Niska cena nie zawsze musi prowadzić do odrzucenia oferty

Niedopuszczenie do wyboru oferty z rażąco niską ma zapewnić należytą i terminową realizację zamówienia zgodnie z umową. Za ofertę z rażąco niską ceną można uznać ofertę z ceną niewiarygodną, nierealistyczną w porównaniu z cenami rynkowymi podobnych zamówień. Oznacza to kwotę znacząco odbiegającą od cen przyjętych w danej branży, której nie da się uzasadnić obiektywnymi czynnikami. Musi ona wskazywać na realizację zamówienia poniżej kosztów wytworzenia usługi, dostawy czy roboty budowlanej. Zauważyć przy tym należy, iż przyczyną złożenia oferty, której cena znacząco odbiega od cen innych ofert, może być zarówno świadome działanie wykonawcy, jak również nierzetelność kalkulacji wykonawcy.

Z brzmienia art. 89 ust. 1 pkt 4 ustawy Pzp wynika, iż punktem odniesienia dla kwalifikacji ceny jako rażąco niskiej jest ustalona przez zamawiającego cena za przedmiot zamówienia, tj. wartość przedmiotu zamówienia powiększona o stawkę VAT. Jednak zdaniem prezesa UZP wyznacznik ten nie może być traktowany jako bezwzględnie wiążący i ostateczny. Może się bowiem zdarzyć, że zamawiający błędnie oszacował wartości zamówienia. Dlatego wyznacznik ten powinien być pomocny jedynie przy ustaleniu, czy zaoferowana cena oferty może być rażąco niska, i wszczęciu procedury określonej w art. 90 ust. 1 ustawy Pzp – wezwania wykonawcy do złożenia stosownych wyjaśnień.

W przypadku gdy zamawiający powziął podejrzenie co do przedstawienia przez wykonawcę oferty zawierającej rażąco niską cenę, na zamawiającym ciąży obowiązek wszczęcia i przeprowadzenia procedury, której celem jest wyjaśnienie wszelkich wątpliwości związanych ze sposobem kalkulacji oferty (art. 90 ust. 1 ustawy Pzp). Dlatego, mając na uwadze błędy popełniane przez zamawiających, należy podkreślić, iż wszelki automatyzm w uznawaniu ceny za rażąco niską, a w konsekwencji odrzucanie ofert wykonawców bez przeprowadzenia procedury wyjaśniającej, jest niezgodny z ustawą Prawo zamówień publicznych.

Jakkolwiek zaniechanie złożenia przez wykonawcę wyjaśnień dotyczących czynników cenotwórczych nie budzi wątpliwości, ponieważ implikuje po stronie zamawiającego obowiązek odrzucenia oferty takiego wykonawcy. Jednak odrzucenie oferty z powodu rażąco niskiej ceny powinno być poprzedzone analizą i oceną wiarygodności wyjaśnień złożonych przez wykonawcę w trybie art. 90 ust. 1 ustawy Pzp.

W toku oceny wyjaśnień wykonawcy zamawiający jest zobowiązany wziąć pod uwagę wszystkie czynniki wymienione w art. 90 ust. 2 ustawy Pzp, tj. oszczędność metody wykonania zamówienia, wybrane rozwiązania techniczne, wyjątkowo sprzyjające warunki wykonywania zamówienia dostępne dla wykonawcy, oryginalność projektu wykonawcy, wpływ pomocy publicznej udzielonej na podstawie odrębnych przepisów. Przy czym należy pamiętać, że katalog czynników będących podstawą wyjaśnień jest otwarty. Tak więc zamawiający powinien uwzględnić wszystkie okoliczności, które zdaniem wykonawcy uzasadniają wysokość skalkulowanej ceny. Oczywiście muszą być one zgodne z prawem i nie zakłócać uczciwej konkurencji.

Wykonawca składając wyjaśnienia odnoszące się do ceny swojej oferty, powinien wymienić nie tylko czynniki, które spowodowały możliwość obniżenia ceny. Ma on także obowiązek wykazać, w jakim stopniu przyczyniły się one do obniżenia ceny. Tym samym złożenie wyjaśnień ogólnikowych, niewiarygodnych, nierozpraszających wątpliwości zamawiającego jest równoznaczne w skutkach z brakiem złożenia wyjaśnień w ogóle.

Jeżeli wartość zamówienia jest równa lub przekracza progi unijne, zamawiający zawiadamia prezesa Urzędu Zamówień Publicznych oraz Komisję Europejską o odrzuceniu ofert, które według niego zawierały rażąco niską cenę z powodu udzielenia pomocy publicznej. Jednak odrzucenie oferty ze względu na pomoc de minimis jest możliwe tylko wówczas, gdy wykonawca w terminie wyznaczonym przez zamawiającego nie udowodnił że pomoc ta jest zgodna z prawem w rozumieniu przepisów o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (art. 90 ust. 4 ustawy Pzp).