się  o  udzielenie  wyjaśnień, 

o 

których mowa w ust. 1. Jak stanowi ust. 3 wyjaśnienia mogą dotyczyć w szczególności: 1) 

zarządzania  procesem  produkcji,  świadczonych  usług  lub  metody  budowy;  2)  wybranych 

rozwiązań  technicznych,  wyjątkowo  korzystnych  warunków  dostaw,  usług  albo  związanych 

z 

realizacją  robót  budowlanych;  3) oryginalności  dostaw,  usług  lub  robót  budowlanych 

oferowanych  przez  wykonawcę;  4) zgodności  z  przepisami  dotyczącymi  kosztów  pracy, 

których  wartość  przyjęta  do  ustalenia  ceny  nie  może  być  niższa  od  minimalnego 

wynagrodzenia  za  pracę  albo  minimalnej  stawki  godzinowej,  ustalonych  na  podstawie 

przepisów  ustawy  z  dnia  10  października  2002  r.  o minimalnym  wynagrodzeniu  za  pracę 

(Dz.U.  z  2018  r. poz.  2177 oraz  z  2019  r. 

poz.  1564)  lub  przepisów  odrębnych  właściwych 

dla  spraw,  z  którymi  związane  jest  realizowane  zamówienie;  5)  zgodności  z  prawem  w 

rozumieniu  przepisów  o  postępowaniu  w  sprawach  dotyczących  pomocy  publicznej;  6) 

zgodności  z przepisami  z  zakresu  prawa  pracy  i zabezpieczenia  społecznego, 

obowiązującymi  w miejscu,  w  którym  realizowane  jest  zamówienie;  7) zgodności  z 

przepisami  z  zakresu  ochrony  środowiska;  8)  wypełniania  obowiązków  związanych  z 

powierzeniem  wykonania  części  zamówienia  podwykonawcy.  W świetle  art.  224  ust.  5 

ustawy  Pzp  obowiązek  wykazania,  że  oferta  nie  zawiera  rażąco  niskiej  ceny  lub  kosztu 

spoczywa na wykonawcy. W 

myśl ust. 6 tego przepisu odrzuceniu, jako oferta z rażąco niską 

ceną  lub  kosztem,  podlega  oferta  wykonawcy,  który  nie  udzielił  wyjaśnień  w wyznaczonym 

terminie, lub jeżeli złożone wyjaśnienia wraz z dowodami nie uzasadniają podanej w ofercie 

ceny lub kosztu. 

Zasadnicze  znaczenie  dla  rozstrzygnięcia  przedmiotowej  sprawy  miała  kwestia 

rozkładu  ciężaru  dowodu  w  zakresie  wykazania,  że  cena  oferty  nie  jest  rażąco  niska,  przy 

czym  powyższe  odnosi się zarówno  do  etapu  postępowania o  udzielenie zamówienia, jak  i 

etapu 

postępowania odwoławczego.  

W  postępowaniu  o  udzielenie  zamówienia  ciężar  ten  spoczywa  na  wykonawcy,  który 

został  wezwany  do  wyjaśnień  w  tym  przedmiocie,  na  co  wskazuje  wprost  art.  224  ust.  5 

ustawy  Pzp.  Zgodnie  z  utrwalonym  w  orzecznictwie 

poglądem,  który zachowuje aktualność 

również  na  gruncie  nowej  ustawy  Pzp,  złożone  przez  wykonawcę  wyjaśnienia  w  zakresie 

ceny  oferty  lub  kosztu,  lub  ich  istotnych  części  składowych,  winny  być  konkretne, 

wyczerpujące  i rozwiewające  wątpliwości  zamawiającego  co  do  możliwości  wykonania 

przedmiotu  zamówienia  zgodnie  z  wymaganiami  określonymi  w  dokumentach  zamówienia 

lub  wynikającymi  z  odrębnych  przepisów.  To  na  wykonawcy  ciąży  obowiązek  wykazania, 

jakie obiektywne czynniki pozwoliły mu na obniżenie ceny oferty oraz w jakim stopniu dzięki 

tym czynnikom cena oferty została obniżona (por. m.in. wyrok KIO z dnia 23 grudnia 2020 r., 

sygn. akt KIO 3095/20). 

Powyższe ma bardzo istotne znaczenie, ponieważ to wyłącznie na 

podstawie  złożonych  wyjaśnień  Zamawiający  dokonuje  oceny  czy  oferta  zawiera  rażąco 

niską cenę lub koszt, czy też rażąco niskie ich istotne części składowe. Efektem składanych 

wyjaśnień  ma  być  stworzenie  podstaw  do  uznania  przez  zamawiającego,  że  podejrzenie 

dotyczące  rażąco  niskiej  ceny  oferty  nie  było  uzasadnione. Podkreślić  trzeba,  iż  nie  tylko 

nieudzielenie  wyjaśnień  w  wyznaczonym  terminie  skutkować  będzie  koniecznością 

odrzucenia  oferty,  ale  także  złożenie  takich  wyjaśnień,  które  nie  uzasadniają  podanej  w 

ofercie ceny (por. art. 224 ust. 6 ustawy Pzp). 

Dokonywana  przez 

Zamawiającego  w  oparciu  o  udzielone  wyjaśnienia  ocena  czy 

zaoferowana cena jest rażąco niska, w sposób nierozłączny związana powinna być  z treścią 

samego  wezwania  do  złożenia  wyjaśnień,  to  treść  wezwania  co  do  zasady  determinuje 

bowiem 

treść  udzielonych  wyjaśnień.  Zamawiający  poddając  analizie  wiarygodność, 

rzetelność  i  kompletność  wyjaśnień  powinien  sprawdzić  czy  referują  one  do  zagadnień, 

których  wyjaśnienia  Zamawiający  żądał  od  wykonawcy  w  treści  wezwania  oraz  czy 

odpowiadają swoją szczegółowością wymaganiom w tym wezwaniu wskazanym.  

W przedmiotowej s

prawie w treści wezwania skierowanego do wykonawcy Paullonger 

Zamawiający  wskazał  wprost  na  konieczność  podania  obiektywnych  czynników  oraz 

sposobu,  w  jaki  wpłynęły  one  na  obniżenie  ceny  całkowitej  oferty,  a  także  na  obowiązek 

przedstawienia  dowodów  na  twierdzenia  wskazujące,  że  możliwe  i  realne  jest  rzetelne 

wykonanie  zamówienia za  zaproponowaną  w ofercie  kwotę.  Zamawiający  wskazał  ponadto 

na  koniczność  przedstawienia  szczegółowych  kalkulacji  cenowych  oraz  innych  dowodów, 

uzasadniających  prawidłowość  wyliczenia  ceny  całkowitej  oferty,  w  tym  cen  jednostkowych 

poszczególnych elementów świadczenia. Powyższe wymagania wskazane w wezwaniu były 

w  ocenie  Izby  w 

pełni  uzasadnione.  Oferta  Paullonger  w  sposób  istotny  odbiegała  od  ofert 

pozostałych wykonawców, jak i od wartości szacunkowej zamówienia, zasadnym było zatem 

wyjaśnienie, jakie to obiektywne czynniki czy wyjątkowo korzystne warunki istnieją po stronie 

ww. wykonawcy, które umożliwiły mu zaoferowanie ceny na znacznie niższym poziomie niż 

w ofertach jego konku

rentów i czy za taką cenę realizacja zamówienia jest możliwa.  

Zauważyć  należy,  że  wezwanie  do  wyjaśnienia  ceny  oferty  co  do  zasady  jest 

konsekwencją  stwierdzenia  faktu,  że  cena  ta  w  sposób  zauważalny  odbiega  od  wartości 

zamówienia  czy  średniej  arytmetycznej  cen  innych  ofert.  W  odpowiedzi  na  takie  wezwanie 

wykonawca  zobowiązany  jest  zatem  wyjaśnić  w  sposób  szczegółowy  i  konkretny,  że 

zaoferowana  cena  gwarantuje  należytą realizację  całego  zamówienia,  uwzględnia  wszelkie 

niezbędne  do  tego  elementy,  jak  również  wykazać  dlaczego  był  w  stanie  zaoferować  cenę 

na  takim,  a  nie  innym  poziomie,  czyli  poziomie  odbiegającym  od  wartości  zamówienia  lub 

cen  innych  złożonych  w  postępowaniu  ofert.  Podkreślić  przy  tym  trzeba,  że  nie  jest 

wystarczające samo powołanie się na istnienie tego rodzaju okoliczności, lecz konieczne jest 

wykazanie  w 

sposób  mierzalny,  jak  wpływają  one  na  obniżenie  kosztów  realizacji 

zamówienia,  jakie  mają  przełożenie  na  poszczególne  elementy  składowe  ceny.  Nie  mniej 

istotne znaczenie ma również ustawowy obowiązek złożenia dowodów w zakresie wyliczenia 

ceny  lub  kosztu,  lub  ich  istotnych  części  składowych.  Obowiązek  ten  wynika  wprost  z  art. 

224 ust. 1 ustawy Pzp, gdzie jednoznacznie wskazano, iż „zamawiający żąda od wykonawcy 

wyjaśnień, w tym złożenia dowodów w zakresie wyliczenia ceny lub kosztu, lub ich istotnych 

części składowych”, a potwierdzeniem istnienia powyższego obowiązku jest również art. 224 

ust. 6 ustawy Pzp, wskazujący na konieczność odrzucenia oferty  „jeżeli złożone wyjaśnienia 

wraz z dowoda

mi nie uzasadniają podanej w ofercie ceny lub kosztu”. Konieczność poparcia 

przedstawianych  wyjaśnień  dowodami  ma  kluczowe  znaczenie  dla  ich  oceny,  ponieważ 

same wyjaśnienia rzadko kiedy mogą być uznane za w pełni obiektywne jako składane przez 

podmiot  bez

pośrednio  zainteresowany  rozstrzygnięciem.  Przedstawienie  dowodów  jest 

szczególnie  istotne  w  sytuacji,  gdy  wykonawca  powołuje  się  na  istnienie  po  jego  stronie 

pewnych szczególnie korzystnych warunków, które wpłynęły na sposób ukształtowania ceny. 

Nie  dyspo

nując  dowodami  Zamawiający  nie  jest  w  stanie  dokonać  oceny  czy  okoliczności 

powodujące obniżenie ceny, na które powołuje się wykonawca, faktycznie zachodzą.  

Izba  zgodziła  się  z  Odwołującym,  że  wykonawca  Paullonger,  powołując  się  na 

określone okoliczności mające wpływać na sposób ukształtowania ceny, w żaden sposób nie 

wyjaśnił,  w jaki  konkretnie  sposób  przekładają  się  one  na  tę  cenę,  jakiego  rzędu 

oszczędności wykonawca Paullonger z tego tytułu generuje. W wyjaśnieniach wskazano na 

okoliczności takie jak bliskość miejsca realizacji czy posiadane doświadczenie, nie tłumacząc 

jednak  jak

ie  wymierne  korzyści  one  przynoszą.  Na  podstawie  udzielonych  wyjaśnień  nie 

sposób  ocenić  dlaczego  ww.  okoliczności  miałyby  uzasadniać  stwierdzoną  różnicę  cenową 

między ofertami złożonymi w postepowaniu. W szczególności brak jest podstaw do uznania, 

że  posiadane  przez  Paullonger  doświadczenie  miałoby  dawać  mu  istotną  przewagę 

konkurencyjną, skoro pozostali wykonawcy (co wynika z dokumentów załączonych do ofert) 

wykazali się doświadczeniem większym niż Paullonger na potrzeby pozacenowego kryterium 

oceny  ofert.  Równie  lakoniczne  jest  zawarte  w  wyjaśnieniach    stwierdzenie,  że  ww. 

wykonawca  posiada  część  wymaganego  oprogramowania  aplikacji  w  swoich  zasobach  – 

aczkolwiek  element  ten  mo

że  generować  pewne  oszczędności,  to  jednak  wykonawca 

Paullonger 

w ogóle nie wyjaśnił jakie konkretnie mogą to być oszczędności, jakie konkretnie 

aplikacje posiada i 

w jaki sposób zamierza wykorzystać je na potrzeby realizacji zamówienia. 

W ocenie Izby zasa

dnicza część wyjaśnień opiera się na dość ogólnych stwierdzeniach, bez 

przedstawienia  konkretnych,  wymiernych 

informacji.  Przykładowo wykonawca Paullonger  w 

pkt 5 wyjaśnień dotyczącym filmu dokumentalnego stwierdza, że „ograniczenie liczby etatów 

do pracy 

nad filmem pozwala znacząco ograniczyć koszty jego realizacji”, jednocześnie nie 

wskazując  ile  wobec  tego  etatów  w  tym  celu  założył  i  jakie  oszczędności  na  tej  podstawie 

uzyskał. Tego rodzaju stwierdzeń w treści wyjaśnień jest wiele, np. w odniesieniu do „Szatni 

Lajkonika”  (pkt  6  wyjaśnień)  omawiając  określone  okoliczności  wskazano  konkluzje  typu 

„(…) pozwala to znacząco zredukować koszty”,  „(…) spada ilość roboczogodzin”, podobnie 

w pkt 7 (animacje) też wskazano na zmniejszenie ilości roboczogodzin – zaniechano jednak 

przedstawienia  w  treści  wyjaśnień  informacji  konkretnych,  niosących  za  sobą  mierzalną 

wartość.  Nie  negując  faktu,  że  wskazane  przez  Przystępującego  okoliczności  mogą  mieć 

wpływ  na  cenę,  to  na  gruncie  przedstawionych wyjaśnień  nie  jest  możliwe  określenie  skali 

tego wpływu na ostateczną cenę oferty. Wskazanie mierzalnych, wymiernych ekonomicznie, 

wartości  ma  kluczowe  znaczenie,  bowiem  w  przeciwnym  razie  nie  jest  możliwe  dokonanie 

rzetelnej oceny czy faktycznie określone okoliczności pozwalały na obniżenie ceny oferty w 

tak znacznym stopniu, jak miało to miejsce w przedmiotowym przypadku. 

Izba  ponownie 

podkreśla,  że  obowiązkiem  wykonawcy  jest,  aby  w  odpowiedzi  na 

wezwanie  wystosowane  przez  zamawiającego  udzielił  wyjaśnień  dotyczących  okoliczności, 

które wpłynęły na wysokość zaoferowanej ceny w taki sposób, aby na ich podstawie możliwe 

było jednoznaczne ustalenie, że cena oferty (odpowiednio koszt, istotna część składowa) nie 

jest ceną rażąco niską. Wykonawca Paullonger powołując się na okoliczności wpływające na 

wysokość ceny  ani  ich  nie wykazał,  ani  nie  wytłumaczył  konkretnie jak  przekładają się one 

na kalkulację ceny oferty. Jeżeli wykonawca powołuje się na wyjątkowo korzystne dla niego 

warunki  związane  z realizacją  zamówienia  czy  inne  okoliczności  wpływające  na  obniżenie 

ceny  oferty,  to  powinien  wyjaśnić  jakie  konkretnie  mają  one  przełożenie  na  poszczególne 

elementy składowe ceny, jaki jest ich realny wpływu na przyjęte koszty realizacji zamówienia. 

Wykonawca Paullonger nie podał żadnej mierzalnej wartości zakładanych oszczędności ani 

ich  faktycznego 

wpływu  na  przyjęte  na  potrzeby  kalkulacji  ceny  pozycje.  Zauważyć  należy 

także,  że  sam  Zamawiający  w  treści  wezwania  skierowanego  do  Paullonger  wskazał,  iż 

wykonawca  powinien 

opisać  nie  tylko  istniejące  po  jego  stronie  obiektywne  czynniki,  ale 

także  sposób,  w jaki  wpłynęły  one  na  obniżenie  ceny  oferty.  Na  gruncie  przedstawionych 

wyjaśnień  stwierdzenie  faktycznego,  realnego  wpływu  przedstawionych  w  wyjaśnieniach 

okoliczności  na  sposób  ukształtowania  ceny  ofert  nie  jest  możliwe.  Ponadto,  jak  zauważył 

Odwołujący,  wykonawca  Paullonger  załączając  do  wyjaśnień  kalkulację  cenową  nie 

przedstawił  informacji,  w  jaki  sposób  podane  tam  elementy  zostały  ustalone,  z  czego  one 

wynikają, zaś sama treść wyjaśnień danych wskazanych w kalkulacji nie omawia, nie odnosi 

się do poszczególnych kontentów.  

Mieć  należy  ponadto  na  uwadze,  że  wyjaśnienia  powinny  przedstawiać  dowody 

potwierdzające realność ceny, co wynika z treści przepisów i na co Zamawiający kilkukrotnie 

wskazywał  w treści  wezwania,  tymczasem  wykonawca  Paullonger  nie  dochował  w  tym 

zakresie  należytej  staranności  i  poza  prostą  kalkulacją  stanowiącą  jego  oświadczenie 

własne,  nie  przedstawił  żadnych  innych  środków  dowodowych,  który  mogłyby  potwierdzić 

wiarygodność przedstawionych wyjaśnień, a których złożenie było obiektywnie możliwe. Jak 

zwrócił  uwagę  Odwołujący  wykonawca  Paullonger  zamierza  w  trakcie  realizacji  korzystać 

z 

podwykonawstwa podmiotu, który udostępnił mu zasoby na potrzeby realizacji zamówienia 

w zakresie  wykonania aplikacji mobilnej

, co oznacza, że kalkulując cenę oferty musiał brać 

pod uwagę ustalenia dokonane z tym podmiotem co do jego wynagrodzenia za realizację tej 

części zamówienia. W treści wyjaśnień wykonawcy Paullonger brak jest jednak jakichkolwiek 

informacji w tym zakresie, 

nie wskazano konkretnego kosztu jaki z tego tytułu przyjęto ani nie 

przedstawiono  dowodów  w  postaci  oferty  podmiotu  udostępniającego  zasoby  czy  też 

łączącej wykonawcę Paullonger z tym podmiotem umowy, ewentualnie jakichkolwiek innych 

dokumentów  czy  oświadczeń,  które  potwierdzałyby  ustalenia  w  zakresie  przyjętego  na 

potrzeby  kalkulacji  ceny  oferty  wynagrodzenia  podwykonawcy.  Podobnie  wykonawca 

Paullonger  powołał  się  na  okoliczność,  iż  jego  „certyfikowany  partner  wycenił  koszt 

p

rzygotowania  audiodeskrypcji  na  50  zł  netto  od  1  min  nagranego  materiału  filmowego”, 

niemniej  tych  twierdzeń  również  niczym  nie  poparł.  Za  irrelewantne  dla  dokonanej  oceny 

Izba uznała stanowisko Zamawiającego, że nie miał on podstaw do żądania od wykonawcy 

oferty  od  podmiotu  udostepniającego  zasoby  czy  też,  że  wysokość  wynagrodzenia 

podwykonawcy  może być  ustalona w  drodze  nieformalnej,  np.  na  spotkaniu.    Zamawiający 

pomija fakt, iż to obowiązkiem wykonawcy jest wykazanie, że cena jego oferty nie jest rażąco 

niska.  Jeżeli  dany wykonawca wskazuje  w  treści  wyjaśnień, że pewne  elementy korzystnie 

wpływające  na  cenę  wynikają  z  łączących  go  z  innymi  podmiotami  relacji  albo  z  innych 

charakterystycznych dla  tego wykonawcy  uwarunkowań,  to pożądanym jest  przedstawienie 

dowodów uwiarygadniających taką tezę. Ustawa Pzp nie ogranicza w żaden sposób środków 

dowodowych, jakimi może posłużyć się wykonawca w celu wykazania, że cena oferty nie jest 

rażąco  niska  -  mogą  to  być  środki  dowolne,  adekwatne  dla  danego  przypadku.  Niemniej 

zaniechanie  poparcia  wskazanych  w  treści  wyjaśnień  okoliczności  wpływających  na 

ukształtowanie,  w  tym  obniżenie,  ceny  oferty  jakimikolwiek  obiektywnymi  dokumentami 

powoduje, że Zamawiający podczas oceny wyjaśnień dysponuje niczym innym jak wyłącznie 

g

ołosłownymi,  nieweryfikowalnymi  zapewnieniami  wykonawcy.  Trudno  w  takiej  sytuacji 

uznać, aby doszło do „wykazania”, że oferta nie zawiera rażąco niskiej ceny, gdy tymczasem 

na obowiązek takiego „wykazania” wskazuje wprost art. 224 ust. 5 ustawy Pzp. 

W  ocen

ie  Izby  dokonana  przez  Zamawiającego  ocena  wyjaśnień  przedstawionych 

przez  wykonawcę  Paulloneger  nastąpiła  częściowo  w  oderwaniu  od  treści  wezwania 

skierowanego  do  wykonawcy  i  obowiązków,  jakie  tym  wezwaniem  na  wykonawcę 

Zamawiający  nałożył.  Jeżeli  Zamawiający  żądał  od  wykonawcy  wprost  wskazania  po 

pierwsze o

biektywnych czynników wziętych pod uwagę podczas kalkulacji ceny ofertowej, po 

drugie  sposobu,  w  jaki 

wpłynęły  one  na  obniżenie  ceny  całkowitej  oferty,  a  po  trzecie 

dowodów  potwierdzających,  że  możliwe  i  realne  jest  rzetelne  wykonanie  zamówienia  za 

zaoferowaną cenę, to nie sposób uznać za kompletne i wyczerpujące wyjaśnień, które tych 

dwóch ostatnich elementów nie zawierają.  

W  dalszej  kolejności  należy  zwrócić  uwagę,  na  kwestię  rozkładu  ciężaru  dowodu 

w 

postępowaniu  odwoławczym.  Zgodnie  z  art.  534  ust.  1  ustawy  Pzp  strony  i  uczestnicy 

postępowania  odwoławczego  są  obowiązani  wskazywać  dowody  dla  stwierdzenia  faktów, 

z 

których  wywodzą  skutki  prawne.  Jak  stanowi  art.  535  ustawy  Pzp  dowody  na  poparcie 

swoich 

twierdzeń lub odparcie twierdzeń strony przeciwnej, strony i uczestnicy postępowania 

odwoławczego  mogą  przedstawiać  aż  do  zamknięcia  rozprawy.  Z  koli  zgodnie  z  art.  537 

ustawy  Pzp  c

iężar  dowodu,  że  oferta  nie  zawiera  rażąco  niskiej  ceny,  spoczywa  na: 

1) w

ykonawcy,  który  ją  złożył,  jeżeli  jest  stroną  albo  uczestnikiem  postępowania 

odwoławczego;  2)  zamawiającym,  jeżeli  wykonawca,  który  złożył  ofertę,  nie  jest 

uczestnikiem postępowania odwoławczego. 

Izba  podziela  stanowisko  Zamawiającego,  że  pomimo,  iż  art.  537  pkt  2)  ustawy  Pzp 

wskazuje  na  odwrócony  ciężar  dowodu,  że  oferta  nie  zawiera  rażąco  niskiej  ceny,  to  nie 

uchyla on obowiązywania przepisu art. 534 ust. 1 ustawy Pzp. Szczególna zasada rozkładu 

ciężaru  dowodu  nie  zwalania  odwołującego  z konieczności  sformułowania  zarzutów 

odwołania  w sposób,  który  przekona  Izbę  o  ich  słuszności  i  da  faktyczną  możliwość  ich 

weryfikacji w oparciu o 

dokumentację postępowania o udzielenie zamówienia. Zasada ta nie 

może być rozumiana w ten sposób, iż odwołujący może poprzestać na przedstawieniu tezy, 

że skoro zaistniały podstawy do wszczęcia procedury wyjaśnień rażąco niskiej ceny w trybie 

art. 224 ust. 1 czy 2 ustawy Pzp, to znaczy, że cena ta musi być rażąco niska, przerzucając 

ciężar  dowodu  na  wykonawcę,  który  złożył  ofertę  lub  zamawiającego.  Natomiast  w  ocenie 

składu  orzekającego  z  taką  sytuacją  nie mamy  do  czynienia  w  przedmiotowym  przypadku. 

Zdaniem  Izby 

Odwołujący  sprostał  obowiązkowi  przedstawienia  wyczerpujących  podstaw 

faktycznych  i prawnych  podniesionych 

zarzutów,  w  treści  odwołania  odniósł  się  w  sposób 

szczegółowy  do  wyjaśnień  przedstawionych  przez  wykonawcę  Paullonger  w  toku 

postępowania o udzielenie zamówienia oraz do konkretnych wartości i kosztów przyjętych w 

załączonej  do  wyjaśnień  kalkulacji.  Niezależnie  od  podniesienia  okoliczności  wyżej 

omówionych, tj. braku wykazania w sposób mierzalny przez wykonawcę Paullonger jak dane 

obiektywne  czynniki  przekładają  się  na  cenę  oferty  oraz  braku  załączenia  jakichkolwiek 

dowodów,  Odwołujący  wskazał  ponadto  na  szereg  dalszych  wątpliwości  powstałych  na 

gruncie wyjaśnień  Paullonger  takich  jak:  zaniżony koszt  audiodeskrypcji  przy  aplikacji MŻP 

1.2,  brak  uwzględnienia kosztów  związanych  z  zatrudnieniem  aktora  i  przeniesieniem  praw 

autorskich  przy  aplikacji MŻP  2.1,  brak  uwzględnienia kosztów  pozyskania autorskich  praw 

majątkowych przy aplikacji MŻP 2.3. W odwołaniu podniesiono także wątpliwości w zakresie 

uwzględnienia  przez  Paullonger  kosztów  tłumaczenia  na  potrzeby  aplikacji  mobilnej. 

Ponadto  podczas  rozprawy  Odwołujący  przedstawił  wydruki  z  „Banku  obrazów”  mające 

potwierdzać koszt pozyskania zdjęć archiwalnych do wystawy.  

Do powyższej argumentacji Zamawiający ani w odpowiedzi na odwołanie, ani podczas 

rozprawy w zasadzie 

nie odniósł się, podczas gdy w świetle szczegółowego przedstawienia 

podstaw  faktycznych  stawianych  zarzutów  przez  Odwołującego,  ciężar  udowodnienia,  że 

oferta wykonawcy Paullonger nie zawiera rażąco niskiej ceny spoczywał na Zamawiającym, 

zgodnie z zasadą przewidzianą w art. 537 pkt 2 ustawy Pzp. Zamawiający zamiast odnieść 

się  w  sposób  merytoryczny  do  argumentacji  zaprezentowanej  w  odwołaniu  starał  się 

akcentować  fakt,  że  twierdzenia  Odwołującego  stanowią  jedynie  jego  subiektywną  ocenę. 

Stanowisko  Zamawiającego  ograniczone  zostało  de  facto  do  stwierdzenia,  że  przedmiot 

zamówienia  ma  twórczy  charakter  i  jego  wykonanie  (a  zatem  i  koszt)  jest  zależny  od 

przyjętej przez danego wykonawcę koncepcji. Jakkolwiek zgodzić należy się z tym, że w tym 

przypadku  kalkulacja  ceny  ofertowej  determinowana  jest  przyjętymi  przez  wykonawcę 

założeniami  o charakterze  twórczym,  to  nie  można  tracić  z  oczu  faktu,  że  opis  przedmiotu 

zamówienia  zakreśla  szczegółowe  ramy,  w  jakich  wykonawcy  mają  działać  i  w  oparciu  o 

które konstruują oni ofertę. Zauważyć należy, że – w oparciu o tak zakreślone w OPZ ramy – 

w 

przedmiotowym  postępowaniu  aż  czterech  z  sześciu  wykonawców  wyceniło  swoje  oferty  

w granicach  ok.  500-

600  tys.  zł,  czyli  w  granicach  kwoty  jaką  Zamawiający  zamierzał 

przeznaczyć na realizację zamówienia, co pozwala wnioskować, że ceny kształtujące się na 

tym  poziomie  są  cenami  rynkowymi.  Natomiast  oferta  Odwołującego  opiewająca  na  kwotę 

440  zł  była  prawie  o połowę  niższa  od  ww.  czterech  kolejnych  ofert,  a  na  gruncie 

przedstawionych 

przez  tego  wykonawcę  wyjaśnień  brak  jest  możliwości  ustalenia  czy 

przyjęta  przez  wykonawcę  Paullonger  koncepcja  realizacji  przedmiotu  zamówienia  była  na 

tyle  wyjątkowa,  że  uzasadniała  zaaferowanie  ceny  tak  istotnie  odbiegającej  od  wartości 

szacunkowej 

zamówienia  i  cen  pozostałych  wykonawców.  Treść  wyjaśnień  Paullonger  do 

twórczego  aspektu  realizacji  zamówienia  i  przyjętej  przez  tego  wykonawcę  koncepcji 

opracowania  kontentów  w  zasadzie  w  ogóle  się  nie  odnosi,  wobec  czego  stanowisko 

Zamawiającego,  jakoby  na  zaoferowaną  cenę  wpływ  miała  właśnie  przyjęta  przez 

wyko

nawcę twórcza koncepcja realizacji zamówienia nie znajduje w treści wyjaśnień oparcia. 

Okoliczność,  że  przedstawione  przez  ww.  wykonawcę  wyjaśnienia  nie  były  wyczerpujące 

pośrednio  potwierdza  fakt,  że  Zamawiający  nie  był  w  stanie  w  oparciu  o  nie  skutecznie 

odeprzeć  zarzutów  stawianych  przez  Odwołującego.  Sam  wykonawca  Paullonger  nie 

skorzystał  zaś  z  przysługującego  mu  prawa  do  obrony  swojej  oferty  i  nie  przystąpił  do 

postępowania odwoławczego po stronie Zamawiającego.  

Izba  za  niewykazane  uznała  także  twierdzenia  Zamawiającego,  iż  na  sposób 

ukształtowania ceny oferty przez Odwołującego miała mieć wpływ zmiana opisu przedmiotu 

zamówienia  dokonana  przez  Zamawiającego,  która  dezaktualizować  miała  także  ustaloną 

wartość  szacunkową  zamówienia.  Zamawiający  poza  lakonicznym  stwierdzeniem 

w 

odpowiedzi  na odwołanie,  że  dokonane modyfikacje  SIWZ  znacząco  wpływały  na  zakres 

obowiązków  wykonawców  i zasady  dokonania  kalkulacji  ceny  ofertowej  oraz  były  wynikiem 

ponownego  przeanalizowania  kwestii  pozyskania  materiałów  źródłowych,  nie  wyjaśnił 

szerzej 

które  konkretnie  zmiany  OPZ  miał  na  myśli  i  które  z  dokonanych  modyfikacji  tak 

znacząco  wpływały  na  opis  przedmiotu  zamówienia.    Zamawiający  nie  udowodnił  także 

swoich twierdzeń, że gdyby od szacunkowej wartości zamówienia powiększonej o VAT odjąć 

kwoty przeznaczone na zakup praw autorskich lub koszty pozyskania licencji, to uzyskano by 

kwotę zbliżoną do zaoferowanej przez wykonawcę Paullonger. Zamawiający nie przedstawił 

w  tym  zakresie  żadnych  konkretnych  danych  i  wartości,  nie  złożył  też  dowodów.  Ponadto 

Zamawiający  pominął  fakt,  iż  ceny  ofert  wszystkich  wykonawców  zostały  skalkulowane 

z 

uwzględnieniem  zmienionego  opisu  przedmiotu  zamówienia,  a  mimo  tego  między  ofertą 

wykonawcy  Paullonger  a  ofertami  pozostałych  wykonawców  istniały  istotne  dysproporcje.  

W ocenie  Izby  nie  stanowi  dostatecznej 

okoliczności  potwierdzającej  stanowisko 

Zamawiającego  również  fakt,  że  w  poprzednim,  unieważnionym  postępowaniu  oferta 

Odwołującego  opiewała  na  podobną  kwotę  jak  obecnie  oferta  Paullonger.  Jak  wyjaśnił 

Odwołujący  zawierała  ona  wówczas  nieprawidłowości  w kalkulacji,  na  które  Odwołujący 

wskazał Zamawiającemu i nie podjął się realizacji zamówienia za zaoferowaną cenę.  

W tym stanie rzeczy 

Izba stwierdziła, że Zamawiający nie sprostał spoczywającemu na 

nim  ciężarowi  udowodnienia,  że  oferta  wykonawcy  Paullonger  nie  zawierała  rażąco  niskiej 

ceny 

i  odparcia  twierdzeń  Odwołującego,  iż  dokonana  przez  Zamawiającego  ocena 

wyjaśnień wykonawcy Paullonger nie była prawidłowa. Jak zwrócił uwagę Sąd Okręgowy w 

Warszawie  w wyroku  z  dnia 

21  sierpnia  2019  r.,  sygn.  akt  XXIII  Ga  573/19  ciężar 

udowodnienia  faktu  rozumieć  należy  z jednej  strony  jako  obarczenie  strony  procesu 

obowiązkiem  przekonania  sądu  dowodami  o słuszności  swoich  twierdzeń,  a  z  drugiej  

konsekwencj

ami  poniechania  realizacji  tego  obowiązku,  lub  jego  nieskuteczności.  Tą 

konsekwencją  jest  zazwyczaj  niekorzystny  dla  strony  wynik  procesu.  Izba  wskazuje,  iż 

k

ontradyktoryjny  charakter  postępowania  odwoławczego  powoduje,  że  rolą  stron  miedzy 

którymi  toczy  się  spór  jest  udowodnienie  swoich  racji  i  obrona  prezentowanych  stanowisk, 

zaś rola Izby sprowadza się do oceny prezentowanego w toku postępowania odwoławczego 

materiału  dowodowego.  Bierność  stron  w  przedstawianiu  twierdzeń  i  dowodów  na  ich 

poparcie ma zatem kluczowy 

wpływ na rozstrzygnięcie. Mając na względzie, że Zamawiający 

nie  odniósł  się  w  ogóle  do  znacznej  części  stanowiska  Odwołującego  zaprezentowanego 

w 

odwołaniu,  w  szczególności  tych  jego  elementów,  które  wskazywały  na  istniejące 

wątpliwości  co  do  uwzględnienia  wszystkich  niezbędnych  kosztów  dla  poszczególnych 

kontentów,  to  Izba  nie  znalazła  podstaw,  aby  twierdzenia  Odwołującego  w  tym  zakresie 

podważyć.  Zamawiający  nie  odparł  również  argumentacji  Odwołującego  wskazującej  na 

zaniechanie  wyjaśnienia  przez  wykonawcę  Paullonger  -  pomimo  wyartykułowania  takiego 

żądania przez Zamawiającego w treści wezwania - w jaki sposób opisane w treści wyjaśnień 

obiektywne czynniki faktycznie wpływają na obniżenie zaoferowanej ceny.  

Mając  na  uwadze  wszystko  powyższe  Izba  uznała,  że  odwołanie  podlega 

uwzględnieniu w całości i na podstawie art. 553 ustawy Pzp orzekła jak w sentencji. 

O  kosztach  postępowania  odwoławczego  orzeczono  stosownie  do  jego  wyniku  na 

podstawie  art.  557  i  575  ustawy  Pzp  oraz 

§    7  ust.  1  pkt  1  w  zw.  z  §  5  pkt  1  i  2  lit.  a  i  b 

Rozporządzenia  Prezesa  Rady  Ministrów  w  sprawie  szczegółowych  rodzajów  kosztów 

postępowania odwoławczego, ich rozliczania oraz wysokości i sposobu pobierania wpisu od 

odwołania z dnia 30 grudnia 2020 r. (Dz. U. z 2020 r. poz. 2437). 

Przewodniczący:      ……………………………….………